تنوع‌بخشی محصولات با افزایش قیمت

دکتر محمدرضا محسنی

مدیرعامل شرکت لوازم خانگی پارس

توسعه از تفکر صنعتی مبتنی بر تولید آغاز می‌شود و باید در خدمت افزایش رفاه جامعه باشد که این امر با توجه به مقوله بسیار مهم زیست‌محیطی گسترش می‌یابد.

در جامعه صنعتی، دانش هدفمند شده و در خدمت توسعه تکنولوژی قرار می‌گیرد. این درحالی است که عدم تخصیص بودجه کافی برای تحقیق و توسعه از مهم‌ترین مسائل صنعت لوازم خانگی است و دولت با اختصاص یارانه برای امر تحقیق و توسعه می‌تواند در رشد و بالندگی این صنعت موثر باشد. در همین حال عدم حمایت بهینه دولت از تولید از بزرگ‌ترین آفات صنعت لوازم خانگی کشور است، رفع موانع تولید از وظایف اصلی دولت است و این در حالی است که برخی سازمان‌های وابسته به دولت به نقش و وظیفه خود عمل نمی‌کنند.

دولت باید با اعمال سیاست‌های حمایتی نظیر حمایت‌های تعرفه‌ای و پرداخت وام‌های با بهره کم، تک‌نرخی کردن ارز و کاهش نرخ بهره بانکی تولید را اقتصادی کند.

سیاست‌های پولی و مالی دولت و بانک مرکزی در این میان بسیار مهم و تعیین‌کننده هستند. در شرایط فعلی رقابتی نبودن تولید از آسیب‌های مهم این صنعت است زیرا رقابت جدی صرفا در فضای اقتصاد بازار آزاد شکل می‌گیرد. از سوی دیگر عدم توانایی صنعتگران برای پاسخگویی به نیاز مشتری و همگام نبودن با تغییرات تکنولوژیک روز دنیا از دیگر مسائل پیش رو است. تنوع بخشیدن به محصولات، از مهم‌ترین برگ‌های برنده تولیدکنندگان است و این امر میسر نمی‌شود مگر اینکه صنعتگران به تدریج از تولید انبوه به سمت تولید چابک حرکت کنند و با به کارگیری دانش مدیریتی و فنی روز دنیا تنوع محصولات خود را توسعه بدهند تا در بازار جایگاه واقعی خود را نزد مشتری بیابند و توان رقابت با محصولات خارجی را داشته باشند. گردش مالی تولیدات صنعت لوازم خانگی در کشور ۶ میلیارد دلار است که حدود ۵۰ درصد آن به تولیدکنندگان داخلی اختصاص دارد و برندهای خارجی بقیه بازار لوازم خانگی کشورمان را در اختیار دارند.

این در حالی است که تولیدکنندگان داخلی به دلیل مشکلات متعدد از جمله عدم اجازه افزایش قیمت، با کمتر از نیمی از ظرفیت خود در حال تولید هستند. در صورتی که طی ۳ سال گذشته دولت تورم به‌طور متوسط ۲۰ درصدی را پذیرفته است اما به تولیدکننده لوازم خانگی داخلی اجازه افزایش قیمت داده نمی‌شود و به بهانه کنترل تورم ریشه‌های صنعت در حال از بین رفتن است و رکود حاکم بر بازار، صنعت را از بین خواهد برد. در حالی که این سختگیری‌ها برای واردکنندگان نیست. براساس شواهد، میانگین قیمت محصولات لوازم خانگی تولید داخل بسیار پایین‌تر از برندهای خارجی است، بنابراین به‌عنوان مثال افزایش قیمت ۵ درصدی، فشاری را متوجه مصرف‌کننده نخواهد کرد اما تولیدکنندگان را از خطر زیان‌دهی و ورشکستگی نجات می‌دهد.

عوامل موثر در بازار مصرف لوازم خانگی

به دلیل سابقه ذهنی مصرف‌کنندگان در مورد عدم کیفیت محصولات داخلی، مجاب کردن مشتریان و خریداران برای مصرف محصولات ایرانی، اعتمادسازی از طریق بالا بردن کیفیت محصولات را می‌طلبد. حمایت مقام معظم رهبری از صنایع داخلی در برهه‌های مختلف و تاکید بر مصرف کالاهای داخلی و نیز تاکید و وجوب مصرف کالاهای ایرانی برای دولت از موارد امیدبخش و غرورآفرین است که به کمک صنعت و صنعتگران ایران بزرگ اسلامی می‌آید. از طرفی در فرهنگ ما متاسفانه مصرف کالای خارجی نشانه تعلق مصرف‌کننده به طبقه بالاتر اجتماعی بوده و تفاخر به یکدیگر با برندها و مارک‌های خارجی، برتری‌جویی با داشتن کالاهای لوکس، غیرضروری و گران‌قیمت از معضلات فرهنگی جامعه است.

با این حال قیمت بالای دلار که عامل اصلی بالا بودن قیمت کالاهای وارداتی است و نوسانات ارزی، می‌تواند از مهم‌ترین‌ دلایل رویکرد مصرف‌کنندگان به تولیدات داخلی باشد. از سوی دیگر تبلیغات گسترده برای تشویق جامعه به خرید کالاهای ایرانی فرصت خوبی را برای تولیدکننده داخلی فراهم آورده است تا با تولید محصولاتی با کیفیت، سهم مناسب از بازار را در اختیار گیرد. متاسفانه واردات بی‌رویه محصولات خارجی و در کنار آن قاچاق کالا، تولیدات داخل را تحت تاثیر قرار داده و کیفیت بالا و تنوع مدل این محصولات نیز، بازار محصولات ایرانی را تضعیف می‌کند.

درخصوص عوامل موثر بر تقاضای لوازم خانگی در بازار، چند عامل دخیل هستند: یکی از این عوامل اعمال سیاست‌های انقباضی دولت و بانک مرکزی است که به دنبال کاهش نقدینگی تقاضا کاهش می‌یابد. بالا رفتن قیمت محصولات، کاهش درآمد و کاهش ارزش پول ملی در کاهش قدرت خرید مردم در بازار لوازم خانگی موثر است. نتیجتا نوسان ارزی، عدم امنیت در بازار ارز، کاهش کیفیت و افزایش قیمت لوازم خانگی را می‌توان سه عامل تاثیرگذار در کاهش قدرت خرید برشمرد. ضمنا واردات قطعات منفصله برای برخورداری از عوارض گمرکی پایین و کم‌اظهاری و قاچاق کالا نیز بر بازار مصرف تاثیرگذار است. دامپینگ کالا و تبلیغات گسترده از مهم‌ترین روش‌های تسخیر بازار توسط برندهای خارجی است.

صنعتگران در حسرت تسهیلات بانکی ارزان

صنایع کشور شامل صنعت لوازم خانگی طی چند سال اخیر تحت تاثیر جریانات بیمار حاکم بر اقتصاد مملکت متضمن ضررهای بسیاری شدند به‌طوری که صنعت لوازم خانگی ما از رقابت با صنایع دنیا باز ماند و بالاخص تحریم‌های اقتصادی مزید بر علت شد و محصولات ایرانی حتی در بازارهای منطقه‌ای آن‌طور که باید و شاید شناسانده نشد؛ از طرفی طی این سال‌ها کشور جولانگاه واردات شد و بازار لوازم خانگی پر شد از کالاهای خارجی به‌طوری که حتی بازار و ذائقه مصرف‌کننده ایرانی را تغییر دادند و این هنر صنعتگر ایرانی است که با احترام به خواست و سلیقه مشتری، نیازهای او را برطرف کند و با ارائه محصول با کیفیت جایگاه خود را در بازار به دست آورد. در واقع مشتری‌مداری و همگام شدن با علم و تکنولوژی روز دنیا می‌تواند کلید موفقیت کالای ایرانی در بازار باشد و این امر میسر نمی‌شود مگر با انجام مطالعات دقیق بازار، کشف نیازهای مشتری و به کارگیری علم و تکنولوژی در صنعت لوازم خانگی.

از طرف دیگر دولت با اجرای طرح‌های حمایتی از تولید و صنعت و تخصیص ارز به‌عنوان مهم‌ترین بازیگر صنعت می‌تواند به رشد و توسعه و بازسازی صنعت لوازم خانگی کمک کند که انتظار داریم در پسا تحریم این اتفاق بیفتد. از دیگر فاکتورهای مهم در عرصه صنعت، نرخ بهره بالا و به هم ریختگی بازار پول و سرمایه است که با اعمال سیاست‌های اصلاحی از جانب دولت قابل حل است. دولت می‌تواند با در اختیار قرار دادن تسهیلات ارزان‌قیمت به توسعه صنعت لوازم خانگی کمک کند و متعاقبا فضای رقابتی بین تولیدکنندگان داخلی ایجاد خواهد شد. واضح است که درفضای رقابتی صنایع رشد قابل توجهی خواهند داشت و حتی در شرایط مطلوب امکان رقابت با محصولات خارجی نیز فراهم خواهد شد.

باز هم قابل تاکید است که دولت باید تسهیلات با بهره متوسط جهانی در اختیار صنایع قرار دهد و سیاست‌های دولت و بانک مرکزی باید به گونه‌ای باشد که نرخ بهره مناسب کار تولید باشد و شرایط رقابتی فراهم شود. در شرایط فعلی به دلایل ذکر‌شده بسیاری از واحدهای تولیدی ورشکسته هستند و خیلی‌ها با کمتر از نصف ظرفیت تولید خود مشغول به فعالیت هستند، از طرف دیگر ورود لوازم خانگی به‌صورت قاچاق ضربه محکمی بر بدنه این صنعت وارد کرده و دولت باید با اعمال سیاست‌های صحیح مانع ورود کالای قاچاق که بعضا کیفیت مناسبی نیز ندارند به داخل مرزهای کشور شود.

روزهای خوش در انتظار لوازم خانگی

تحریم‌های اقتصادی از جنبه‌های مختلف صنایع کشور را تحت تاثیر قرار داد. در واقع یکی از مهم‌ترین پیامدهای تحریم‌ها این بود که ارز به آسانی و ارزانی جابه‌جا نمی‌شد و برای انتقال ارز باید هزینه‌های هنگفتی صرف می‌شد تا کالا یا مواد اولیه خریداری شود، از طرفی خرید تکنولوژی‌های جدید بسیار دشوار شده بود ضمن اینکه بسیاری از بانک‌های ما در لیست تحریم قرار گرفته بودند. از سوی دیگر تکنولوژی کشور از تکنولوژی روز دنیا نیز محروم مانده بود. در واقع در زمان اعمال تحریم‌ها کشور از دو بال اوج‌گیری صنعت یعنی سرمایه و تکنولوژی بی‌بهره ماند و با برداشته شدن تحریم‌ها کشور در وضعیت بهتری قرار خواهد گرفت.

برخلاف اعتقاد برخی، لغو تحریم‌ها و به دنبال آن ارتباط موثر با کشورهای دنیا الزاما به معنای افزایش واردات نیست بلکه در چنین فضایی کشورها به سمت رشد و شکوفایی اقتصادی و صنعتی حرکت کرده و بهبود وضع اقتصادی و توسعه صنعتی یکی از پیامدهای آن است کما اینکه برخی کشورهای منطقه مثل ترکیه توانسته‌اند از تعاملات بین‌المللی و تکنولوژی جهانی بهره ببرند و این تاثیر بسیار مثبتی بر صنایع و اقتصاد این کشور داشته است.

با توجه به تحولات اخیر مسلما میزان واردات کالاها دستخوش تغییر شده و بسته به سیاست‌های دولت و بانک مرکزی شاهد افزایش یا کاهش واردات خواهیم بود. اما در صورت رقابتی شدن صنعت به خصوص صنعت لوازم خانگی، می‌توان امیدوار بود که کالاهایی با کیفیت بیشتر و قیمت پایین‌تر در اختیار مشتریان قرار داد. پیش‌بینی می‌شود در آینده نزدیک پس از ثبات اقتصادی که بعد از توافق حاصل خواهد شد، فضا رقابتی‌تر شده و دسترسی به بازارهای بین‌المللی آسان‌تر خواهد شد و به‌طور کل صنعت لوازم خانگی کشور به جایگاه مناسب خود دست پیدا خواهد کرد.