ماجرای سوء استفاده بانکی موسوم به اختلاس سه هزار میلیاردی باعث شد نظام بانکی کشور تحت شدیدترین انتقادها از منظر سلامت اداری قرار گیرد. این موضوع تا حدی پیش رفت که انتظار بوی خوش از آن نمی‌رود. در زمینه شناخت عوامل و زمینه‌های اصلی بروز این سوءاستفاده مالی به مواردی از جمله دخالت نهادهای غیرمسوول در فرآیند اعطای تسهیلات به گروه شرکت‌های آریا مطرح شده است. اما دلایل گسترش دخالت نهادهای غیر مسوول در ارکان اعتباری بانک‌ها و همچنین ایجاد فرآیندهای آشکار و پنهان در روند تصمیم‌سازی بانک‌ها در زمان اعطای تسهیلات کدامند.

در اینجا به یکی از مواردی که ‌سهم مهمی در ایجاد این فرآیند داشته است اشاره می‌شود.

همزمان با اجرای طرح‌های ضربتی اشتغالزایی از قبیل بنگاه‌های زودبازده، دخالت‌های دستگاه‌های اجرایی در روند تصمیم‌سازی بانک‌ها بیش از پیش گسترده شد. برخی نهادهای اجرایی غیر بانکی کشور بزرگترین مشکل در مسیر افزایش سرمایه‌گذاری و اشتغال را نبود نقدینگی و وسواس بیش از حد بانک‌ها در اعطای تسهیلات دانسته و ارکان اعتباری بانک‌ها برای پرداخت تسهیلات به افراد و متقاضیان تسهیلات در قالب طرح‌های معرفی شده از طریق کارگروه‌های استانی تحت فشار قرار می‌گرفتند. حاصل این سازوکار گوشه‌گیری و حتی عزل و نصب برخی مدیران بانکی کشور چه در سطح ملی و چه در سطح استانی بود. در نهایت نیز این فشارها باعث شکستن قفل‌های خزانه بانک مرکزی شده و موجب بروز شوک تورمی حاصل از انفجار نقدینگی شد. زیان چنین فرآیندی علاوه بر سرازیر شدن سیل نقدینگی به بازار غیرتولیدی، نهادینه شدن فرهنگ دخالت نهادهای غیر پولی و بانکی در فرآیند تصمیم‌گیری بانک‌ها بود که آثار آن همچنان و بیش از پیش بر شبکه بانکی کشور سایه افکنده است.

لزوم استقلال بانک مرکزی که تا چندی قبل در کانون توجه رسانه‌ها و مراجع تصمیم‌گیری کشور قرار داشت و توصیه اکید بسیاری از صاحبنظران اقتصادی کشور بود، همچنان موضوعی چالش برانگیز باقی مانده است. شاید یکی از دلایل عدم استشمام بوی خوش از سیستم بانکی، عدم استقلال کامل بانک مرکزی به عنوان سکاندار اصلی و به تبع آن کل سیستم بانکی کشور باشد.

بابک شیرین سخن

کارشناسی ارشد رشته توسعه اقتصادی و برنامه‌ریزی

babakshirin@yahoo.com