هادی شریفی
پس از گذشت چندین مرحله از دریافت یارانه‌ها موضوعی که مغفول مانده و تاکید کمتری بر آن شده، فرهنگ استفاده از یارانه‌ها است.

بدین معنی که تبلیغات و اطلاع‌رسانی درست و کاملی پیرامون این موضوع که مبالغ دریافت‌شده به عنوان یارانه نقدی توسط افراد و خانوارها چگونه مصرف شود که هم در تحمل فشار اقتصادی کارساز باشد و هم به رشد و توسعه اقتصاد کشور کمک کند،انجام نشده است. هر چند که رییس جمهور و برخی اعضای تیم اقتصادی دولت و سازمان هدفمندی یارانه‌ها در مصاحبه‌های مطبوعاتی و رسانه‌ای بر این موضوع تاکید داشتند که مردم استفاده از یارانه‌های نقدی را مدیریت کنند ولی بعدا این مساله کمرنگ شد و دیگر وجه کافی و اطلاع‌رسانی مناسبی پیرامون آن به عمل نیامد. در اینجا در پی واکاوی همه ابعاد و جنبه‌های این موضوع نیستیم و تنها به یک بخش مهم می‌پردازیم که عبارت است از نقش بانک‌ها در کمک به مردم و جامعه برای هزینه‌کرد صحیح یارانه‌ها. در واقع می‌خواهیم ببینیم که بانک‌ها در فرهنگ‌سازی استفاده از یارانه نقدی چه نقشی دارند و چه کاری می‌توانند انجام دهند؟
اعتمادسازی
یکی از مهم‌ترین تاثیرات بانک‌ها در این زمینه اعتمادسازی بین دولت و مردم است. بسیاری از مردم به اشتباه بر این باورند که اگر از یارانه نقدی که به حسابشان واریز شده بلافاصله استفاده نکرده و یا آن را برای مدت طولانی در حسابشان نگه دارند ممکن است دولت آن را از طریق بانک عامل از حساب آنها برداشت کند و یا در مراحل دیگر با توجه به اینکه از حسابشان برداشتی نداشته‌اند مبلغ جدید واریز نشود.
این موضوع باعث شده است که در زمان واریز یارانه‌ها به حساب‌های مردم، حجم مراجعه به دستگاه‌های خودپرداز بانک‌ها و حضور در شعب بسیار افزایش یابد و مقدار زیادی از کل مبلغ یارانه نقدی که رقم بسیار بالایی هم هست، از نظام بانکی کشور خارج و در جامعه توزیع شده و حتی وارد اقتصاد زیرزمینی شود.
در صورتی که از یارانه‌ها به صورت صحیح و بجا استفاده شود هم خانواده‌ها فشار مالی کمتری را تحمل می‌کنند و هم توزیع پول در جامعه و گردش آن روند منطقی و معقولی خواهد داشت و هم اینکه از خزانه دولت ارقام هنگفتی کم نمی‌شود زیرا بخش مهمی از این یارانه‌های چندهزار میلیاردی به طور غیرمستقیم به خزانه دولت بازمی‌گردد. به همین جهت دولت اگر موفق شود اعتماد عمومی را به خود جلب کرده و خیال مردم از بابت مبالغی که گرفته‌اند راحت شود، شاهد بی‌نظمی در هزینه‌کرد یارانه‌های نقدی توسط مردم نخواهیم بود. بانک‌ها در این فرآیند اعتمادسازی نقش مهم و درجه اولی دارند و با ارائه طرح‌ها و برنامه‌های متنوع و تبلیغات هدفمند می‌توانند مردم را خاطر جمع کنند که هر آنچه در حسابشان موجود است تحت هر شرایطی متعلق به آنهاست و هر زمان که بخواهند می‌توانند از آن به صلاحدید خود استفاده کنند. البته بخشی از این هدف از طریق گسترش کمی و کیفی خدمات بانکی و به ویژه در زمینه بانکداری الکترونیکی باید دنبال شود.
اقدامات بانک‌ها در راستای اعتمادسازی
بانک‌ها باید به مشتریان این اطمینان را بدهند که اطلاعات حسابشان در اختیار هیچ فرد و سازمانی قرار نمی‌گیرد و این اطلاعات کاملا محرمانه و مختص صاحب حساب است. به این ترتیب برای مشتریان بانک‌ها محرز خواهد شد که بانک به عنوان امانتدار امین آنها عمل کرده و می‌توانند در زمینه فعالیت‌های مالی خود، اعم از پس‌انداز یا هر نوع عملیات سالم بانکی به آن کاملا اعتماد نمایند. در عین حال باید این موضوع به مردم تفهیم شود که امنیت دارایی‌ نقدی آنها در بانک تضمین‌شده است در حالی که در خارج از بانک‌ها صدها خطر و احتمال وجود دارد که دارایی‌های آنها را تهدید و چه‌بسا نابود می‌کند. توجه داشته باشیم که سرمایه‌های کوچکی که تحت عنوان یارانه در اختیار مردم قرار می‌گیرد در کنار هم یک سرمایه هنگفت است که می‌تواند در تامین مالی پروژه‌های زیرساختی کشور که منافع کوتاه و بلندمدت آن به جامعه و خود مردم و حتی نسل‌های بعد می‌رسد به کار گرفته شود.
بانکداری الکترونیک، رویکردی در جهت تسهیل خدمت‌رسانی به مردم
امروزه بانکداری الکترونیک در جهان به عنوان یکی از اصول پایه هر بانک شناخته می شود. لذا بانک‌ها همراه با کارت‌بانکی که به مشتریان می‌دهند باید امکانات مربوط به پرداخت و نقل و انتقال وجه از طریق همراه‌بانک، تلفن‌بانک، پایانه‌های فروش، اینترنت‌بانک و ... را در اختیار آنها بگذارند و مردم را برای استفاده از این امکانات آموزش داده و تشویق کنند. محدودیت استقبال مردم برای پرداخت قبوض و حجم کم تراکنش‌های الکترونیکی در مقایسه با کشورهای پیشرفته، استفاده بیش از حد از خودپردازها و عدم استقبال کافی از پایانه‌های فروشگاهی نشاندهنده توسعه‌نیافتگی بانکداری الکترونیکی و عدم اعتماد عمومی به این نوع خدمات در کشور است که دلایل مختلفی دارد اما قطعا یکی از دلایل عمده آن عدم آشنایی مردم و عدم اعتماد عمومی به بانکداری الکترونیکی است.
لذا ضروری به نظر می‌رسد که برنامه‌های آموزشی و تبلیغی لازم و مناسبی برای آشنا کردن مردم با این روش‌های نوین مدیریت پول اجرا شود.
اهمیت شروع هر چه زودتر برنامه‌های آموزش و تبلیغ از آن رو است که تغییر فرهنگ و عادت مردم و جذب آنها به برنامه‌های تبلیغ شده زمان‌بر است و حداقل یک بازه زمانی چند ماهه از زمان اجرای برنامه‌ها تا اثرگذاری آن لازم است.
مزایای ارتقای بانکداری الکترونیک
راهکارهای بانکداری الکترونیکی و ترغیب مردم به استفاده از آن در اولین فرصت ممکن و بدون فوت وقت، توجه ویژه به قابلیت‌های پایانه‌های فروشگاهی و تلاش برای انتقال حجم جدید تقاضای خدمات به سمت آن، رفع موانع امنیتی، رفع چالش‌های قانونی، رفع آنی مغایرت‌های سیستمی، فراهم کردن بسترهای مخابراتی از جمله اینترنت پرسرعت و پهنای باند کافی برای عملیات تجاری، رواج کارت اعتباری و اقتصادی کردن هزینه استفاده از آن و پیدا کردن راه‌های استفاده جدید از این وجوه بدون نیاز به برداشت، عامل مهمی در پیشرفت بانکداری الکترونیک در کشور به وجود می‌آورد که منافع زیادی برای کشور دارد؛ از جمله کاهش فرسودگی اسکناس که سالیانه هزینه بسیار زیادی از طرف بانک مرکزی صرف چاپ اسکناس می‌شود، کاهش حضور فیزیکی مشتریان در صف‌های طویل در شعب، کاهش بار ترافیک و کاهش آلودگی هوا در شهرهای بزرگ، افزایش امنیت در جابه‌جایی وجوه و... که بخشی کوچکی از مزایای ارتقای بانکداری الکترونیک به شمار می‌روند.
مدیریت یارانه‌ها عامل مهم تجهیز منابع بانک‌ها
از طرف دیگر بانک‌ها می‌توانند با راهکارها و ارائه طرح‌هایی در راستای تامین رضایت مشتریان و ایجاد مشوق‌هایی مانند قرعه‌کشی جوایز و استفاده از تسهیلات بانکی، مشتریان را تشویق به حفظ نقدینگی خود در شعب کنند. این موضوع باعث پیشرفت بانکداری و عامل بسیار مهمی در تجهیز منابع بانک‌ها است.
در غیر این صورت به محض واریز یارانه‌ها، مشتریان کل مبلغ را از حساب خود برداشت کرده و بانک‌ها را از یک امکان بسیار مناسب محروم می‌کنند ضمن آنکه تبعات منفی خروج پول از سیستم بانکی و توزیع آن در جامعه گریبانگیر همه بخش‌های اقتصادی خواهد شد.
نتیجه
دولت و بانک‌ها با کمک رسانه‌ها باید در این راستا حرکت کنند که مردم تشویق به حفظ یارانه‌های واریزی در حساب‌هایشان شده و فقط در زمان پرداخت قبوض از آنها استفاده کنند.
این موضوع باعث کاهش بار تورمی افزایش حجم نقدینگی در سطح جامعه می‌شود و از طرف دیگر کاهش حجم اختلالات در سیستم بانکی کشور به جهت انبوه مراجعات مشتریان به سیستم‌های الکترونیکی در زمان واریز یارانه‌ها را در پی دارد.
کارشناس مرکز ارتباط سبز بانک کشاورزی