دو دغدغه سیاست‌گذار پولی

دنیای اقتصاد: رئیس‌کل بانک مرکزی در اولین اظهارنظرهای رسمی خود در سال جدید، به بیان دغدغه‌هایش در دو حوزه اقتصادی و سیاسی پرداخت. دغدغه اول ولی‌الله سیف که در سال قبل نیز بر آن تاکید داشت اصلاح نظام بانکی بود؛ از نگاه او سال ۹۶ برای فعالان شبکه بانکی کشور باید سال اصلاح نظام بانکی نامگذاری شود. تداوم سیاست حمایت از تولید در کنار تخصیص بهینه منابع، دغدغه دیگر اقتصادی رئیس‌کل بانک مرکزی بود. او با اشاره به آمارهای حمایتی از بخش تولید در سال گذشته، بر ادامه این روند تاکید کرد. بخش دوم دغدغه‌های سیف، برخوردهای سیاسی با آمارهای رسمی بود که به گفته او می‌تواند موجب سلب اعتماد عمومی از یک سرمایه ملی شود. رئیس شورای پول و اعتبار به نامزدهای ریاست‌جمهوری یادآور شد که همین آمارهای رسمی، ابزار اداره کشور خواهند بود. همچنین اعلام ارقام غیرکارشناسی یارانه‌ها نیز دومین موضوع سیاسی بود که رئیس‌کل از آن انتقاد کرد.

تداوم حمایت از تولید

ولی‌اله سیف در اولین جلسه خود با مدیران‌عامل بانک‌ها در سال‌جاری، بر تداوم سیاست‌های حمایت از تولید تاکید کرد. با توجه به تاکیدات مقام معظم رهبری و نامگذاری سال جدید، رئیس نهاد سیاستگذار پولی کشور گفت: «شبکه بانکی کشور در سال جاری بیش از پیش بر بهبود روند اشتغال و افزایش تولید کشور تمرکز و مطابق سال‌های گذشته برای بهبود شاخص‌های اقتصاد و تولید داخلی در کشور تلاش می‌کند.»او عملکرد نظام بانکی را در اعطای تسهیلات به بنگاه‌های کوچک و متوسط، مثبت ارزیابی کرد و گفت: «در ابتدای سال گذشته تصمیم بر آن شد که با هدف رونق اقتصادی، تسهیلاتی به بنگاه‌های کوچک و متوسط اعطا شود و در این زمینه، نظام بانکی تمام تلاش خود را برای تحقق این امر به کار گرفت. در همین راستا کارگروه‌های استانی تسهیل و رفع موانع تولید تشکیل و سفرهای استانی انجام شد که در پایان سال بیش از ۱۷ هزار میلیارد تومان تسهیلات به حدود ۲۴ هزار بنگاه کوچک و متوسط اعطا شد.» در ابتدا طبق گزارش وزارت صنعت، قرار بود ۷۵۰۰ بنگاه کوچک و متوسط تحت پوشش حمایتی بانک مرکزی قرار بگیرند و سقف تسهیلات نیز ۱۶ هزار میلیارد تومان تعیین شده بود. اما اکنون طبق اعلام رئیس‌کل بانک مرکزی، انحرافی ۲۲۰ درصدی در تعداد بنگاه‌ها مشاهده می‌شود. همچنین رقم تسهیلات نیز از سقف تعیین شده فراتر رفته است. سیف در ادامه صحبت‌های خود تاکید کرد که نظام بانکی باید رویکرد حمایتی خود را نسبت به بنگاه‌های کوچک و متوسط حفظ کند و در عین حال باید در فعالیت‌های روزمره خود به‌دنبال خلق ارزش باشد.

رئیس‌کل بانک مرکزی به برخی سوء‌برداشت‌ها در مورد میزان تسهیلات اعطایی از سوی شبکه بانکی واکنش نشان داد و گفت: «برخی به اشتباه، مبلغ ۱۶ هزار میلیارد تومان اعطا شده به واحدهای کوچک و متوسط را به‌عنوان تنها تسهیلات اختصاص یافته توسط شبکه بانکی به بخش تولید مطرح می‌کنند این در حالی است که علاوه بر این مبلغ، شبکه بانکی طی ۱۱ ماهه سال ۱۳۹۵ بیش از ۴۷۷ هزار میلیارد تومان به بخش‌های اقتصادی تسهیلات پرداخت کرده که از این میزان حدود ۶۴ درصد آن به تامین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی اختصاص پیدا کرده است.» چندی پیش در گفت‌وگوی ویژه خبری شخصی به‌عنوان تحلیلگر اقتصادی عنوان کرده بود که دولت تنها ۳ درصد از میزان تسهیلات بانک مرکزی را به بخش تولید اختصاص داده است. او این ۳ درصد را از تقسیم ۱۶ هزار میلیارد تومان به ۴۷۷ هزار میلیارد تومان به‌دست آورده بود. اما طبق سخنان رئیس‌کل بانک مرکزی ۶۴ درصد از ۴۷۷ هزار میلیارد تومان تسهیلات پرداختی نظام بانکی به تامین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی اختصاص داشته است.

دو نگرانی شبکه بانکی

رئیس شورای پول و اعتبار در دیدار نوروزی خود با مدیران عامل بانک‌ها از دو نگرانی جدی در نظام بانکی سخن گفت که نیازمند اصلاحات جدی هستند. او این دو نگرانی را با مدیران ارشد بانک‌ها در میان گذاشت تا عزم شبکه بانکی کشور را برای رفع این نگرانی‌ها جزم کند. دو نگرانی مذکور از دو عدم تعادل در صورت‌های مالی بانک‌ها نشات می‌گیرند. عدم تعادل در «درآمد-هزینه» و عدم تعادل در «دارایی-بدهی». سیف تحقق اصلاح این دو را نیازمند انضباط و انسجام لازم و نیز برنامه‌ریزی مناسب دانست. او همچنین همراهی مدیران عامل، هیات مدیره و سهامداران بانک‌ها را در این خصوص خواستار شد. با توجه به اینکه اصلاح نظام بانکی یک ضرورت انکارنشدنی از سوی اقتصاددانان کشور تلقی می‌شود و این مهم، بارها مورد تاکید وزیر اقتصاد و رئیس‌کل بانک مرکزی نیز قرار گرفته بود، سیف در این دیدار ابراز امیدواری کرد که سال جاری، سال اصلاح نظام بانکی با همراهی و همکاری مسوولان نظام بانکی و سایر دستگاه‌ها باشد.رئیس شورای پول واعتبار سال ۱۳۹۶ را سالی حساس و ویژه خواند و گفت: «باتوجه به در پیش بودن انتخابات ریاست‌جمهوری در سال جاری، امسال سال حساسی برای نظام بانکی و آینده اقتصاد کشور است.»

تغییر رویه در شبکه بانکی

رئیس نهاد سیاست‌گذار پولی به منظور خروج بانک‌ها از مدار ضرردهی خواستار افزایش کارمزد خدمات بانکی به‌ویژه در بانکداری الکترونیک شد. ولی‌اله سیف با بیان اینکه نظام بانکی نیاز به بازدهی معقول دارد، عنوان کرد: «استمرار زیان‌دهی در فعالیت‌ها معقول به‌نظر نمی‌رسد و نباید زیان فعالیت‌ها از طریق فروش دارایی‌ها جبران شود.»او با اشاره به تجربیات صنعت بانکداری در جهان گفت: «برای رفع این موارد و سوددهی در فعالیت‌های روزمره بانک‌ها می‌توان از تجربیات باثبات و قابل قبول بین‌المللی استفاده کرد.» بر این اساس رئیس‌کل بانک مرکزی یکی از بهترین راهکارها در این زمینه را تامین هزینه‌های جاری از طریق کارمزد خدمات دانست. سیف ادامه داد: «در حال حاضر حجم عظیمی از فعالیت بانکداری الکترونیک در کشور ما رایگان است و باید به‌دنبال حفظ و نگهداری این نظام از طریق دریافت کارمزد باشیم. علاوه‌بر این استفاده افراطی از این خدمات بدون کارمزد منجر به استهلاک می‌شود، اما با دریافت کارمزد می‌توان «هزینه-درآمد» را متعادل کرد. با این حال این قبیل خدمات باید با نرخی معقول به شهروندان ارائه شود.»

او همچنین در این دیدار با بیان اینکه نظام نوین نظارت آماده بهره برداری است، تقسیم‌بندی بانک‌ها در نظام نوین را شرح داد. سیف در این زمینه همکاری بانک‌ها را ضروری دانست و گفت: «باتوجه به برنامه‌ریزی‌های انجام شده، هم‌اکنون امکان جدیدی برای نظارت اثربخش و کم‌هزینه فراهم شده است که البته باید بخش عمده این امر با همکاری بانک‌ها عملیاتی شود. در مدل نوین نظارتی، بانک‌ها به بانک‌های کم‌ریسک و پرریسک تقسیم‌بندی می‌شوند و بر این اساس نظارت و کنترل مورد نیاز بر آنها اعمال می‌شود.»رئیس‌کل بانک مرکزی به مدیران بانکی وعده داد که جلسات با بانک‌ها در سال جاری با فشردگی و نظم بیشتری دنبال شود و با تعیین زمان‌بندی لازم برای هر یک از بانک‌ها، اقدام جداگانه‌ای برای هر یک از بانک‌ها انجام شود. سیف در ادامه از رونمایی وب سایت جدید بانک مرکزی در روز جاری خبر داد و گفت: «یکی از الزامات روز دنیا، روزآمدی و افشای حداقلی اطلاعات روی وب سایت هاست. در حال حاضر وب سایت بانک مرکزی بازآرایی شده و بر این اساس نظام بانکی نیز باید تلاش کند حداقلی از اطلاعات را به‌ویژه در بخش نظارت روی وب سایت خود قرار دهد.»

واکنش به یک خبر

در انتهای هفته گذشته خبری از سوی خبرگزاری مهر به نقل از رئیس‌کل بانک مرکزی منتشر شد که گزیده‌ای از مصاحبه سیف با مجله «تجارت فردا» در انتهای سال گذشته بود. در این خبر که به منبع آن نیز اشاره‌ای نشده بود، به سپرده‌گذاران از قول سیف هشدار داده شد که سود بالا نشانه‌ای از ورشکستگی آن بانک است. بخش خبر صدا و سیما نیز براساس همین خبر اعلام کرد که هر بانک یا موسسه‌ای که سود بالا پرداخت کند، در شرف ورشکستگی است. رئیس‌کل بانک مرکزی در انتهای دیدار خود با مدیران بانکی به انتشار غیرحرفه‌ای این خبر انتقاد کرد و گفت: «جای تعجب است که بخش کوچکی از متن مصاحبه تبیینی و تحلیلی با یک نشریه در زمان قبل، بدون حفظ امانت و دقت لازم و با حذف قیود، به خبری تبدیل می‌شود که می‌تواند در فضای جامعه التهاب ایجاد کند.» او ادامه داد: «در آن گفت‌وگوی پایان سال بیان شد که «ممکن است» یکی از دلایل پرداخت نرخ سود بالا از سوی بانک‌ها، زمان خریدن برای جلوگیری از ورشکستگی باشد. طبیعتا دلایل و عوامل دیگری نیز در این مسیر، وجود دارد. حال بخش خبر تلویزیون به‌عنوان نتیجه قطعی اعلام کرده است که هر کس سود بالا پرداخت می‌کند، در حال ورشکستگی است.»رئیس‌کل بانک مرکزی به سپرده‌گذاران اطمینان خاطر داد که بانک مرکزی با اعمال نظارت موثرتر بر صورت‌های مالی بانک‌ها و موسسات اعتباری مجاز، سلامت و پایداری مالی آنها را کنترل می‌کند و از این بابت جای نگرانی نیست.

پاسخ به ادعاهای انتخاباتی

رئیس نهاد سیاستگذار پولی کشور در دو روز گذشته نسبت به برخی ادعاهای انتخاباتی نامزدهای ریاست‌جمهوری در حوزه اقتصاد واکنش نشان داد. سیف در اولین واکنش نسبت به زیر سوال بردن آمارهای اقتصادی مراجع رسمی آماری کشور توضیحاتی داد و به نامزدهای ریاست‌جمهوری یادآور شد که درصورت پیروزی ابزارشان برای اداره کشور همین آمار مراجع رسمی است.رئیس‌کل بانک مرکزی در گفت‌وگو با «خبرآنلاین» گفت: «آمار مراجع رسمی، ابزار اداره کشور است؛ بنابراین نامزدهای انتخابات‌ ریاست‌جمهوری نباید آمارهای اقتصادی مراجع رسمی کشور را زیر سوال ببرند. واقعیت این است که برخی توجه نمی‌کنند که آمار و ارقام اعلام شده از سوی بانک مرکزی، سرمایه ملی است.»

او با تاکید بر اینکه هرگز نباید به اعتماد عمومی درباره آمار بانک مرکزی خدشه وارد شود، افزود: «اینکه یک نفر فقط برای انتقاد از دولت بگوید «درست است بانک مرکزی نرخ تورم را ۹ درصد اعلام کرد، اما این رقم درست نیست چون مردم این را باور و احساس نمی‌کنند»؛ غیرمنصفانه است. چنین اظهاراتی تحت جو انتخاباتی مطرح می‌شود.»رئیس‌کل بانک مرکزی یادآور شد: «بانک مرکزی طی ۹۰ سال گذشته و پیش از آن بانک ملی براساس روش‌های علمی آمارگیری، به جمع‌آوری اطلاعات و برآورد محاسبات می‌پرداختند. علاوه‌بر آن، سازمان‌های بین‌المللی هر سال از بانک مرکزی بازدید و بر محاسبات و آمارهای آن نظارت می‌کنند؛ بنابراین به‌راحتی با طرح یک سوال نسنجیده، این ارقام را نزد افکار عمومی مورد ابهام قرار دادن، پسندیده نیست.»

او ادامه داد: «رشد ۶/ ۱۱ درصدی ۹ ماه اول سال واقعا یک دستاورد بزرگ است. سال ۹۵ یک سال کاملا استثنایی بود. تورم تک رقمی، رشد اقتصادی دو رقمی، آن هم با وجود محدودیت‌هایی که وجود داشت، یک دستاورد بزرگ تلقی می‌شود. زیر سوال بردن این دستاورد بزرگ و تشکیک در آن قابل قبول نیست. البته بخش عمده‌ای از این رشد، مربوط به حوزه نفت است اما بخش‌های دیگر هم به تدریج به حرکت درآمده‌اند.»عضو کابینه دولت تدبیر و امید گفت: «رشد اقتصادی بخش صنعت در سه ماه نخست سال ۹۵ منفی بود در سه ماه دوم به مختصر رشد مثبت و در سه ماه سوم به ۶/ ۴ درصد رشد مثبت رسید. بنابراین بقیه بخش‌ها هم دارند به حرکت درمی‌آیند و پیش‌بینی ما برای سال ۹۶ رشد اقتصادی بالای ۵ درصد است. در این فضا نباید این دستاوردها را بدون استدلال قوی براساس حدس و گمان زیر سوال برد.»

او افزود: «نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری که قصد دارند اداره قوه‌مجریه را در دست بگیرند وقتی هم‌اکنون در آمار مراجع رسمی کشور تشکیک می‌کنند، بدانند که اگر به احتمالی ضعیف پیروز انتخابات شوند و بخواهند کشور را اداره کنند؛ ابزارشان برای اداره کشور همین آمار مراجع رسمی است. بنابراین این افراد نباید آمارهای اقتصادی مراجع رسمی کشور را زیرسوال ببرند.»سیف گفت: «در طول تاریخ هم در هیچ دوره‌ای بانک مرکزی آمار غلط نداده است. این را درباره دوره قبل هم می‌گویم. برای دولت یازدهم هم مطرح می‌کنم. به‌عبارت بهتر در طول ۳۸ سال بعد از انقلاب چنین اتفاقی نیفتاده است. بانک مرکزی همواره اطلاعات و آماری که داده دقیق و براساس محاسبات کارشناسی بوده است.»دومین ادعای انتخاباتی مطرح شده از سوی نامزدها که سیف را به واکنش واداشت رقم یارانه ۲۵۰ هزار تومانی بود.

رئیس‌کل بانک مرکزی در گفت‌وگو با «ایلنا» در مورد اظهارات حمید بقایی مبنی بر پرداخت یارانه ۲۵۰ هزار تومانی گفت: «خیلی برای من عجیب است، این رقم کاملا فریب‌کارانه است. من به‌راحتی به‌عنوان رئیس‌کل بانک مرکزی به شما می‌گویم پرداخت چنین رقمی امکان‌پذیر نیست. البته راحت‌ است این فرد بیاید ادعا کند یارانه را یک میلیون تومان می‌کنم، اما تنها حرف است حتی اگر بتواند این را هم پرداخت کند آثار آن در اقتصاد بسیار منفی خواهد بود و تاثیری در رفاه مردم نمی‌گذارد.»او افزود: «اینکه فکر کنیم حقوق مردم را ۱۰ برابر کنیم حتما زندگی آنها بهتر می‌شود، درست نیست. قطعا کالا و خدمات ۱۰ برابر افزایش قیمت پیدا می‌کنند و چیزی عاید مردم نمی‌شود. به‌نظر من این وعده‌ها جز فریبکاری چیز دیگری ندارند.»