اصغر خندان آستانی

کارشناس ارشد حسابداری

شــرکت تامیـــن ســــرمایه یـــا بانک ســـرمایه‌گذاری (the investment Banking) شرکتی است که مبادرت به خرید یا تعهد خرید اوراق بهادار از قبیل اوراق مشارکت و سهام از طرف یک سازمان و تقسیم این اوراق به دسته‌های کوچکتر و فروش آن به امید کسب منفعت می‌نماید. در واقع بانک سرمایه‌گذاری یک واسطه‌گر مالی است که وظایف عمداش در قبال شرکت‌ها انتخاب ابزارهای صحیح و مناسب تامین مالی و همچنین ارائه خدمات مشورتی روی خط‌مشی مالی شرکت باشد به طوری که بتوان انتظار داشت قیمت سهام شرکت‌های مشتری و استفاده‌کنندگان از خدمات به حداکثر برسد و همچنین نکته مهم دیگر این است که معمولا وقتی از شرکت تامین سرمایه استفاده می‌شود که بخواهند اوراق جدید را به فروش برسانند. اگر به تاریخچه و سیر تحول شرکت‌های تامین سرمایه در سطح جهان نگاهی بیاندازیم خواهیم دید که این شرکت‌ها به بلوغ کامل رسیده‌اند یعنی اینکه از سوی نهادهایی مثل صندوق‌های بازنشستگی، شرکت‌های سرمایه‌گذاری مالی و غیره وجوه اداره شده فراوانی در اختیار شرکت‌های تامین سرمایه قرار گرفت به همین علت شرکت‌های تامین سرمایه با توجه به تسلط بیشتر خود را درگیر حوزه‌های سرمایه‌گذاری پرریسک کرده و با تاسیس صندوق‌های متنوع در زیرمجموعه خود در هر دو بازار داخل و خارج مشغول فعالیت گشت. در سبد فعالیت‌های متنوع بانک‌های سرمایه‌گذاری این که این بانک‌ها با انتشار سهام و اوراق قرضه در بازار سرمایه از یک طرف موجب تحریک سرمایه‌گذاری در بازار و فراهم آوردن وجوه لازم برای سرمایه‌گذاری در صنایع و شرکت‌های مختلف شده و از سوی دیگر شرکت‌ها را در امر تامین مالی و توسعه فعالیت‌هایشان یاری می‌رسانند. این تسهیل در امر تامین سرمایه خود موجب روی آوردن بسیاری از شرکت‌ها به سمت بازار بورس و ارائه شفاف اطلاعاتشان شده است.

همچنین اولین شرکت تامین سرمایه‌ای که به ثبت رسیده توسط شرکت جنرال الکتریک به نام شرکت جی‌ای‌سی‌سی در سال ۱۹۷۷ می‌باشد که اکنون سرمایه این شرکت بالغ بر پانصدمیلیارد دلار می‌باشد و در حدود چهل و هفت کشور میزبان این شرکت می‌باشند. اما مدل‌های نقش شرکت‌های تامین سرمایه را می‌توان در چندین حوزه در نظام اقتصادی کشور مشخص نمود.

۱) حوزه کلان اقتصاد که شامل: الف) تسهیل تامین مالی شرکت‌ها ب) تشکیل سرمایه ج) واگذاری فعالیت‌های اقتصادی به بخش‌خصوصی و غیره ۲) حوزه اقتصاد خرد که شامل پذیره‌نویسی و توزیع اوراق بهادار جدید: این مورد از کلیدی‌ترین خدمات شرکت تامین سرمایه می‌باشد ب) ارائه مشورت‌های مالی ج) ارائه خدمات مدیریت دارایی‌ها که خود شامل: ۱) سبدگردانی ۲) تشکیل انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری ۳) مدیریت ثروت اشخاص۴) نوآوری‌های مالی د) سرمایه‌گذاری مخاطره‌پذیر (venture capital) می‌باشند. شرکت‌های تامین سرمایه به انواع مختلف تقسیم می‌شوند که شامل شرکت‌های تامین مالی فروش، شرکت‌های اعتباری شخصی و شرکت‌های اعتباری تجاری می‌باشد اما کارکرد آنها شرکت‌های تامین مالی فروش مهم‌ترین وظیفه‌اش ارائه وام به مشتریان خرده فروش‌ها و تولید‌کنندگان است. کارکرد شرکت‌های اعتباری شخصی اعطای وام‌های اقساطی است، در مورد شرکت‌های اعتباری تجاری این که این شرکت‌ها معمولا به شرکت‌های دیگر از طریق خرید حساب‌های دریافتنی (با نرخی که کمتر از ارزش اسمی آنها است) وام می‌دهند.

پس از آشنایی مقدماتی با نقش شرکت‌های تامین سرمایه در نظام اقتصادی در ادامه این سوال را مطرح می‌کنیم که ضرورت تاسیس و راه‌اندازی این شرکت‌ها در کشورمان چیست؟

آیا تاسیس این شرکت‌های سرمایه‌گذاری به پیشرفت بازار سرمایه و تامین مالی شرکت‌ها کمک خواهد کرد؟

حال به پاسخ آن می‌پردازیم ضرورت تاسیس این بنگاه‌‌های اقتصادی در کشورمان به چند دلیل می‌باشد ۱- کمک به انتشار اوراق بهادار جدید ۲- زمینه سازی برای ورود به عرصه‌های بازارهای مالی بین‌الملل ۳- مدیریت و هدایت سرمایه‌گذاری‌ها به بخش‌های مولد اقتصادی ۴- تسهیل در انجام خصوصی‌سازی با بازاریابی و تضمین و فروش سهام مشمول اصل ۴۴.

اما موانع و مشکلات بسیاری در این راه وجود دارد که به نظر می‌رسد مهم‌ترین آن عدم وجود قانون جامع در مورد فعالیت نهادهای مالی می‌باشد.

برای حل این مشکل و مشکلات دیگر راهکار و الزامات زیر مفید می‌باشد و امید است که مورد توجه قرار گیرد.

الف - حمایت‌های دولتی از تشکیل بانک‌های سرمایه‌گذاری مبنی بر سهیم کردن آنها در عملیات اجرایی اصل ۴۴

ب - توسعه برنامه‌های آموزشی مرتبط با فعالیت‌های بانک‌های سرمایه‌گذاری مثل ارزش‌گذاری و پذیره‌نویسی ج - فراهم کردن زمینه ایجاد و توسعه ابزارهای مالی

د- ساماندهی چگونگی ورود بانک‌های سرمایه‌گذاری به بازار سرمایه

هـ - ایجاد بسترهای فرهنگی لازم

ر - تعیین نوع فعالیت‌های بانک‌های سرمایه‌گذاری به صورت تخصصی (صرفا تامین مالی) و یا چند منظوره

ز - ارائه برنامه کسب‌وکار براساس استانداردهای مشخص تدوین شده توسط نهاد ناظر

ی - ایجاد بانک‌های سرمایه‌گذاری با مشارکت بانک‌های تجاری، نهادها و سازمان‌های بزرگ مالی.

اما چرا پرریسک نامیده‌ایم. به این علت می‌باشد که مشتریان این شرکت‌ها از درجه اعتباری بسیار کمتری نسبت به بانک‌های تجاری و نهادهای پولی و مالی برخوردارند.

اکنون با عنایت به این که به چند شرکت تامین سرمایه در کشور مجوز داده شده انشاءا... امید است که به افزایش ظرفیت بازار سرمایه منجر شود تحولی که در نهایت به سود کل جامعه خواهد بود.

از طرفی دیگر با وجود قدرتی که بانک‌ها در نظام پولی کشور دارند اهمیت شرکت تامین مالی دو چندان می‌شود.

اما در پایان این نکته را نباید از نظر دور داشت که هر چند واقعیت‌های تاریخی موید به همبستگی توسعه اقتصادی و پیشرفت بانکداری سرمایه‌گذاری است ولی الزاما رابطه مستقیم و قاطعی را نشان نمی‌دهد.

منابع:

۱ - دکتر طالبی و محمد آرام

۲ - دکتر عبده تبریزی، بانک‌های سرمایه‌گذاری

۳ - EMESTBLOCH INSIDE INVESTMENT BANKING SECOND EDITION ۱۹۸۶)