لیلا اکبرپور

کنترل و کاهش نرخ تورم ایران طی ماه‌های اخیر موجب شد تا بانک مرکزی بار دیگر طرح حذف سه صفر از پول ملی کشورمان را مطرح نماید. این درحالی است که سال ۸۶ به دنبال انتشار خبر جدی شدن احتمال حذف سه صفر از پول ملی، صاحبنظران اقتصادی با ابراز نگرانی از این موضوع اعلام کردند که سیاست‌ کنترل و تک‌رقمی کردن تورم بر چنین کارهایی که صرفا برای زدودن آثار دوران تورم انجام می‌شود، اولویت دارد؛ چرا که بدون تورم‌زدایی از اقتصاد، صفرها دوباره خود را نشان خواهند داد.

اما وعده‌های بهمنی رییس کل بانک مرکزی برای تک رقمی شدن نرخ تورم درپایان سال ۸۸ دولت وبانک مرکزی را درحذف سه صفرازپول ملی ایران مصرکرده است.

هرچند از سال ۷۲ تاکنون، اصلاح ارقام پولی در بانک مرکزی مطرح بوده، اما این اصلاح مستلزم ایجاد شرایطی همچون تک‌رقمی شدن نرخ تورم و ثابت ماندن آن بود که مناسبت‌ترین زمان برای انجام اصلاحات پولی می‌تواند همین سال ۱۳۸۸ باشد.

این درحالی است که رییس کل بانک مرکزی ایران با سیاست همیشگی خود هم از حذف صفرهای پول ملی خبر داده و هم زمان اجرای آن را با تاخیر اعلام کرده است تا به نوعی از ابراز انتقادات مخالفان این طرح جلوگیری نماید.

بهمنی ترس از عواقب ناشی از اجرای نادرست و تحمل هزینه‌های آن را یکی از عمده‌ترین دلایل برای این تاخیر عنوان کرده است.

حذف سه صفر از پول ملی کشورمان به سال ۷۲ که طهماسب مظاهری در بانک مرکزی حضور داشت، برمی‌گردد. این موضوع در دستور کار اداره بررسی‌های اقتصادی بانک مرکزی قرار گرفت، اما برخی مسوولان بعدی با این اقدام موافق نبودند و بررسی‌ها در این باره متوقف شد.

با آمدن مظاهری به عنوان رییس کل بانک مرکزی، بار دیگر زمزمه‌های بررسی مجدد طرح به گوش رسید، اما تدوین بسته سیاستی نظارتی و تجهیز بانک‌ها به منابع برای حل کمبود نقدینگی آنقدر زمان‌بر بود و عمر ریاست کلی مظاهری کوتاه که ...

بانک مرکزی سرانه اسکناس را ۱۱۴ برگ اعلام می‌کند. این حجم از سرانه اسکناس ایران را جزو کشورهای رکورددار در این زمینه قرار داده است، زیرا سرانه اسکناس در کشورهای پیشرفته بین ۱۲ تا ۱۴ برگ است. برخی از کارشناسان اصلاح رقوم پولی یا حذف چند صفر از واحد پولی کشور را یکی از نیازهای اقتصادی کشور برای تسهیل در مراودات تجاری می‌دانند.

اما گروه دیگری نظرات مختلفی درباره تغییر واحد پولی کشور یا حذف صفرهای پولی ملی مطرح می‌کنند. مسعود نیلی، کارشناس مسائل اقتصادی اوایل سال‌جاری با تاکید بر این که تغییر واحد پولی کشور قبل از حل مشکل رشد حجم پول، تاثیر مثبتی در اقتصاد کشور نخواهد داشت، گفته است: کاستن از تعداد صفر‌های پول، فقط ضریب تبدیل کالا به واحد پول را ساده‌تر می‌کند.

وی با تاکید بر اتخاذ سیاست انقباض پولی درکشور، اظهار داشته است: رشد بالای حجم پول ضمن بی‌ارزش کردن پول، باعث ایجاد مشکل در تبدیل پول به کالا می‌شود. این کارشناس مسائل اقتصادی تصریح می‌کند، واحد پول هرچه که باشد، اگر با شدت افزایش یابد، در تورم انعکاس پیدا می‌کند و در این مورد فرق ندارد که پول را با چه واحدی مورد شمارش قرار دهیم.

نیلی با تاکید بر اینکه برای تغییر واحد پولی کشور علاوه بر تورم باید شرایط اقتصادی کشور را نیز مدنظر قرار داد، افزود: البته تغییر واحد پولی کشور از مساله مهم رشد حجم پول جدا است که باید به نحوی حل شود. عضو هیات علمی‌دانشگاه اقتصاد علامه طباطبایی با تاکید بر اتخاذ تمهیداتی برای کاهش اثرات تورمی ‌و جلوگیری از آسیب‌پذیری سپرده‌گذاران خرد در اثر این تغییر گفته است: بسیاری از کشورها نیز اقدام به تغییر واحد پول خود کرده‌اند و با دادن عنوان جدید به پول ملی خود تاحدودی از مشکلات و درگیری‌های اقتصادی خود کاسته‌اند.

بهاالدین حسینی هاشمی، مدیرعامل سابق بانک صادرات ایران اظهار داشت: حذف صفرهای پول ملی ۷ مزیت عمده به دنبال دارد که مشتمل‌بر کاهش حجم اسکناس، سادگی در مبادلات، نگهداری ساده‌تر حساب‌ها، ارقام و ترازنامه‌ها، اشغال فضای کمتر آمار و اطلاعات مالی در حافظه و هارد رایانه‌ها، نقل و انتقال سهل‌تر پول، کاهش آثار روانی تورم و نیز صرفه‌جویی در وقت برای شمارش حجم زیاد اسکناس‌ها است.

وی افزود: فرآیند حذف ۳ صفر از پول ملی ایران کمی زمان‌بر و هزینه‌بر است، ولی در نهایت به نفع اقتصاد کشور خواهد بود.

وی با هشداراین که همزمان با حذف صفرها باید به همان نسبت قیمت‌ها نیز کاهش یابد تا به بروز برخی مشکلات در این خصوص منجر نشود، ادامه داد: به‌کاربردن واژه تومان به جای ریال حرکتی بود که برای تسهیل در مبادلات و حل مشکلات موجود در این حوزه توسط مردم باب شد و‌ دولت نباید دنباله روی مردم باشد و باید به ساماندهی در این بخش اقدام کند.

این درحالی است که گروهی اعتقاد دارند که دولت به جای حذف سه صفر به چاپ اسکناس‌های درشت اقدام نماید. آنها کاهش آثار روانی تورمی منفی را حاصل این امر می‌دانند.

پاک کردن صورت مساله

یک کارشناس مسائل بانکی که خواست نامش آورده نشود با تاکید بر اینکه بانک مرکزی کارهای به مراتب مهم‌تری نسبت به حذف سه صفر از اسکناس‌ها دارد گفت: با اقدامی شتاب زده هزینه سنگین چاپ اسکناس‌های جدید به اقتصاد وارد نکنید.

او گفت: حذف سه صفر مانند پاک کردن صورت مساله است و هیچ اتفاقی در این اقتصاد نخواهد افتاد.

این کارشناس ادامه داد: برای انجام هرکاری باید دید چه چیزی کسب و چه چیزی از دست خواهیم داد، چنانچه آثار مثبت و منفی این طرح در یک اتاق فکر بررسی شود خواهید دید آثار مثبت اندک آن نمی‌تواند از اهم برنامه‌های بانک مرکزی باشد.

وی افزود: درحالی که بانک مرکزی عملکرد انقباضی دارد و صنایع به خاطر کمبود نقدینگی روزگار بدی را می‌گذرانند، حذف سه صفر از پول ملی یعنی چه؟