گسترش صندوق‌های قرض‌الحسنه در دستور کار دولت

فاطمه بهادری - روز گذشته همایشی تحت عنوان «قرض‌الحسنه، اقتصاد سالم» با همت صندوق مهر امام رضا (ع) یا پیام رییس‌جمهوری برگزار شد.

محمود احمدی‌نژاد، رییس‌جمهوری در پیامی به مناسبت برگزاری این همایش اعلام کرد گسترش صندوق‌های قرض‌الحسنه در دستور کار دولت قرار دارد.

وی افزود: مجموع معارف و احکام الهی مبین آن است که مسوولیت و فعالیت پیامبران تنها به قلمرو‌های معنوی و فکری امت خود محدود نبوده است بلکه به بالاترین سطح زندگی مادی و زمینه سازی برای برپایی نظام اجتماعی و اقتصادی سالم ، پویا و عدالت پرور اهتمام و برای بهتر کردن زندگی مردم تلاش و تاکید داشته‌اند.

دکتر احمدی‌نژاد ادامه داد: تدقیق بر ارکان اسلامی‌مبین آن است که نظام اقتصادی اسلامی‌از جامعیت کامل برخوردار است و با تعریف عقود متنوع‌، روش‌های اجرای فعالیت‌های اقتصادی را تسهیل نموده و در عین حال توجه ویژه به اقشار کم درآمد و نیازمند جامعه دارد و برای تامین نیاز‌های معیشتی آنان راهکار‌های انسانی و متناسب با شان و کرامت انسان در نظر گرفته است.

در این پیام رییس جمهوری می‌خوانیم: یکی از این راهکارها که در قرآن کریم و روایات مورد تشویق وترغیب جدی قرار گرفته، اعطای قرض بدون بهره و به اصطلاح قرآنی آن قرض‌الحسنه است‌.

بنابرپیام رییس جمهوری، عدالت معیاری کلی برای سنجش و ارزیابی بیشتر فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی به شمار می‌روند. ربا با این اصل مترقی در تضاد است و به همین دلیل اسلام آن را تحریم و مورد سرزنش و عتاب قرار داده است. در آیات متعددی در کلام ا... مجید به ویژه آیات ۲۷۴ تا ۲۸۰ سوره بقره خداوند قادر رحمان پس از بیان حرمت ربا و ذکر ویژگی‌های روحی رباخواران، آنان را از ربا خواری بر حذر می‌دارد و آن را اعلام جنگ با خدا و پیامبر می‌داند و در مقابل آن مکررا به سنت زیبای قرض‌الحسنه اشاره دارد.

وی هدف اولیه از گسترش فرهنگ قرض‌الحسنه را تحقق فرمان الهی، تحریم ربا و از طرف دیگر اجرای دستور قرض‌الحسنه عنوان کرد و گفت: بدیهی است رویکرد مادی و انتفاع منابع مالی قرض‌الحسنه از این اهداف استنتاج نمی‌شود و صرفا دستیابی به درجاتی از کمال انسانی و پاداش اخروی شکل دهنده مبانی فکری این حرکت معنوی است.

وی تاکید کرد: شکی نیست که قرض‌الحسنه به عنوان یک نظام مالی جذب و تخصیص منابع می‌تواند در تعدیل درآمدها ، توزیع عادلانه ثروت، افزایش کارایی و کاهش هزینه‌های تولید ، خدمات و افزایش سطح اشتغال و تولید نقش بسزایی ایفا نماید. با ترویج قرض‌الحسنه آثار وضعی آن که در محاسبات مادی نمی‌گنجد، ظاهر می‌گردد و رحمت و خیر مهربانی گسترش می‌یابد.

وی یادآوری این که خوشبختانه از گذشته‌های دور فرهنگ قرض‌الحسنه در جامعه ما رواج داشته است، تصریح کرد: امروز نیز دولت تلاش فراوانی را در جهت گسترش این سنت الهی در دستور کار دارد. همچنین ملت عزیر ایران نیز از گسترش صندوق‌های قرض‌الحسنه استقبال می‌کند و امروز بخش مهمی‌ از سپرده‌های مردم قرض‌الحسنه است.

رییس جمهوری تاسیس صندوق مهرامام رضا (ع) را از اولین اقدامات دولت نهم عنوان و خاطرنشان کرد: البته هدف دولت بسیار گسترده‌تر از وضعیت موجود است. در عین حال، در همین مدت کوتاه و با منابع کمی‌که در اختیار صندوق بوده و باهمت مدیران آن، خدمات ارزنده ای ارائه گردیده است که این جانب در همین جا از آنان تقدیر وتشکر می‌کنم‌.

وی تصریح کرد: دولت تلاش خواهد کرد فرصت‌ها را برای مشارکت مردم در ترویج و تحکیم این سنت الهی بیشتر فراهم نماید‌.

مصرف ۳درصد از منابع قرض‌الحسنه برای تسهیلات قرض‌الحسنه

همچنین وزیر کار و امور اجتماعی و رییس هیات‌مدیره صندوق مهر رضا (ع) با بیان اینکه تا پایان سال گذشته منابع جاری و پس‌انداز قرض‌الحسنه نزدیک به ۵۰درصد از کل منابع بانک‌ها را تشکیل می‌داد گفت: اما آمار نشان می‌دهد با ارائه تسهیلات به ۴میلیون و ۹۹۷هزار و ۱۲۵ نفر، تنها حدود ۳درصد از منابع قرض‌الحسنه به مصرف قرض‌الحسنه رسیده است.

محمد جهرمی افزود: اگر این منابع در مواردی که نیاز به تسهیلات کمتر از ۵۰میلیون تومان است صرف شود بسیاری از مشکلات حل می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه واقعا چند درصد از بخش های تولیدی ما دارای سود و بازدهی بالای ۲۰درصد است که بتوانند نرخ سود ۲۰ یا حتی ۱۲درصدی حال حاضر را بپردازند، تصریح کرد: کدام صنعت و کشاورزی و خدمات مولد در کشور وجود دارد که ۳۰درصد سود خالص داشته باشد؟ آیا غیر از این است که این وام‌ها در طرح‌های واسطه‌گری مصرف می‌شود و این باعث تحمیل گرانی به کشور می‌شود؟

رییس هیات‌مدیره صندوق مهر امام‌رضا (ع) اظهار داشت: ما مخالف این عقیده نیستیم که نرخ سود باید به حدی باشد که انگیزه سپرده‌گذار تامین شود، بلکه حساب و انگیزه افراد متفاوت است.

وزیر کار و امور اجتماعی اظهار داشت: بانک باید برای تامین نیازهای ضروری افراد یا اشتغال خرد و مسکن تسهیلات قرض‌الحسنه ارائه دهد.

وی ادامه داد: اگر بتوانیم این جهت‌دهی را به تسهیلات دهیم در جامعه آرامش ایجاد می‌شود. در عین اینکه آن قسمتی از سپرده‌گذاری مردم که با انگیزه مشارکت در اختیار بانک قرار می‌گیرد نیز باید به صورت واقعی در طرح‌های مشارکتی صرف شود.

جهرمی با تاکید بر اینکه برخی فقها اعتقاد دارند که باید شرایط سود را ضمن عقد قرارداد در نظر گرفت، افزود: باید این آمادگی در جامعه باشد که پول در مدت معینی و با پذیرفتن ریسک مشارکت یا استفاده از سود کامل در اختیار بانک قرار گیرد.

وی ادامه داد: در این صورت بانک وکیل مردم است و این گونه عمل نخواهد شد که سود کامل از تسهیلات گیرنده گرفته شود و ۱۵-۱۴درصد به سپرده‌گذار پرداخت شود.

وی گفت: یکی از اشتباهات اقتصاددانان این است که می‌گویند اگر سپرده‌ها کم شود، تجهیز منابع بانک کم می‌شود اما ما معتقدیم که با توجه به فرهنگ جامعه و غیر از بانک، پول‌ها در جای دیگری قابل پس‌انداز شدن نیست.

جهرمی تاکید کرد: حداکثر پول جامعه در بانک‌ها است. بانک‌ها نیز باید به طور مجزا به دو بخش قرض‌الحسنه و سرمایه‌گذاری تسهیلات دهند.

جهرمی افزود: این باعث افتخار نیست که برخی از نهادهای حمایتی بگویند ۵ تا ۶میلیون نفر تحت پوشش کمیته امداد یا سازمان بهزیستی قرار دارند. این در موقعی مبارک است که از طریق توانمندسازی و ایجاد اشتغال ۵میلیون نفر مرتب کاهش یافته و روزی برسد که بگوییم دیگر فرد نیازمندی وجود ندارد که از طریق صدقات تحت پوشش قرار گیرد.

وی افزود: شاید راز اینکه ثواب قرض‌الحسنه از صدقه بیشتر است در بحث توانمندسازی تسهیلات قرض‌الحسنه است که افراد نیازمند با تسهیلات خرد صاحب اشتغال و درآمد می‌شوند.

وزیر کار و امور اجتماعی افزود: کل سرمایه‌ صندوق قرض‌الحسنه بین ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰میلیارد تومان است که در حساب صندوق نزد بانک‌ها است و نیز سایر صندوق‌های قرض‌الحسنه نیز عمده حساب‌هایشان در بانک‌ها وجود دارد.

جهرمی افزود: در اصل ۴۳ قانون اساسی ۹ بند در مورد اقتصاد اسلامی وجود دارد که یکی از آنها پرداخت تسهیلات خرد قرض‌الحسنه برای توانمندسازی افراد با حفظ کرامت انسانی وجود دارد. وی با اشاره به تسهیلات خرید مسکن و اقساط طولانی آن تصریح کرد: در حال حاضر کارمندان با دریافت این گونه تسهیلات باید نزدیک به ۶۰درصد از حقوق خود را صرف پرداخت اقساط نمایند.

وی افزود: در صورت اعطای تسهیلات قرض‌الحسنه به بنگاه‌های اقتصادی توسعه و فعالیت‌های این واحدها سامان‌دهی می‌شود.

جهرمی تصریح کرد: می‌توان نرخ سود را برای تسهیلاتی که از محل سپرده‌های قرض‌الحسنه ارائه می‌شوند بر مبنای عقود قرض‌الحسنه و بستر لازم را برای اجرایی شدن دقیق عقود مشارکتی توسط بانک‌ها نیز فراهم آورد.

صندوق مهر رضا ۱۰۰هزار فقره تسهیلات اشتغال پرداخت کرد

مدیر عامل صندوق مهر امام رضا (ع) در همایش «قرض‌الحسنه، اقتصاد سالم» گفت: صندوق مهر رضا تاکنون ۱۰۰ هزار فقره تسهیلات اشتغال پرداخت کرده است.

خلیل یسایی در همایش «قرض‌الحسنه، اقتصاد سالم» افزود: تشکیل صندوق قرض‌الحسنه مهر امام رضا نخستین تصمیم دولت نهم بود که در کنار حرم امام رضا(ع) گرفته شد.

وی افزود: تاکنون ۳۵۵میلیارد تومان تسهیلات قرض‌الحسنه اشتغال توسط این صندوق پرداخت شده است.

یسایی ادامه داد: تاکنون ۷۰ هزار پرونده اشتغال در صندوق مهر امام رضا تسهیلات دریافت کرده‌اند که ۵۶‌درصد آن در مناطق شهری و ۴۴‌درصد در روستاها بوده است.

یسایی با اشاره به حدیثی که ثواب قر‌ض‌الحسنه را ۱۸ برابر و ثواب صدقه را ۱۰ برابر می‌داند، گفت: شاید راز ثواب بیشتر قرض‌الحسنه در امر توانمندسازی افراد و نیز بازگشت وجوه قرض‌الحسنه است.

مدیر عامل صندوق مهر امام رضا(ع) گفت: ماموریت این صندوق پرداخت تسهیلات در ۳ بخش ازدواج، اشتغال و مسکن است که در قالب تسهیلات خرد به افراد ضعیف پرداخت می‌شود.

یسایی افزود: قبل از این صندوق اکثر اقشار آسیب‌پذیر از اعتبارات بانکی محروم بوده‌اند و با توجه به سیاست دولت نهم در توجه بیشتر به جوانان این صندوق برای پرداخت تسهیلات به جوانان به اقشار ضعیف طراحی شد.

یسایی افزود: قبل از این سهم تسهیلات قرض‌الحسنه در شبکه بانکی کمتر از ۶‌درصد بود در حالی که با تاسیس این صندوق تسهیلات آن در بخش ازدواج، اشتغال و مسکن به شکل قرض‌الحسنه پرداخت می‌شود.

یسایی گفت: این صندوق دارای ۳۸۸ شعبه در سراسر کشور که علاوه بر کمک‌‌های دولتی از کمک‌های مردمی نیز برخوردار می‌شود.

تمام تقصیر کمبود تسهیلات پرداختی بر گردن بانک‌ها نیست

تصمیم‌گیری در مورد سهم تسهیلات پرداختی از منابع بانکی در نهادهای مدیریتی و اقتصادی غیر از بانک‌ها صورت می‌گیرد و به سیستم بانکی ابلاغ می‌شود، بنابراین تمام تقصیر کمبود تسهیلات پرداختی بر گردن بانک‌ها نیست.

علی صدقی، مدیرعامل بانک ملی در همایش قرض‌الحسنه (راهبرد اقتصاد سالم) اظهار کرد: در حال حاضر صندوق‌های قرض‌الحسنه از یک طرح علمی رنج می‌برند و به نظر می‌رسد فضای قرض‌الحسنه در جامعه ما به اندازه‌ای اهمیت و جایگاه ویژه‌ای دارد که لازم است موسسه پژوهشی وابسته به این صندوق‌ها در کشور داشته باشیم.

وی ادامه داد: در انجام هر کاری داشتن دو جزء نیت و امر خیر بسیار مهم و حایز اهمیت است؛ چراکه اگر نیت‌‌ها خیر باشد عمل‌ها نیز سالم می‌شود و قطعا به نتیجه مثبتی در همه کارها دست خواهیم یافت.

مدیرعامل بانک ملی اضافه کرد: در دو دهه اخیر در کشور ما واژه قرض‌الحسنه بسیار بر سر زبان‌ها افتاده و بانک‌ها و به اشخاص حقوقی و حقیقی نیز با پرداخت وام قرض‌الحسنه آن را در دستور کار خود قرار داده‌اند. بنابراین ضروری است که موضوع قرض‌الحسنه به لحاظ تئوریک و نظری مورد پژوهش قرار گیرد و شرایط و چگونگی آن با دیگر انواع غرب بررسی شود.

صدقی با بیان اینکه روز به روز جایگاه قرض‌الحسنه در کشورمان جنبه سودجویانه به خود می‌گیرد، توضیح داد: علت اینکه صندوق‌های قرض‌الحسنه از رشد خوبی برخوردار نشدند این بود که از جنبه خیرخواهانه به جنبه اقتصادی روی آوردند.

مدیرعامل بانک ملی تصریح کرد: باید به صندوق‌های قرض‌الحسنه توجه ویژه‌ای شود و در دنیای امروزی این صندوق‌ها را از سیستم بانک‌ها جدا کرده و توسط تشکل‌های مردمی هدایت می‌شود.

وی با بیان اینکه صندوق مهر امام رضا (ع) باید صندوق‌های قرض‌الحسنه را ساماندهی کند، توضیح داد که صندوق مهر امام رضا (ع) به عنوان متولی بزرگی که از قدرت اجرایی و پشتیبانی قوی برخوردار است باید از موقعیت خوب خود استفاده کند و ساماندهی لازم را بر صندوق‌های قرض‌الحسنه داشته باشد.