گروه بازار پول - عضو کارگروه بانکداری بدون ربا تعیین قیمت ۵۴۶ هزار تومان برای پیش فروش سکه (تصویر امام) را ارزان فروشی ذخایر ملی عنوان کرد و گفت: بانک مرکزی حق ندارد ثروت ملی را زیر قیمت به سوداگران بفروشد و این نوع ارزان فروشی ذخایر ملی از نظر شرعی جای شک و تردید دارد. سید عباس موسویان در گفت‌وگو با «مهر» در پاسخ به این سوال که آیا پیش فروش سکه توسط بانک مرکزی شرعی است یا خیر؟ گفت:

پیش فروش سکه از دو جهت محل بحث است، بحث اول مربوط به نوع قرار داد است که اصطلاحا به آن سلف سکه یا پیش‌فروش سکه می‌گویند و بحث دوم به قیمت‌گذاری و تعیین نرخ سکه مربوط می‌شود.

عضو کمیته فقهی بانک مرکزی افزود: از جهت ماهیت، قرارداد به صورت بیع سلف است که در آن می‌توانید کالای معین که مشخصات آن نیز تعیین شده است را به فروش برسانید، پول آن را دریافت کنید و کالا را در سررسید معین در آینده محول کنید. قرارداد سلف می‌تواند بر روی کالا، خدمات، سکه و طلا انجام شود، بنابراین از جهت نوع قرارداد مشکلی ندارد.

نرخ بانک مرکزی واقعی نیست

وی تصریح کرد: از جهت نرخ‌گذاری با توجه به شرایط بازار نرخی که بانک مرکزی پیشنهاد می‌کند، واقعی نیست، به این معنا که در قرارداد فیوچر یا آتی سکه مثلا برای تحویل در تیرماه سال ۹۱ در بورس کالا رقمی ‌حدود ۷۰۰ تومان در معاملات را برای سکه طرح جدید

شاهد هستیم.

موسویان ادامه داد: اما بانک مرکزی سکه طرح جدیدی که در شعب بانکی عرضه می‌شود را ۵۴۶ هزار تومان می‌فروشد و این قیمت‌گذاری با توجه به اینکه طلا ثروت ملی است و جزو ذخایر ملی کشورمان محسوب می‌شود، بانک مرکزی حق ندارد از نظر شرعی ذخایر و ثروت ملی را زیر قیمت بفروشد.

فروش سکه به پتانسیل‌های غیرتولیدی

عضو کارگروه بانکداری بدون ربا ادامه داد: بانک مرکزی حق ندارد ذخایر و ثروت ملی را به دست کسانی برساند که معمولا به دنبال کسب سود هستند که البته گروه‌های خاصی محسوب می‌شوند، گروه‌هایی که متوسط به بالا هستند و به قصد سوداگری معامله می‌کنند.

وی خاطرنشان کرد: یک زمانی است که بانک مرکزی مجبور است دارایی را زیر قیمت برای حمایت از تولید و اشتغال بفروشد و آن را ارزان در اختیار فعالان اقتصادی یا قشر محروم قرار دهد که از نظر منطق اقتصاد اسلامی ‌توجیه آن مثبت است.عضو کمیته فقهی بانک مرکزی اضافه کرد: اما اینکه بانک مرکزی یک دارایی که ذخیره ملی و سرمایه ملی است، به قیمت بسیار پایین‌تر در اختیار گروه‌های خاص قرار می‌هد که این گروه‌ها اقشار آسیب‌پذیر و همچنین جزو تولیدکنندگان و فعالان واقعی اقتصادی نیستند تا برای حمایت از آنها این کار صورت گیرد، بنابراین این نوع ارزان فروشی ذخایر ملی توسط بانک مرکزی از نظر شرعی محل شک و تردید است.

پیش فروش سکه ۵۴۶ هزار تومانی از سه شنبه ۲۹ آذرماه در شعب بانک ملی سراسر کشور آغاز شده است. در چهار روز نخست اجرای این طرح، بیش از ۵۵۰ هزار قطعه سکه تمام بهار آزادی پیش فروش شده است.

تحلیلی از سیاست‌های بانک مرکزی

بانک مرکزی در ادامه سیاست‌های خود برای برگرداندن ثبات به بازار سکه اقدام به پیش فروش سکه کرده است. پس از بحث‌های فراوان پیرامون وجود حباب در قیمت سکه، بهمنی رییس کل بانک مرکزی در مصاحبه‌ای بیان کرد که قیمت سکه دولتی را ۸۰ هزار تومان کاهش خواهد داد تا حباب قیمتی سکه به کلی از بین رود. بر این اساس بانک مرکزی طی چند روز قیمت سکه دولتی را تا بیش از ۸۰ هزار تومان کاهش داد.

هرچند در ابتدا بازار عکس‌العمل کاهشی به این اقدام بانک مرکزی نشان نداد. بسیاری از کارشناسان دلیل این امر را در موانع ورود سکه‌های عرضه شده توسط بانک مرکزی به بازار داخلی جست‌و‌جو کردند. پس از مدتی از تشکیل صف‌های طویل سکه در جلوی شعب منتخب بانک ملی که به عرضه سکه دولتی می‌پرداختند، و مشکلاتی که هم برای مردم و هم برای شعب بانک‌ها در کنترل این پدیده پیش آمد بانک مرکزی خبر از پیش فروش سکه داد. هرچند بانک مرکزی تا قبل از پیش فروش طی چند مرحله قیمت سکه دولتی را تا ۵۷۹ هزار تومان افزایش داده بود.

این در حالی بود که بانک مرکزی با کاهش ۸۰ هزار تومان از قیمت سکه دولتی، قیمت سکه طرح جدید دولتی در بازار تا ۵۲۳ هزار تومان توسط بانک مرکزی کاهش داده شده بود. به نظر می‌رسد سیاست کاهش قیمت سکه توسط بانک مرکزی به اهداف مورد نظر این سازمان نرسید و در نتیجه بانک مرکزی راه‌حلی دیگر را دنبال می‌کند. هر چند بسیاری از کارشناسان بر این باورند که پیش فروش سکه با قیمت ۵۴۶ هزار تومان نیز راه‌حلی برای این مشکل در بلند مدت نخواهد بود.

بر این اساس تا زمانی که انگیزه‌های لازم برای برگشت سرمایه‌ها به بخش‌های تولیدی اقتصاد تقویت نشود، بعید است که پیش فروش سکه حتی با نرخ‌های بسیار پایین نسبت به توقع بازار آتی، در کاهش بلند مدت قیمت سکه کارا باشد. مسلم است که در یک دید کوتاه مدت این سیاست بانک مرکزی به‌هیچ‌وجه بی‌تاثیر نخواهد بود. همان‌طور که پس از شروع پیش فروش سکه توسط بانک مرکزی، در طی چند روز قیمت سکه در بازار روندی رو به کاهش را نشان داد. هرچند تغییر قیمت سکه در بلندمدت به شدت با انتظارات آحاد مردم نسبت به آینده مرتبط است. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که تا زمانی که مردم با تورم رو به افزایش و نرخ سود سپرده‌های پایین در سیستم بانکی کشور روبه‌رو هستند، نمی‌توان به پیدایش ثباتی معنادار در بازار سکه امیدی داشت.

بانک مرکزی با این اقدام خود به عنوان یک نهاد قوی به بازار سیگنالی ارسال می‌کند، هرچند ترجمان این سیگنال در ذهن افرادی که به قصد حفظ ارزش سرمایه خود به بازار‌هایی نظیر بازار سکه و ارز قدم می‌گذارند، می‌تواند بسیار متفاوت باشد.

بر این مبنا ساده‌ترین مساله‌ای که در ذهن یک سرمایه‌گذار پیش می‌آید، موفقیت بانک مرکزی در سیاست‌هایی گذشته کنترلی خود در بازار است. امری که هر روز و بیش از پیش به یک دریافت تجربی تبدیل می‌شود که بانک مرکزی توانایی کنترل بازار را ندارد و در نتیجه رشد این بازار غیر محتمل نیست.