اجرای ناقص قوانین در بانک مرکزی عامل ناکارآیی این بانک و عدم توانایی برای تامین نیازهای بخش خصوصی است. به گزارش ایسنا، علی رشیدی، اقتصاددان در کنفرانس ماهانه انجمن اقتصاددانان ایران با بررسی موضوع شناخت تنگناهای نظام پولی و بانکی بر مبنای عملکرد ۳۰ ساله، در زمینه عوض شدن ذات، مفهوم پول و ارزش پول گفت: طلا و نقره ـ شمش ـ سکه

(کالای با ارزش ذاتی در بازار) تا قرن شانزدهم میلادی به صورت یک ارزش ذاتی برای پول بوده است.

وی ادامه داد: در زمینه پول ذاتی از قرن چهاردهم و پانزدهم میلادی کم کم تحولاتی رخ داد که ناشی از تغییر استفاده از پول و پس‌انداز بوده است. تا سال ۱۴۵۰ میلادی طلا و نقره اساس پول فلزی در جهان بود و از سال ۱۴۵۰ تا ۱۹۱۴ میلادی پایه پول به سمت پایه طلا می‌رود و تدریجا طلا جنبه جهانی پیدا کرد و نقره را به عنوان یکی از پایه‌های پولی حذف می‌کرد و طلا به عنوان اصلی‌ترین پایه پولی مورد قبول واقع شد.

وی افزود: در قرن نوزدهم به عبارتی دوره‌های متفرقه پولی و سکه در سال ۱۹۳۹ از بین می‌رود و سیستم پایه طلا مورد قبول قرار می‌گیرد. در این زمان ضمن اینکه طلا پایه پول است، از اوایل قرن نوزدهم مبحث پول کاغذی نیز مطرح می‌شود. پول کاغذی به عنوان معرف مقدار معینی طلا می‌شود و برای کامل کردن این تعریف باید گفت کاغذ معرف طلا می‌شود.

رشیدی در ادامه گفت: تا سال ۱۹۳۹ طلا، دلار، لیره و چند ارز عمده دیگر پول جهانی را تشکیل می‌دهند و پول کاغذی در پایه طلا می‌شود.

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه بزرگ‌ترین حقه‌ای که جهان تا سال ۱۹۴۵ خورده است، پذیرش دلار به عنوان پول جهانی بود، ادامه داد: فقط دلار می‌توانست قیمت واقعی طلا را مشخص کند و همچنین قبول دلار به عنوان واحد ذخیره پایه‌ریزی شد و از آن تاریخ تا امروز به بزرگ‌ترین حقه دنیا تبدیل شد، چون آمریکا می‌توانست تا حدود پنجاه سال به ازای چند کاغذ هر کاری که می‌خواست انجام دهد و به خاطر این قضیه از پنجاه سال قبل سر دنیا را کلاه گذاشته است.

رشیدی در ادامه این نشست گفت: سال ۱۹۷۲ پول SDR به وجود آمد که مقدار آن محدود بود و ارزش آن یک‌پنجم هر اونس طلا است. SDR پول رایجی در جیب مردم نبود و درخود صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی مطرح شد.

وی افزود: در طی سال‌های ۱۹۷۲ تا ۲۰۱۰ طی یک اقدام بسیار شجاعانه از سوی آمریکا که از نظر جهانی نیز بسیار سرنوشت‌ساز بود، بعد از شکست آمریکا در جنگ ویتنام و واگذاری مقدار زیادی طلا به اروپا و چین رابطه سابق بین طلا و دلار از بین رفت و آمریکا اعلام کرد هیچ تضمینی وجود ندارد که به ازای پول کاغذی طلا در اختیار جهان قرار دهیم.

رشیدی در ادامه بیان کرد: در این تاریخ حذف طلا به عنوان پایه ارزش پول و آزادگذاری قیمت طلا مطرح شد و همچنین آمریکا عنوان کرد تا زمانی که متقاضی برای دلار در جهان وجود دارد عرضه آن می‌تواند همچنان بالا رود؛ بنابراین طی سال‌های ۱۹۷۲ تا ۲۰۱۰ نقش طلا به عنوان پایه پولی عوض شد و قیمت آن آزاد شد. عضو انجمن اقتصاددانان ایران در ادامه این نشست تصریح کرد: بعد از آزادسازی نرخ طلا عصر پول اعتباری ـ دفتری و همچنین نقش دلار و اوراق خزانه آمریکا مطرح ‌شد. پول فقط یک واحد حساب با ارزش متغیر است که جنبه دفتری دارد. مثلا سیستم کارت‌های اعتباری نیاز به پول به مفهوم تاریخی را حذف کرده و مساله پول‌های اعتباری شکل تکامل یافته اوراق قرضه است. پولدارها هر چه پس‌انداز می‌کردند یک عدد ثابتی در بانک‌ها به ثبت می‌رسید. این افراد می‌توانستند در صورت نیاز اوراق قرضه آمریکا را خریداری کنند.

وی افزود: طی این دوره دولت آمریکا دیگر نمی‌خواست این کاغذ را به عنوان پول مصرف، چاپ و عرضه کند و اوراق قرضه هر دوشنبه در خزانه‌داری آمریکا به صورت اوراق قرضه شش ماهه، سه ماهه و یک‌ساله منتشر می‌شد.

وی با تاکید بر اینکه این سیستم پولی ـ بین‌المللی کاملا آزاد و باز است، گفت: انتشار اوراق قرضه توسط آمریکا و کشورهایی که توانایی عرضه این اوراق را دارند، متداول شد.

رشیدی در ادامه درباره تغییر نقش پول گفت: تا سال ۱۳۳۵ هجری شمسی در ایران تمام فکر ما پشتوانه‌های مالی ما بود. با توجه به این پشتوانه که طلا و دلار و لیره و همچنین جواهرات سلطنتی‌مان بود پول چاپ می‌کردیم و بسیار اتفاق می‌افتاد که اقتصادمان به خاطر پشتوانه‌هایمان در تنگنا قرار می‌گرفت.

در سال ۱۳۳۷ هجری شمسی ایران پشتوانه را با هماهنگی صندوق بین‌المللی پول کنار گذاشت و به استناد موجودی طلا و نقره خود ۶۵۰ میلیون تومان اسکناس چاپ کرد. نکته مهم این است که اقتصادی که براساس وابستگی به طلا بود امکان ایجاد نقدینگی و اعتبارات آن بسیار محدود می‌شد.

وی درباره مساله نقش پول در اقتصاد اظهار کرد: طبق تعاریفی که از پول در کتب پولی و بانکی دیده‌ایم پول وسیله مبادله، پس‌انداز و محاسبه و غیره است. در این باره باید گفت این وظایف نقش سابق پول بوده‌اند ولی امروزه نقش‌های دیگری نیز به آن اضافه شدند.

وی افزود: نقش پول حتی به عنوان وسیله پس‌انداز نیز عوض شده است و تبدیل به وسیله‌ای برای سرمایه‌گذاری است. از قرن دهم میلادی تجارت مدیترانه گسترش پیدا کرد؛ بنابراین وام‌های تجاری با سهیم شدن در سود همراه شد. پس از کشف آمریکا نیز اتفاق اساسی که رخ داد مساله سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری از پول بود و از این تاریخ به بعد امکان اینکه از پول، پول درآورد مهیا شد. بنابراین نقش پول مبادله، پس‌انداز، توسعه تجارت، سرمایه‌گذاری و نقش جدید آن سفته‌بازی روی خود پول (یعنی بر اساس تغییر ارزش پول روی آن مبادله می‌شود) تغییر یافت.

وی درباره تغییر نقش پس‌انداز در این نشست تصریح کرد: پس‌انداز مازاد درآمد برمصرف حال است. در دنیای فعلی نقش پس‌انداز بسیار مهم‌تر شده است. ما امروزه پس‌انداز می‌کنیم چون مصرف در آینده را به مصرف در حال ترجیح می‌دهیم. به عبارتی تامین آتیه و خرج‌های آتیه دلیلی برای افزایش پس‌انداز است.

رشیدی اظهار کرد: پس‌اندازکننده قبول ریسک می‌کند و تفاوت قرض‌الحسنه این است که در سیستم قرض‌الحسنه نبود تورم مطرح است. همچنین در قرض‌الحسنه وام‌گیرنده و حوزه جغرافیایی نامشخص و نامحدود است.