اسکناس با توجه به هزینه‌های چاپ و انتشار آن امروزه یک ثروت ملی محسوب می‌شود که باید به آن توجه و با نگهداری صحیح اسکناس سالانه ‌میلیون‌ها دلار صرفه‌جویی ارزی نصیب اقتصاد کشور کرد.

به گزارش ایرنا، اسکناس از اواخر قرن دهم میلادی در چین اختراع شد و پس از ۳۰۰ سال در اروپا نیز مورد استفاده قرار گرفت. در ایران نیز پس از تشکیل بانک شاهنشاهی در سال ۱۸۸۸ میلادی، نشر اسکناس در سرتاسر کشور در انحصار بانک شاهنشاهی قرار گرفت.

تجدیدنظر در چگونگی استفاده و نگهداری از اسکناس با توجه به هزینه‌های متصور برانتشار آن موضوعی است که نمی‌توان به راحتی از کنار آن عبور کرد؛ زیرا هزینه‌های چاپ ونشر اسکناس در کشور با توجه به قرارداشتن در وضعیت تحریم، قابل توجه است.

براساس گزارش اداره کل نشر اسکناس بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، به طور میانگین سالانه ۷۰۰‌میلیون قطعه اسکناس امحا می‌شود. هزینه چاپ این میزان اسکناس به علاوه ۲۰‌درصد هزینه‌های جانبی امحا و جایگزینی اسکناس در هر سال معادل ۱۷۵میلیارد ریال است که از محل مالیات پرداختی مردم تامین می‌شود.

به گفته «مجید صنیعی‌آبادی»، مدیر سازمان تولید اسکناس و مسکوک، در سه سال گذشته به طور میانگین سالانه یک تا یک‌میلیارد و ۴۰۰‌میلیون قطعه اسکناس چاپ شده است که در مقایسه با اواسط دهه ۱۳۷۰، بیش از دوبرابر افزایش دارد.

وی با اشاره به اینکه تا اواسط دهه ۱۳۷۰ سالانه حدود ۶۰۰‌میلیون قطعه اسکناس تولید می‌شد، تصریح کرد: در سه سال اخیر به عنوان پرکارترین سال‌های سازمان تولید اسکناس و مسکوک، این رقم به حدود یک‌میلیارد تا یک‌میلیارد و ۴۰۰‌میلیون قطعه رسیده است.

وی سرانه اسکناس در ایران را ۱۱۵ قطعه اعلام کرد که حدود ۱۰ برابر استاندارد جهانی است. به گفته مدیر سازمان تولید اسکناس و مسکوک، در حال حاضر سرانه اسکناس در کشورهایی مانند آمریکا، انگلیس و فرانسه ۱۰ تا ۱۵ قطعه، در کشورهای همسایه ایران ۳۰ تا ۳۵ قطعه و در پاکستان ۵۰ قطعه است. صنیعی‌آبادی با بیان این که میزان قطعه اسکناس در گردش از سرانه اسکناس ضرب در جمعیت به دست می‌آید، افزود: در حال حاضر در کشور ما هشت‌میلیارد قطعه اسکناس گردش می‌کند. میانگین عمر اسکناس در ایران با وجود رعایت همه استانداردهای کیفیتی در تهیه آن، حدود نصف عمر اسکناس در کشورهای صنعتی است. به دلیل پایین بودن فرهنگ استفاده از اسکناس در کشور و فرسوده شدن اسکناس‌ها زودتر از عمر مفیدشان، روزانه بر تعداد اسکناس‌های فرسوده افزوده می‌شود.

میانگین عمر اسکناس در ایران، پنج سال است که با توجه به کیفیت اسکناس‌ها حداقل باید دو برابر مقدار فعلی یعنی ۱۰سال باشد. در حال حاضر سالانه ۷۰۰میلیون قطعه اسکناس فرسوده از رده خارج می‌شود، اما نیمی از اسکناس‌های فرسوده در اختیار مردم قرار دارد. با افزایش تعداد اسکناس‌های فرسوده، هزینه بیشتری برای چاپ اسکناس‌های جدید بر سیستم پولی و بانکی کشور تحمیل می‌شود. در صورتی که با نگهداری صحیح از اسکناس، هزینه چاپ مجدد آن را می‌توان صرف طرح‌های توسعه‌ای و آبادانی کشور کرد. در این عرصه نقش و جایگاه خدمات الکترونیک پررنگ‌تر می‌شود. نه فقط حفظ و نگهداری از این ثروت ملی (اسکناس) امری ضروری است، بلکه استفاده از فناوری و خدمات الکترونیک ضمن افزایش دقت و امنیت، صرفه‌جویی در وقت و رعایت مسایل بهداشتی را به‌دنبال دارد. درحال حاضر بهره‌مندی از خدمات الکترونیکی بانکی سبب شده است تا در طول مدت شبانه روز افراد بدون اتلاف وقت بتوانند نیازهای خود در این بخش را تامین کنند. استفاده از این خدمات سالانه بیش از یک‌هزار‌میلیارد تومان صرفه‌جویی در هزینه‌های عمومی کشور را به‌دنبال دارد که بخشی از این صرفه‌جویی مربوط به کاهش فرسودگی اسکناس‌ها است.کارشناسان بانکی در ایران معتقدند گرچه دستگاه‌های الکترونیکی بسیاری در کشور نصب و راه‌اندازی شده است، اما استفاده از این دستگاه‌ها و کارت‌های الکترونیک بدون اصلاح اساسی سیستم بانکی و ایجاد بسترهای مورد نیاز نظیر خطوط ارتباطی مطمئن و پرسرعت، گسترش انواع کارت‌های الکترونیکی اعتباری و غیراعتباری و افزایش دستگاه‌های کارت‌خوان در مراکزخرید، کارآیی چندانی نخواهد داشت. به نظر این کارشناسان، اهمیت دادن به این موضوع در سطح ملی و فرهنگ‌سازی به منظور مصرف بهینه، نیازمند بهره‌مندی و کمک گرفتن از دستگاه‌های آموزشی در جامعه است. نظام دادوستد الکترونیکی روز به روز در حال پیشرفت است و باید شرایطی ایجاد شود که مردم روش استفاده صحیح و بهینه از این دستگاه‌ها را آموزش ببینند، زیرا کاهش هزینه تمام شده خدمات بانکی از مهم‌ترین نتایج توسعه پرداخت الکترونیک است.