حمیدرضا اسلامی منوچهری

بانک مرکزی آخرین ارقام مربوط به متغیرهای پولی و اعتباری در سه ماهه پایان سال ۱۳۸۷ را منتشر کرد. بر اساس این گزارش در پایان سال گذشته، پایه پولی که از آن به عنوان پول پرقدرت نام برده می‌شود و متغیر تعیین‌کننده‌ای در رشد نقدینگی است. با رشدی معادل ۴۸درصد نسبت به پایان اسفند ماه سال ۸۶ به رقم ۵۴۰هزار و ۷/۸۴۶میلیارد ریال رسیده است.

رشد نقدینگی از دو عنصر اصلی رشد پایه پولی و ضریب فزاینده پولی تاثیر می‌پذیرد و عامل اصلی تورم در جامعه شناخته شده است. بنا بر نظر کارشناسان اقتصادی کاهش رشد نقدینگی در پایان سال گذشته با رقم ۹/۱۵درصد به دلیل کاهش ضریب فزآینده پولی بوده است، اما رشد ۴۸درصدی پایه پولی، ظرفیت بالقوه‌ای برای رشد شدید نقدینگی و تورم است که در کمین اقتصاد کشور نشسته است. به اعتقاد کارشناسان در حال حاضر این ظرفیت بالقوه، با کاهش ضریب فزاینده پولی مهار شده است. کاهش ضریب فزاینده پولی در سال گذشته نیز عمدتا ناشی از خارج کردن چک‌پول بانک‌ها و انتشار ایران‌چک‌ بانک مرکزی اعلام شده است. بر اساس گزارش بانک مرکزی، در پایان سال گذشته رشد پول که از جمع اسکناس و مسکوک در دست اشخاص و سپرده‌های دیداری به دست می‌آید ۹/۱درصد رشد منفی داشته است. این در حالی است که رشد اسکناس و مسکوک در دست اشخاص در پایان سال گذشته ۴/۹۷درصد بوده که نشان‌دهنده تمایل بیشتر مردم به استفاده از پول نقد است.

همچنین انتشار چک‌پول‌های بانک مرکزی نیز در رشد قابل توجه این متغیر پولی نقش بسزایی داشته است. بنابراین گزارش، در پایان اسفندماه سال ۸۷ سپرده‌های دیداری از رشد منفی ۳/۱۹درصد برخوردار بوده در حالی که سپرده‌های غیردیداری (شبه پول) رشدی معادل ۶/۲۴درصد را نشان می‌دهد. میزان رشد سپرده‌های غیردیداری یا همان سپرده‌های سرمایه‌گذاری بانک‌ها نسبت به سال‌های گذشته از کاهش قابل توجهی برخوردار بوده است. در پایان سال ۸۴ رشد سپرده‌های غیردیداری ۳/۳۹درصد، پایان سال ۸۵ معادل ۲/۴۴درصد و در پایان سال ۸۶ معادل ۲۷درصد بوده است. رشد منفی سپرده‌ها‌ی دیداری یا همان حساب‌های جاری بانک‌ها نشان دهنده کاهش فعالیت‌های اقتصادی و به عبارت دیگر بازتاب دهنده رکود اقتصادی حاکم برکشور است. طبق گزارش بانک مرکزی در پایان سه ماهه چهارم سال ۸۷ کل سپرده‌های بخش غیردولتی با ۷/۱۱درصد به یک میلیون و ۷۴۳هزار و ۸/۶۰۱میلیارد ریال رسیده که این متغیر پولی هم نسبت به سال‌های گذشته از رشد کمتری برخوردار بوده است.

سپرده‌های بخش غیردولتی در پایان سال ۸۴ معادل ۸/۳۵درصد، سال ۸۵معادل ۵/۴۰درصد و در پایان سه ماهه چهارم سال ۸۶ معادل ۶/۲۷درصد رشد داشته است، در حالی که رشد بدهی بخش غیردولتی به بانک‌ها یعنی تسهیلات بانکی در پایان سال ۸۷ معادل ۲/۱۲درصد رشد را نشان می‌دهد. مانده بدهی‌های بخش غیردولتی به بانک‌ها در پایان سال گذشته یک میلیون و ۸۶۶هزار و ۹/۵۵۰میلیارد ریال اعلام شده در حالی که مانده مطالبات سیستم بانکی از بخش‌های دولتی و غیردولتی در دوره مشابه به رقم دومیلیون و ۱۵۸هزار و ۳/۹۰میلیارد ریال رسیده است.

در پایان سال گذشته نقدینگی کشور با رقم یک میلیون و ۹۰۱هزار و ۳۶۶میلیارد ریال رشدی معادل ۹/۱۵درصد را داشته است. این متغیر تعیین کننده پولی در سال ۸۴ معادل ۳/۳۴درصد، در سال۸۵معادل ۴/۳۹درصد و در پایان سال ۸۶رشدی معادل ۷/۲۷درصد داشته است.