گفت‌وگو با رییس هیات‌مدیره کانون شرکت‌های لیزینگ
وظایف خطیر نهادهای صنفی لیزینگ
گروه بازار پول - محمود فراهانی: مجبوریم هزینه‌های «در حال توسعه» بودن خود را بپردازیم. شکل‌گیری، قوام‌یابی و نهایتا ثمردهی نهادها در کشورهای در حال توسعه یا توسعه نیافته و فقیر، به همان دلیل توسعه نیافتگی، همواره با کوشش و خطاهایی همراه است که بالطبع هزینه‌ها را بیش از حد انتظار و معمول افزایش می‌دهد. در ایران نیز نامتوازن بودن توسعه، فقدان الگوی توسعه صنعتی و عدم جامعیت در قانون باعث شده تا همواره هزینه‌های تشکیل و قوام نهادهای مختلف اقتصادی و اجتماعی بیشتر افزایش یابد و لیزینگ مانند بسیاری از نهادهای دیگر از این قاعده مستثنی نیست. به خصوص به دلیل فقدان قانون خاص و نامشخص بودن جایگاه قانونی این صنعت در نظام پولی و مشخصا بی‌تعادلی عرضه و تقاضای خودرو، مشکلات لیزینگ را بیش از دیگر صنایع کرده است.با این حال، تجربه کشورهای توسعه یافته، در حال توسعه و توسعه نیافته و فقیر درباره لیزینگ میتواند الگوهای خوبی از چگونگی تشکیل و تداوم صنعت لیزینگ برای ایران باشد. به طوری که میزان آزمون و خطاها در این خصوص به حداقل برسد. ریشه‌یابی این مساله و راه‌کارهای توسعه فرهنگ سالم لیزینگ، محور سوالات ما در مصاحبه یک ساعته با مدیرعامل لیزینگ، پارسیان بود. دکتر محمد علی نوح پیشه، تصدی بر شرکتی را بر عهده دارد که در سال‌های گذشته بیشترین حجم فعالیت را به خود اختصاص داده و به همین دلیل ناگزیر به یک الگو در سطح ملی نزد مردم، بخش خصوصی و دولت تبدیل شده است. بنابراین وی سعی کرد تا نمایی واقعی از تاثیرگذاری عوامل مختلف بر توسعه فرهنگ سالم لیزینگ ارائه دهد. نوح پیشه که به تازگی، ریاست هیات‌مدیره کانون شرکت‌های لیزینگ را بر عهده گرفته به آینده امیدوار است و اینکه ایران روزی بتواند از لیزینگ استفاده‌های لازم را ببرد. همانطوری که بسیاری از کشورهای، توسعه یافته و نیافته سال‌ها است استفاده می‌برند.
***
چرا تاکنون فرهنگ لیزینگ در کشور ما توسعه لازم را پیدا نکرده است؟
از دو منظر می‌توان این موضوع را مورد تحلیل قرار داد. از یک سو، فعالیت‌های لیزینگ در کشور در سه، چهار ساله اخیر در مقایسه با سال‌های قبل از آن از توسعه چشمگیری برخوردار بوده، لذا فرهنگ لیزینگ نیز به همین نسبت اشاعه بیشتری در کشور داشته است. مقایسه آماری اعطای تسهیلات توسط شرکت‌های لیزینگ در سال ۸۴ که حدود ۲۰۰۰۰میلیارد ریال بوده نسبت به سال ۸۰ به مبلغ حدود ۲۰۰۰میلیارد ریال موید این ادعا است. اما از سوی دیگر، اگر حجم و توسعه این صنعت در کشور را با کشورهای توسعه‌یافته مورد مقایسه قرار دهیم باید اعتراف کنیم که اختلاف و شکاف زیادی در این زمینه وجود دارد که دو علت می‌توان برای آن ذکر کرد. یکی به دلیل عدم آشنایی کافی آحاد جامعه با مقوله لیزینگ است و نقشی که این صنعت میتواند در تامین و رفع نیاز آنها به کالاهای سرمایه‌ای و مصرفی بادوام داشته باشد و علت دیگر را می‌توان در کم‌توجهی مسوولان، قانون‌گذاران و دولتمردان به مفهوم لیزینگ به عنوان ابزاری جهت ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضای موثر در توسعه اقتصادی و ارتقای سطح اشتغال دانست. ناگفته نماند که معدود بودن شرکت‌های لیزینگ فعال با پرتفوی متنوع و فقدان تبلیغات و اطلاع‌رسانی موثر و اثربخش از سوی شرکت‌های مذکور نیز در این زمینه مزید بر علت است.
به چه دلایلی، زمینه آشنایی دولت درباره لیزینگ فراهم نیامده یا به تعبیری چرا دولت به این نتیجه نرسیده که لیزینگ یک ابزار موثر در توسعه است؟
مقدمه «باور» و پیش‌نیاز نائل شدن به آن درباره هر مقوله و پدیده‌ای، «شناخت» است. در صورتی که پدیده‌ای به درستی مورد شناسایی و شناخت قرار نگیرد، امکان ایجاد باور درباره آن پدیده نیز فراهم نمی‌شود. اگر فرض کنیم که دولت فعالیت لیزینگ را به عنوان ابزاری در خدمت صنعت، توسعه و اشتغال باور ندارد، ریشه این موضوع را می‌بایست در عدم شناخت صحیح این پدیده توسط دولت جست‌وجو نمود.
به نظر شما چگونه می‌توان این شناخت را به وجود آورد؟
نهادهای صنفی مرتبط با لیزینگ نقش حائز اهمیتی را می‌توانند در این زمینه ایفا کنند.
نهادهای مذکور به عنوان حلقه واسط و رابط بین شرکت‌های لیزینگ و نهادهای دولتی و مسوول، ضمن آن که می‌توانند زمینه شناخت نهادها و مسوولان مذکور را از مقوله لیزینگ فراهم نمایند، می‌توانند متعادل‌کننده خواست‌ها، نیازها و انتظارات طرفین از یکدیگر باشند. از سوی دیگر نهادهای صنفی در توسعه فرهنگ استفاده از لیزینگ در بین اقشار جامعه نیز می‌توانند نقش موثری ایفا کنند.
حضور در مراجع قانون‌گذار، نهادهای اقتصادی و انتقال نظرات و دغدغه‌های فعالان لیزینگ و بالعکس، انتقال انتظارات مراجع تصمیم‌گیر دولتی به فعالان لیزینگ از راه‌هایی است که میتواند در نیل به چارچوب و شرایط مناسب موثر باشد.
ضمن آن که اطلاع‌رسانی، نظارت بر فعالیت شرکت‌های لیزینگ توسط نهادهای صنفی به منظور سالم‌سازی و ارتقای سطح آگاهی مردم و اطمینان‌بخشی به آنها در سلامت و اعتبار فعالیت شرکت‌های مذکور میتواند طرق موثری در توسعه فرهنگ استفاده از لیزینگ در جامعه باشد.
البته طی سال‌های گذشته انجمن شرکت‌های لیزینگ فعالیت‌هایی در زمینه اطلاع‌رسانی و توسعه و تعمیم فرهنگ لیزینگ داشته. پیش‌بینی ما آن است که با توجه به آغاز فعالیت کانون شرکت‌های لیزینگ که متشکل از شرکت‌های مطرح لیزینگ است، اهتمام بیشتر و جدی‌تری در این زمینه صورت گیرد.
شرکت‌های لیزینگ نیز هر یک به عنوان یک موسسه اقتصادی، می‌توانند الگوهایی سالم و استاندارد از فرهنگ لیزینگ به نمایش بگذارند. آیا آنان می‌توانند از طریق مشترک‌سازی برخی عملیات به این مهم کمک کنند؟
شرکت‌های لیزینگ در عین حالی که دارای استانداردهای مشابه در برخی از عملیات خود هستند، اما نمی‌توانند و نباید هم در پی یکسان‌سازی کلیه فعالیت‌های خود باشند.
از آنجایی که لیزینگ مفهومی جز اجاره اعتباری ندارد، در این صورت اگر لیزینگ را صرفا در این مفهوم احصا نماییم چاره‌ای نیست جز این که در برخی از قراردادها، فرم‌ها و ضوابط از رویه‌های مشابهی تبعیت کنیم.
اما در عین حال، این موضوع به این مفهوم نیست که در فعالیت لیزینگ تنوع و خلاقیت جایی ندارد. شرکت‌های لیزینگ در عین حال که دارای منافع مشترک هستند، اما واجد زمینه‌های مختلف رقابتی نیز هستند.
هر شرکتی در این زمینه با کسب و ایجاد مزیت‌هایی میتواند با سایر شرکت‌ها به رقابت بپردازد و کوشش کند تا سهم بیشتری از بازار را به خود اختصاص دهد.
پس به نظر شما یکسان‌سازی کامل روش‌ها منطق اقتصادی ندارد؟
بله، استاندارد سازی به مفهوم یکسان‌سازی در فعالیت لیزینگ، حدود و ثغور مشخصی دارد و به هیچ وجه مطلوب نیست که کلیه شرکت‌ها در عملیات خود در کلیه رویه‌ها یکسان عمل کنند.
این موضوع نه تنها مطلوب نیست، بلکه امکان‌پذیر هم نیست. هر شرکتی که بتواند برخوردار از منابع مالی بیشتر با قیمت تمام شده کمتر، قیمت فروش کمتر، پرتفوی متنوع‌تر و بیشتر، بوروکراسی کمتر و ارائه خدمات با سهولت و دقت بیشتری باشد میتواند در جلب رضایت مشتری و جذب سهم بیشتر بازار موفق‌تر عمل نماید.
لیزینگ پارسیان به عنوان شرکتی که بالاترین حجم عملیات را در سال‌های اخیر داشته، خواه‌ناخواه به یک الگوی تاثیرگذار نزد دیگر شرکت‌های لیزینگ، مردم و دولت تبدیل شده است. به تعبیر دیگر، این شرکت هم‌اکنون چه بخواهد و چه نخواهد دارای یک بعد ملی است و بالطبع، دراین راستا وظایفی فراتر از اهداف اقتصادی را بر دوش خود احساس خواهد کرد. ولاجرم می‌باید نسبت به استاندارد کردن عملیات خود بیشترین دقت و مطالعه را به خرج دهد با توجه به این مساله آیا در انجام این وظایف اهتمام لازم را داشته است؟
شرکت لیزینگ پارسیان با امعان نظر به مختصات و ویژگی‌های فعالیتی خود دارای مزیت‌ها و عدم مزیت‌هایی نیز هست. همان طور که می‌دانید این شرکت زیر مجموعه بانک پارسیان است و از این نظر در عین حال که از مزیت دسترسی به منابع مالی قابل توجهی برخوردار است، اما به دلیل گران بودن این منابع قیمت تمام شده آن برای شرکت ما در مقایسه با شرکت‌هایی که به منابع مالی ارزان‌تری دسترسی دارند، بالاتر است.
در عوض این مزیت هم وجود دارد که لیزینگ پارسیان در مقایسه با سایر شرکت‌ها از پرتفوی متنوع‌تری برخوردار است. به طوری که در سبد محصولات این شرکت واگذاری خودروی سواری، خودرو کار و سنگین، ماشین‌آلات سنگین راهسازی، معدنی، عمرانی، تجهیزات صنعتی، تجهیزات پزشکی، شناورهای دریایی، مسکن و اخیرا هواپیما وجود دارد که از این جهت باید گفت در کشور بی‌نظیر است.
توانایی ارائه خدمات مشاوره‌ای به متقاضی کالا برای انتخاب بهتر، مدت و دوره اجاره مناسب که عمدتا بیش از چهار سال و در برخی موارد ۷، ۸ و تا ۱۲سال نیز از دیگر مزیت‌های شرکت، در مقایسه با شرکت‌های لیزینگ است.
جهت رضایت مشتری چه اقداماتی در خصوص استانداردسازی رویه‌ها انجام داده‌اید؟
کوشش در تدوین رویه‌ها و استانداردهایی که ضمن رعایت دقت در اعطای تسهیلات و واگذاری کالا، سهولت را نیز در حد امکان دارا باشد، از اولویت‌های فعالیت شرکت است.
در بعد ملی ؟
تصور ما آن است که در راستای تحقق اهداف کلان اقتصادی کشور نیز موفقیت‌هایی کسب کردیم. به عنوان نمونه می‌توان به لیزینگ یک فروند شناور لوله‌گذار نفتی در اواخر سال ۱۳۸۴ با تسهیلاتی در حدود ۱۴۰۰میلیارد ریال اشاره نمود. این شناور قبلا به صورت اجاره عادی در اختیار یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های پیمانکاری نفتی ایرانی بود که آخرین اجاره پرداختی ایشان به مالک قبلی ماهانه حدود چهارمیلیون دلار بوده است.
لیزینگ پارسیان شناور مذکور را از مالک قبلی آن خریداری و به صورت اجاره به شرط تملیک در اختیار شرکت پیمانکاری ایرانی قرار داد. این امر ضمن ایجاد صرفه‌‌جویی ارزی قابل ملاحظه، توانمندی شرکت مذکور را جهت اجرای پروژه‌های لوله‌گذاری فراساحلی در خارج از مرزهای آبی جمهوری اسلامی ایران نیز افزایش و توسعه داد و از طرف دیگر با انتقال تکنولوژی مذکور به داخل کشور تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر نحوه تعامل شرکت‌های پیمانکاری نفتی خارجی با وزارت نفت ایران گذارد. شرکت در زمینه لیزینگ مسکن نیز تلاش کرده تا در راستای اهداف رفاه اجتماعی دولت نقش خود را در حد انتظار ایفا کرده باشد. ما ظرف کمتر از یکسال بیش از ۵۰۰۰فقره تسهیلات فروش اقساطی مسکن به متقاضیان عرضه کرده‌ایم. به هر حال، همه این‌ها، اگرچه برای ما سودآوری به دنبال داشته، اما از زاویه دیگر، در بعد توسعه اقتصادی و کلان کشور الگوسازی نیز کرده است. ما تلاش کرده‌ایم که این الگوسازی در سالم‌ترین شکل ممکن صورت گیرد.
برخی معتقدند خودرو باعث انحراف از هدف صنعت لیزینگ شده آیا لیزینگ پارسیان سعی کرده یک الگوی مناسبی از محصولات ارائه دهد به هر حال معرفی شاخه‌هایی از صنایع که لیزینگ‌ها می‌توانند در آنها وارد و باعث توسعه صنعتی و اشتغال شوند، دولت را به این باور خواهد رساند که لیزینگ ابزاری کاملا موثر در خدمت توسعه کلان کشور است؟
همانطور که می‌دانید، حوزه فعالیت لیزینگ بسیار متنوع است، کلیه کالا‌ها و محصولات سرمایه‌ای و مصرفی با دوام که عمدتا ابزار توسعه اشتغال و کارآفرینی هستند می‌توانند موضوع لیزینگ و در حوزه فعالیت مذکور تلقی شوند و هریک از شرکت‌های لیزینگ با توجه به استراتژی‌های خود می‌توانند وارد یک یا چند حوزه فعالیت می‌شوند.
البته در‌حال‌حاضر بنا به دلایل مختلف بیشتر شرکت‌های لیزینگ در فعالیت لیزینگ خودرو متمرکز شده‌اند که بعضا متعلق به شرکت‌های خودروساز یا سرمایه‌گذاری مشترک آنان هستند، اما شرکت لیزینگ پارسیان همچنان‌که قبلا نیز ذکر کردم سعی کرده، الگویی متعادل در ورود به شاخه‌های مختلف فعالیت ارائه دهد.
این شرکت در‌حال‌حاضر در حوزه‌های خودرو‌سواری، خودروکار و سنگین، تجهیزات صنعتی، تجهیزات پزشکی، ماشین‌آلات راهسازی، معدنی و عمرانی، مسکن، شناورهای دریایی و هواپیما فعال است. سهم خودرو که عمدتا خودرو‌های سنگین و کار را شامل می‌شود، حدود ۲۰درصد از کل سبد محصولات شرکت است و حدودا ۳۰درصد در بخش مسکن، ۲۰درصد در شناورهای دریایی و بقیه آن در رابطه با سایر محصولات واگذاری است. در سال‌جاری ورود به حوزه صنایع ریلی و صنایع IT نیز در دستور کار است، ضمن آنکه چند طرح مطالعاتی نیز در دست اقدام دارد.
لیزینگ پارسیان در چشم‌انداز خود چه اولویت‌هایی را می‌بیند؟
به طور کلی استراتژی و راهبرد اصلی شرکت لیزینگ پارسیان، بهینه‌سازی ترکیب سرمایه‌گذاری‌ها و تخصیص مناسب و مطلوب منابع در اختیار خود در رابطه با محصولاتی است که اشتغالزا و موجد درآمد و ثروت ملی باشد و سودآوری مستمر و بهینه خود را در گرو تحقق چنین راهبردی می‌داند.
درباره اشتغال بیشتر توضیح دهید؟
درباره موضوع اشتغالزایی ذکر این نکته ضروری است که اعطای تسهیلات لیزینگ در حوزه‌هایی نظیر خودروکار و سنگین، تجهیزات پزشکی و صنعتی، شناورهای دریایی و ماشین‌آلات راهسازی، معدنی و عمرانی موجد اشتغال قابل‌توجهی در بخش حمل و نقل، صنعت و خدمات است.
در سال ۱۳۸۴ تنها چهار شرکت فعال لیزینگ توانسته‌اند ۴۶۰۰میلیارد ریال تسهیلات به منظور واگذاری ۱۱۴۴۴ دستگاه خودرو سنگین و کار پرداخت نمایند که این امر به معنای ایجاد قابل‌توجه شغل به صورت مستقیم و غیرمستقیم است، در بخش حمل و نقل از سوی دیگر اعطای تسهیلات در حوزه خدمات پزشکی نیز امکانات و بستر‌های مناسبی را جهت توسعه فعالیت‌های بیمارستانی، اشتغال پزشکان جوان و متخصص که فاقد سرمایه لازم جهت ایجاد مطب هستند، فراهم کرده است. پیش‌بینی می‌شود در صورت مساعد بودن شرایط و فضای فعالیت شرکت‌های لیزینگ، گردش عملیات مالی شرکت‌های مزبور به بیش از ۵۰۰۰۰میلیارد ریال در سال ۸۵ بالغ گردد، که این امر در صورت تحقق قطعا تاثیر قابل‌توجهی در اشتغالزایی و کاهش نرخ بیکاری خواهد داشت.
یک سوال اساسی، چرا لیزینگ‌ها به جای اجاره‌بها، از واژه نرخ در قراردادهای خود استفاده می‌کنند؟
متاسفانه بر خلاف کشورهای توسعه یافته، در کشور ما به دلیل خلاءهای قانونی از یک طرف و فقدان شرایط و ساز و کارهای اقتصادی مناسب از سوی دیگر، موضوع فعالیت شرکت‌های لیزینگ منحصر به نوعی از انواع اجاره اعتباری تحت عنوان اجاره به شرط تملیک گردیده است. به همین علت فعالیت لیزینگ شکل و شمایلی شبیه به پرداخت وام و تسهیلات مالی به خود گرفته که در چنین حالتی استفاده از نرخ سود به جای اجاره‌بها اجتناب‌ناپذیر گردیده و در واقع رویه و اصطلاح غلطی در فعالیت جاری شرکت‌های لیزینگ حادث شده است.
همانطور که می‌دانید در کشورهای توسعه یافته، شرکت‌های لیزینگ قبل از آنکه کالای مورد مبادله‌شان «پول» باشد، کالا و محصول فیزیکی است.
شرکت‌های مذکور براساس اعلام نیاز متقاضی ابتدا محصول مورد سفارش را شناسایی و خریداری می‌نمایند و سپس آن را جهت استفاده و بهره‌برداری برای دوره مشخص در اختیار متقاضی قرار می‌دهند و در قبال چنین مبادله‌ای وجهی را تحت عنوان اجاره‌بها اخذ می‌نمایند.
در پایان دوره اجاره نیز، مستاجر مختار است در قبال پرداخت وجه توافق شده موضوع اجاره را مالک شود و یا به موجر مسترد نماید و یا مجددا برای دوره مشخص دیگری با تمدید دوره اجاره مورد استفاده قرار دهد. ملاحظه می‌گردد که در چنین فرآیند و گزینه‌هایی اساسا صحبت از نرخ سود بی معنی است و آنچه که بهای چنین مبادلاتی را مشخص می‌کند اجاره‌بها توافق شده بین موجر و مستاجر است. اما انحصار عقود منعقده در ایران درباره چنین فعالیتی به عقد اجاره به شرط‌تملیک، یکی از دلایل انحراف از اجرای رویه صحیح می‌باشد.
این فرآیند چگونه اصلاح می‌شود؟
ما امیدوار هستیم نهادهای صنفی با اطلاع‌رسانی و توسعه دانش و فرهنگ لیزینگ و هم اندیشی با مسوولان و نهادهای دولتی بتوانند مسیر طی شده را اصلاح نمایند تا متقاضیان استفاده از ابزار لیزینگ بتوانند از گزینه‌های متعدد موجود در این زمینه، همانند کشورهای توسعه یافته استفاده کنند.
تبعا تحقق چنین امری نشان دهنده موفقیت شرکت‌های لیزینگ در ایفای نقش ملی و توسعه‌ای در امر اشتغال و دیگر زمینه‌های اقتصادی و اجتماعی است.
به نظر شما، شرکت‌های لیزینگ به این موقعیت دست خواهند یافت؟
من به آینده خوشبین هستم
ارسال نظر