حرکت سینوسی 5‌ هزار میلیارد تومان اسکناس

عکس: آکو سالمی

گروه بازار پول- آمار بانک مرکزی از متغیرهای پولی و اعتباری اقتصاد کشور نشان‌دهنده آن است که حجم اسکناس در دست مردم در زمستان سال ۸۹ با یک جهش پنج هزار میلیارد تومانی روبه‌رو شده و بلافاصله در بهار سال ۹۰ این حجم با کاهش ۴ هزار میلیاردی مواجه بوده است. بر این اساس در سه ماهه اول سال ۹۰ میزان پول کشور در اقتصاد کشور نسبت به دوره سه ماهه پایانی سال ۹۰ حدود ۱/۲ درصد کاهش داشته است. بر اساس تعریف نماگر بانک مرکزی، «پول» مجموعه اسکناس در دست اشخاص و سپرده‌های دیداری است. همچنین تازه‌ترین آمار از بهار سال گذشته نشان از آن دارد که در این دوره سپرده‌های دیداری و غیردیداری افزایش داشته‌اند. بنابراین کاهش حجم پول در این دوره عمدتا به دلیل کاهش میزان اسکناس و مسکوک در دست مردم بوده است. بر این اساس در این دوره اسکناس و مسکوک در دست مردم با ۵/۱۷ درصد کاهش روبه‌رو بوده است. همچنین در این دوره پایه پولی نسبت به سه ماهه انتهایی سال ۸۹ نیز با ۲/۴ درصد کاهش روبه‌رو شد، در حالی که رشد نقدینگی ۶/۲ درصد بود.

بیشترین رشد اسکناس و مسکوک در سال ۸۷

بانک مرکزی آمار جدیدی به تفکیک از متغیرهای اقتصادی کشور منتشر کرده است که بر اساس آن ملاحظه می‌شود میزان اسکناس و مسکوک در دست مردم در سه ماهه اول سال ۹۰ نسبت به دوره سه ماهه پایانی سال ۸۹ کاهش داشته است. نگاهی به آمارهای بانک مرکزی که مربوط به این بخش است نشان می‌دهد که در سال ۸۶ میزان اسکناس و مسکوک در دست مردم هفت هزار و ۹۰۰ میلیارد تومان بوده است که نسبت به پایان سال ۸۵ حدود ۳۰ درصد رشد داشته است. این میزان در سال ۸۷ با رشد ۴/۹۷ درصدی نسبت به پایان سال ۸۶ به رقم ۱۵ هزار و ۷۰۰ میلیاردتومان رسیده که بزرگ‌ترین رشد ثبت شده برای این متغیر در پنج سال اخیر است.

در سال ۸۸ هم میزان اسکناس و مسکوک در دست مردم افزایش قابل‌توجهی داشته است. بر اساس داده‌های بانک مرکزی میزان اسکناس و مسکوک در دست مردم در پایان این سال به ۱۹ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان رسید. در نتیجه این رقم رشد ۹/۲۱درصدی را برای این متغیر اقتصادی در سال ۸۸ نسبت به سال ماقبل به همراه داشته است.میزان اسکناس و مسکوک در دست اشخاص در سال ۸۹ به رقم ۲۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان رسید که نشان‌دهنده افزایش ۱/۱۷ درصدی در این سال نسبت به اسفند ماه سال ۸۸ است.

رشد ۲۸ درصدی اسکناس در ۳ ماهه پایانی سال ۸۹

در حالی که در سال ۸۹ میزان اسکناس و مسکوک در دست مردم ۱/۱۷ درصد افزایش داشت، اما این متغیر در ۹ ماهه اول این سال در مقایسه با اسفند ماه سال ۸۸ میزان کمتری را داشت. بر اساس داده های بانک مرکزی در حالی که ۱۹ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان اسکناس و مسکوک در اسفند ماه سال ۸۸ در دست مردم وجود داشت، این میزان در انتهای سه ماهه اول سال ۸۹ به رقم ۱۵ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان رسید که نشان‌دهنده ۹/۱۸ درصد کاهش است. میزان اسکناس و مسکوک در انتهای شهریور‌ماه سال ۸۹ نیز نسبت به اسفند ماه سال ۸۸ کمتر بود. آمار بانک مرکزی نشان می‌دهد که کل اسکناس و مسکوک در دست مردم در پایان شهریور ماه سال ۸۹ در حدود ۱۶ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان بوده است. میزان این متغیر در پایان آذر ماه سال ۸۹ با افزایش ۴/۵ درصدی به رقم ۱۷ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان رسید، اما باز هم حدود هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان نسبت به انتهای اسفند سال ۸۸ کمتر بود. در نتیجه نکته جالب اینکه به‌رغم روند رو به افزایش میزان اسکناس و مسکوک در دست مردم در ۹ ماهه اول سال ۸۹ رقم این متغیرهیچ گاه در این دوره به میزان پایان اسفند ماه سال ۸۸ نرسید.

هدفمندسازی و افزایش ۵ هزار میلیاردتومانی اسکناس

اما در سه ماهه پایانی سال ۸۹ شرایط به کلی تغییر کرد. با آغاز اجرای طرح هدفمندسازی یارانه ها دولت ۵ هزار میلیارد تومان به صورت تنخواه از بانک مرکزی دریافت کرد. با توجه به آمار بانک مرکزی، اسکناس و مسکوک در دست مردم در این دوره به میزان چهار هزار و ۸۹۶ میلیارد تومان افزایش یافت که با میزان تنخواه بانک مرکزی به دولت برابری می‌کند. هر چند که قرار بود این تنخواه تا پایان سال به بانک مرکزی برگردانده شود، اما به گفته وزیر اقتصاد این مبلغ به بانک مرکزی باز نگشته است، امری که نهایتا با افزایش ۷/۱۳ درصدی پایه پولی و افزایش ۲/۲۵ درصدی نقدینگی در اقتصاد کشور همراه شد.

در این دوره اسکناس و مسکوک در دست اشخاص با افزایش ۲۸ درصدی نسبت به انتهای آذر ماه سال ۸۹ روبه‌رو شد و به رقم ۲۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان رسید که سه هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان بیشتر از میزان کل اسکناس و مسکوک در دست مردم در اسفند ماه سال ۸۸ بوده است.

کاهش اسکناس در سه ماهه اول سال ۹۰

اما نگاه به آمار بانک مرکزی برای سه ماهه اول سال ۹۰ نشان می‌دهد که میزان اسکناس و مسکوک در دست مردم در این دوره نسبت به پایان اسفند ماه سال ۸۹ کاهش داشته است. بر اساس این داده‌ها میزان کل اسکناس در اقتصاد کشور در پایان خرداد ماه سال ۹۰ به رقم ۱۸ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان رسید که نسبت به رقم ۲۲ هزار و ۵۰۰ میلیاردی پایان اسفند ۸۹ حدود ۳ هزار و ۹۰۰ میلیارد تومان کمتر است. این رقم همچنین به معنای کاهش ۵/۱۷ درصدی این متغیر در اقتصاد کشور در این دوره بوده است.

کاهش میزان اسکناس و مسکوک در دست مردم تا جایی در این دوره شدید بوده است که حتی با افزایش ۳/۴ درصدی سپرده های دیداری، میزان کل پول در اقتصاد کشور (مجموع اسکناس و مسکوک در دست اشخاص و سپرده‌های دیداری) در مجموع کاهش یافته است. بر این اساس در حالی که میزان کل پول در اقتصاد کشور در پایان اسفند ماه سال ۸۹ به رقم ۷۵ هزار و ۷۸۰ میلیارد تومان می‌رسید، این رقم با کاهش ۱/۲ درصدی در سه ماهه اول سال ۹۰ به ۷۴ هزار و ۲۴۰ میلیارد تومان نزدیک شد. در این دوره میزان سپرده‌های دیداری که بخش بزرگ‌تری از پول در اقتصاد کشور را تشکیل می‌دهد به رقم ۵۵ هزار و ۶۶۰ میلیارد تومان رسید که رشد ۳/۴ درصدی را نشان می‌دهد.

همچنین در این دوره پایه پولی رشد منفی داشت. بر این اساس در حالی که میزان پایه پولی اقتصاد کشور در پایان سال ۸۹ در حدود ۶۸ هزار و ۶۴۰ میلیارد تومان بوده است این رقم با کاهش ۲/۴ درصدی در سه ماهه اول سال ۹۰ به ۶۵ هزار و ۷۳۰ میلیارد تومان رسید. رشد نقدینگی با این حال در این دوره ۶/۲ درصد گزارش شده است.

با توجه به اینکه در این دوره میزان اسکناس و مسکوک در دست مردم نزدیک به چهار هزار میلیارد تومان کاهش داشت، ولی کاهش پایه پولی کمتر از سه هزار میلیارد تومان بود، در نتیجه باید بخش‌های دیگر پایه پولی در این دوره افزایش را تجربه کرده باشند. اجزای دیگر پایه پولی در سمت دارایی‌ها عبارتند از: طلا و ارز، بدهی دولت به بانک مرکزی و بدهی بانک‌های تجاری به بانک مرکزی.