بانک‌های روی کاغذ

فاطمه بهادری

پس از اظهارات محمود بهمنی، رییس کل بانک مرکزی در خصوص ورود بانک‌های جدید در سال گذشته، بسیاری از مسوولین نهادهای دولتی و خصوصی که با موانع تسهیلات‌دهی از سوی بانک‌ها و کمبود منابع مواجه شدند، خدمات بانک‌ها را نامناسب دیدند و به فکر تاسیس بانک افتادند. در این میان قول‌های مساعد بهمنی برای ارائه مجوز به متقاضیان فکر راه‌اندازی بانک را به ذهن بسیاری از افراد انداخت. اعلام گهگاه برخی مسوولین نهادهای خصوصی و دولتی نیز انگیزه بیشتری برای ارائه درخواست مجوز یا حتی اعلام یک جانبه تاسیس بانک شد به‌گونه‌ای که فارغ از توجه به تخصص مورد نیاز برای راه‌اندازی این نهاد پولی، اعلام راه‌اندازی بانک به یک نوع خودنمایی تبدیل شده است.

در حالی که بانکداری مقوله تخصصی است که نقش مستقیمی در تنظیم بازار و اقتصاد کشور دارد، اما به نظر می‌رسد تاسیس بانک به یک حرفه دم دستی تبدیل شده است. گرچه بانک مرکزی در سال‌های اخیر با کاهش سرمایه اولیه تاسیس بانک، سعی در افزایش بانک‌های خصوصی و رقابت در این عرصه داشته است، اما بعضا بانک‌هایی در بخش خصوصی شروع به فعالیت می‌کنند که ذهنیت مردم از یک بانک را دچار تغییر کرده‌اند. شاید بهترین راه حل برای حفظ شان بانک و بانکداری، افزایش استانداردهای تایید مدیریت این بانک‌ها از سوی بانک مرکزی باشد. البته به نظر می‌رسد بانک‌های جدید پیش از آنکه در راه ورود به بازار پولی باشند بانک‌های برروی کاغذند.

بانک نفت

از جمله نمونه‌های بانک‌های جدیدی که این روزها در محافل خبری صحبت از تاسیس آن است، بانک نفت است. راه‌اندازی این بانک که به مناسبت پانزدهمین نمایشگاه بین‌المللی نفت، گاز و پتروشیمی بیش از گذشته مورد بحث بوده است؛ در حالی به طور یقین از سوی مسعود میرکاظمی وزیر نفت اعلام می‌شود که این بانک در حد گفته‌ها و شنیده‌هاست. بانک نفت پیش از این نیز از آرزوهای وزرای این بخش بوده است. در حالی که گفته می‌شود، تقاضای تاسیس بانک نفت به بانک مرکزی ارائه شده، اما بانک مرکزی هیچ اظهارنظری در خصوص صحت این موضوع ارائه نکرده است. وزیر نفت از تشکیل بانک خصوصی صنعت نفت با حداقل سرمایه ۲ هزار میلیارد ریال در آینده‌ای نزدیک خبر داد.

میرکاظمی حداقل سرمایه‌گذاری برای تشکیل بانک صنعت نفت را بر اساس آیین‌نامه شورای پول و اعتبار، ۲۰۰ میلیارد تومان اعلام و تصریح کرد: کارگروهی برای تسریع در تاسیس این بانک تشکیل شده است.وزیر نفت افزود: با تشکیل بانک نفت حجم سرمایه‌گذاری در این صنعت در طول برنامه پنجم توسعه سه برابر خواهد شد.

میرکاظمی اظهار امیدواری کرد: در آینده شاهد بانک سرمایه‌ای صنعت نفت با تعدادی شعبه محدود در کشور باشیم.پیش‌تر مهدی کرباسیان، رییس پیشین صندوق بازنشستگی کارکنان صنعت نفت با بیان اینکه پیش‌بینی این است که صندوق به عنوان محور این بانک قرار گیرد، گفت: در غیر این صورت سهام این بانک باید بین پیمانکاران و صنعتگران در بخش انرژی (نفت، گاز و پتروشیمی و برق و...) تقسیم شود و وارد بورس شود.وی افزود: حجم گردش مالی ریالی و بین‌المللی بخش انرژی بالا است و به طور کلی در حدود ۵۰ درصد در تولید ناخالص داخلی کشور (GDP) سهم دارد. وی یادآور شد: صندوق ۱۰درصد از سهام بانک پارسیان را در اختیار دارد و علاقه‌مند به ادامه حضور در این بانک است. پیش‌تر اکبر ترکان، معاون سابق برنامه‌ریزی وزارت نفت از احتمال تغییر اساسنامه یک بانک تجاری برای راه‌اندازی بانک نفت خبر داده بود. وی با تاکید بر درآمد ۷۰میلیارد دلاری ایران از نفت گفته بود: با توجه به فشارهای بین‌المللی موجود بر روی ایران، داشتن بانک نفت ضروری است.

بانک صنایع کوچک

این بانک نیز در حد گفته‌ها و شنیده‌هاست. بانک صنایع کوچک تنها با اظهار نظر معاون وزیر صنایع و معادن در سطح رسانه ها حیات یافت.

معاون وزیر صنایع و معادن اعلام کرد: درخواست تاسیس بانک صنایع کوچک با سرمایه صنعتگران این حوزه به بانک مرکزی ارسال شده است.احمدی به منابع بانکی و مالی مورد نیاز صنعتگران اشاره کرد و گفت: عدم پرداخت تسهیلات شبکه بانکی به صنعتگران بیشترین ضربه و خسارت را به بخش صنعت کشور وارد کرد که امیدواریم گام‌ها برای اصلاح این شبکه بیش از گذشته سرعت گیرد.

احمدی به تحول اقتصادی و اصلاح ساختار اداری اشاره کرد و گفت: با اجرای طرح تحول اقتصادی ساختار اداری شبکه بانکی، مالیاتی، گمرکی کشور نیز متحول می‌شود و در راستای حمایت از صنعت قرار می‌گیرد، ضمن اینکه باید با اصلاح قوانین و مقررات و اصلاح نگاه‌ها به بخش صنعت، این بخش را برای رسیدن به جایگاه واقعی خود یاری رساند.وی همچنین از راه‌اندازی بانک صنایع کوچک خبر داد و گفت: گردش مالی صنایع خرد و کوچک در شبکه مالی و پولی کشور ۱۶ میلیارد تومان است که هیچ بانکی در کشور از چنین گردش مالی برخوردار نیست. وی با استدلال فوق افزود: با توجه به این امر در نظر داریم بانک صنایع کوچک را با سرمایه صنعتگران این حوزه راه‌اندازی کنیم که مطالعات این طرح انجام شده و درخواست آن برای بررسی و تایید به بانک مرکزی ارسال شده است.

بانک اصناف

اصناف کشور نیز در پی کسب مجوز برای تاسیس بانک خصوصی هستند، اما به نظر می‌رسد ۲۰۰ میلیارد تومان سرمایه اولیه برای اصناف کشور، این هدف را به آینده موکول کرد؛ چرا که مبلغ فوق در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست.

در حالی هر از چند گاهی مسوولان اتحادیه اصناف کشور از تاسیس این بانک خبر می‌دهند، اما هیچ اطلاعاتی از روند پیگیری شرایط اعلامی بانک مرکزی ارائه نمی‌دهند. حتی مسوولان این اتحادیه در برخی محافل خبری از تبدیل یکی از بانک‌های کشور به اصناف خبر دادند که برخی این بانک را صادرات دانستند. به نظر می‌رسد این نظریه نیز در حد یک نظر باقی مانده و جامه عمل نمی‌پوشد. در حالی بانک اصناف نیز در خبرهای اخیر رسانه‌ها بیش از پیش اعلام موجودیت کرده که حتی در موجودیت آن نیز شبهه‌های فراوانی وجود دارد.

بانک کوروش

بانک کوروش جزو بانک‌هایی است که مدتی است رسانه‌ای شده است و به‌رغم تکذیب مظاهری رییس کل پیشین بانک مرکزی، به وی نسبت داده می‌شود که یکی از سهامداران آن است. این بانک نیز در بهترین شکل ممکن می‌توان گفت ماه‌ها است برروی کاغذ مانده است و حتی در مورد ماهیت سهامدارانش با مشکلاتی مواجه شده است. اما حداقل در برخی محافل خبری کم‌کم دارد به بانک تبدیل می‌شود.

بانک‌های خصوصی در گذرزمان

در سال۱۳۷۹ بانک اقتصاد نوین به عنوان اولین بانک خصوصی کشور وارد عرصه بانکداری شد و پس از آن کارآفرین، سامان و پارسیان در فاصله کمی به میدان رقابت با بانک‌های دولتی پیوستند. جمع چهار بانک خصوصی در سال ۸۴ با ورود دو بانک خصوصی پاسارگاد و سرمایه کامل شد.پس از آن بانک‌های دی وتات نیز به این جمع پیوستند.

از میان این بانک‌ها، سه بانک کارآفرین، اقتصاد نوین و پارسیان وارد بورس شده‌اند.

خدمات نوین، مشتری مداری و تا اندازه‌ای استقلال در سیاست‌گذاری از جمله امتیازهایی بود که این بانک‌ها به بازار پولی کشور آوردند تا رقابت در این بازار شکل دیگری به خود بگیرد.

تا پیش از حضور مظاهری در سمت ریاست بانک مرکزی، تعداد درخواست مجوز برای تاسیس بانک‌های جدید خصوصی ۴۰ مورد بود که در حال حاضر آماری از این تعداد نیست.

در حال حاضر اخباری در خصوص موافقت‌ها یا درخواست‌های مجوز تاسیس بانک خصوصی منتشر می‌شود که بازار داغ خصوصی‌ها را در بازار پولی داغ‌تر کرده است. ظهور بانک‌های جدید با خصوصی‌سازی بانک‌های دولتی مشمول سیاست‌های اصل۴۴ و ورود بانک‌های خارجی، مطمئنا رقابت را شدیدتر می‌کند.