تهیه و تدوین: پیمان طوبایی

بخش چهارم

آیین‌نامه صدور ضمانتنامه‌ها و ظهرنویسی از طرف بانک‌ها و موسسات اعتباری

ماده۱: صدور ضمانتنامه و ظهرنویسی از طرف بانک‌ها موکول به اخذ وثیقه از مضمون عنه طبق شرایط مندرج در این آیین‌نامه می‌باشد. مـاده۲: انـواع وثائق قابل قبول بـرای صدور ضمانتنامه و ظهرنویسی به شرح ذیل می‌باشد: الف) وجه نقد، طلا، اسناد خزانه، اوراق قرضه دولتی، اوراق مشارکت منتشره براساس مجوز بانک مرکزی سپرده سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت، گواهی سپرده سرمایه‌گذاری، مسدودی حساب جاری، حساب‌های ارزی معادل ۱۰۰‌درصد ارزش اسمی قابلیت توثیق داشته و در مورد سپرده‌های مدت‌دار به میزان ۱۱۰‌درصد‌ مبلغ ضمانتنامه و در خصوص غیرمنقول مسکونی داخل شهری معادل ۱۵۰‌درصد مبلغ ضمانتنامه لازم می‌باشد. ب) تضمین بانک‌ها و مـوسسات اعتباری به میزان ۱۰۰‌درصد مبلغ ضمانتنامه قابل قبول می‌باشد. ج) سفته یا دو امضای معتبر و قابل قبول برای بانک معادل ۱۲۰‌درصد مبلغ ضمانتنامه پس از کسر ۱۰‌درصد سپرده نقدی و سایر وثائق، قبض انبارهای عمومی کالا به میزان ۵۰‌درصد ارزش آن قابلیت توثیق دارد.

ماده۳: حداقل معادل ۱۰‌درصد مبلغ ضمانتنامه یا ظهرنویسی به صورت نقد الزامی می‌باشد. قابلیت توثیق سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس معمولا به ارزش اسمی یا میانگین ارزشی اسمی و ارزش بازار سهم در روز معامله می‌باشد. ضمانتنامه‌های شرکت در مناقصه و مزایده از پرداخت ۱۰‌درصد وجه نقد معاف می‌باشند.

ماده۴: تعهدات هر یک از مشتریان بابت ظهرنویسی و ضمانتنامه‌های صادره نباید از ۲۰‌درصد سرمایه پایه بانک تجاوز نماید؛ مشروط بر اینکه جمع تعهدات هر مشتری اعم از ضمانتنامه و ظهرنویسی وام و اعتبار از ۳۰‌درصد مجموع سرمایه و اندوخته‌های بانک تجاوز نکند.

ضمانتنامه‌هایی که در قبال وجه نقد، سپرده سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت و مدت‌دار، حسـاب‌های ارزی، قـرض‌الحسنه جـاری و پس‌انداز و تضمیـن موسسات و بانک‌ها صادر می‌شود از مقررات این ماده معاف است.

ماده۵: صدور ضمانتنامه‌های ریالی و ارزی در برابر بانک‌ها و موسسات اعتباری خارجی با موافقت قبلی بانک مرکزی امکان‌پذیر می‌باشد.

ماده۶: در ضمانتنامه‌ها باید موضوع ضمانتنامه، نام مضمون له (دستگاه ذی‌نفع)، نام مضمون عنه (متقاضی) مدت اعتبار و مبلغ آن صراحتا قید شود.

ماده۷: بانک‌ها می‌بایست برای حساب ضمانتنامه‌ها و وثائق نقدی و غیرنقدی مرتبط، حساب جداگانه‌ای نگهداری نمایند و غیر از وثائق نقدی مابقی وثائق در حساب‌های انتظامی نگهداری شود.

ماده۸: بانک‌ها باید صورت ریز ضمانتنامه‌ها را در پایان شهریور و اسفند هر سال ظرف مدت ۲۵ روز مطابق فرمت ارسال شده تکمیل و به بانک مرکزی اداره نظارت بر امور بانک‌ها ارسال نمایند.

ماده۹: هرگونه ظهرنویسی یا صدور ضمانتنامه توسط بانک‌ها منوط به رعایت کامل مقررات این آیین‌نامه است.

تمدید ضمانتنامه‌ها:

نظر به اینکه هر ضمانتنامه دارای سررسید معین می‌باشد، بنابراین تعهدات بانک صرفا تا تاریخ سررسید ضمانتنامه‌ها می‌باشد. بنابراین درخواست تمدید ضمانتنامه‌ صرفا با تقاضای کتبی مضمون له (ذی‌نفع) که قبل از سررسید به بانک عامل ابلاغ شده باشد امکان‌پذیر است و بانک‌ها عموما به درخواست‌های تمدید پس از سررسید ضمانتنامه‌ها ترتیب اثر نداده یا در موارد خاصی با اخذ درخواست کتبی و توافق همزمان ضمانتخواه (مضمون عنه/ مشتری شعبه) اقدام به تمدید می‌نمایند. عموما تمدید ضمانتنامه‌ها یکساله بوده؛ ولی در این خصوص نظر بانک ارجح می‌باشد، به عبارت دیگر بانک براساس وضعیت مشتری (مضمون عنه/ ضمانتخواه) تصمیم به تمدید برای یک دوره یکساله/ شش ماه/ سه ماه/ دو ماه/ می‌گیرد. در صورتی که مشتری یا مضمون عنه دارای چک برگشتی، مطالبات سررسید گذشته و معوق یا حساب ضعیف نزد بانک عامل باشد درخواست تمدید به اندازه مدت درخواستی صورت نمی‌گیرد. در تمدید ضمانتنامه‌ها بانک صرفا به اخذ کارمزد اکتفا نموده و با صدور تمدیدنامه و ارسال رونوشت به مضمون عنه و مضمون له ضمانتنامه تمدید آن را اعلام می‌نماید.

تقلیل و ابطال ضمانتنامه‌ها:

در مواقعی که ذی‌نفع ضمانتنامه‌ (مضمون له) بنا به دلایلی از جمله کاهش میزان تعهدات متقاضی کتبا از بانک درخواست نماید که مبلغ ضمانتنامه صادره معادل مبلغ معینی کاهش یابد یا ابطال شود بانک تاریخ ورود نامه ذی‌نفع را در دفتر خود ثبت کرده و از تاریخ مذکور یک ماه کارمزد به نفع بانک محاسبه و مابقی به عنوان کارمزد برگشتی به حساب ضمانتخواه واریز می‌شود. بدیهی است حداقل کارمزد؛ یعنی ۱۷۰۰۰۰ریال غیرقابل برگشت بوده و در صورتی که به سررسید ضمانتنامه کمتر از یک ماه باقی مانده باشد و درخواست تقلیل یا ابطال در آن فاصله به بانک واصل شده باشد کارمزد برگشتی محاسبه نخواهد شد. شایان ذکر است در تقلیل ضمانتنامه‌ها بانک‌ها معمولا وثائقی که ریسک بیشتری را به بانک تحمیل می‌نمایند (سفته) آزاد می‌نمایند.