لیزینگ و بنگاه‌های کوچک و متوسط

علی رحمانی

مدیرعامل مشاور سرمایه‌گذاری نیکی‌گستر

مطابق سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی و جهاد اقتصادی، «اقتصاد مقاومتی، گفتمان و الگویی اقتصادی- مدیریتی است که ضمن مقاوم‌سازی اقتصاد ملی در برابر تهدیدات و توان تحریم‌شکنی، با رویکرد عقب راندن نظام سلطه، ‌پیش‌رو، فرصت‌ساز، مولد، درون‌زا و برون‌گراست».

براساس بیانات مقام معظم رهبری ارکان مهم اقتصاد مقاومتی، اتکای هرچه بیشتر بر بخش خصوصی وحمایت از تولید ملی به ویژه بنگاه‌های کوچک و متوسط، در کنار مسائلی همچون مدیریت منابع ارزى، مدیریت مصرف و اقتصاد دانش‌بنیان هستند. از سوی دیگر لیزینگ به‌عنوان ابزاری که مطابقت کامل با اسلام دارد و در کشورهای مسلمان به‌عنوان اجاره شناخته می‌شود، کاربرد ویژه‌ای در اقتصاد مقاومتی دارد؛ به‌طوری‌که هزینه‌های کلی توسعه اقتصادی را کاهش می‌دهد.

همان‌طور که ذکر شد، یکی از مهم‌ترین بخش‌ها در اقتصاد مقاومتی، بنگاه‌های کوچک و متوسط (SME‌‌ها) هستند. این بنگاه‌ها نقشی حیاتی در برآوردن نیازهای مالی بخش‌های مختلف اقتصادی ایفا می‌کنند و در نتیجه ضمن کمک به توسعه اقتصادی کشور در گسترش سیستم مالی کشور نیز سهیم هستند. بنگاه‌های کوچک و متوسط بخش زیادی از کل اشتغال صنعتی را فراهم می‌کنند و نیز عهده‌دار ایجاد ارزش افزوده بالایی در بخش کالاهای صنعتی هستند.

اغلب تولیدات صنعتی طی چند سال اخیر روند منفی داشته‌اند و در این میان برخی واحدهای صنعتی به‌دلیل ناتوانی در تامین نقدینگی و حمایت نکردن نظام بانکی ازآنها مجبور به تعطیلی واحد خود یا کاهش میزان تولید شدند. در این بخش واحدهای صنعتی کوچک آسیب‌پذیری بیشتری دارند. صنایع کوچک به علت آزاد شدن قیمت حامل‌های انرژی، عدم تخصیص یارانه مستقیم تولید، افزایش قیمت ارز و رکود بازار با چالش روبه‌رو شدند و ادامه حیات برای اکثر آنها سخت شد. در حضور چنین مشکلاتی برای بنگاه‌های کوچک و متوسط، لیزینگ می‌تواند در دستیابی به تامین مالی، دستیابی به تجهیزات و دارایی‌های تولیدی، توانایی برنامه‌ریزی، زمان‌بندی و انعطاف‌پذیری و چانه‌زنی و قابلیت مذاکره به این بنگاه‌ها کمک کند.

دستیابی به تامین مالی: به‌دلیل حفظ مالکیت دارایی برای موجر، نیاز به وثیقه نیست یا میزان آن کم است. به‌دلیل امنیت موجر (با نگهداری مالکیت دارایی) و هزینه معاملات پایین در فرآیند لیزینگ، هزینه تامین مالی از طریق لیزینگ در قیاس با تامین مالی اعتباری سنتی پایین‌تر است. لیزینگ به تطابق سررسید دارایی‌ها و بدهی‌ها کمک می‌کند؛ چراکه در اقتصاد‏های نو ظهور، اغلب سررسید بدهی‌ها کوتاه‌مدت است.

دستیابی به تجهیزات و دارایی‌های تولیدی: لیزینگ انعطاف‏پذیری و تنوع منابع مالی را افزایش می‌دهد. لیزینگ امکان سرمایه‌گذاری در تجهیزاتی را فراهم می‌آورد که می‌تواند تولید را مدرن کند و بهره‏وری و سودآوری را بهبود بخشد. لیزینگ هزینه نگهداری را با بهره‌برداری از تجهیزات جدیدتر کاهش می‌دهد. با توجه به کاهش هزینه‌ها، لیزینگ سرمایه را برای دیگر نیازهای کسب‌و‌کار آزاد می‌کند.

توانایی برنامه‌ریزی، زمان‌بندی، انعطاف‌پذیری، چانه‌زنی و قابلیت مذاکره: لیزینگ شرکت‌ها را قادر به تطبیق درآمدها و هزینه‌ها می‌کند. لیزینگ همچنین مزیت فرآیند تصمیم‌گیری سریع، انعطاف‌پذیری و قابلیت مذاکره را دارد؛ چون محیط فعالیت موجران، اختصاصی‌تر و مقررات کمتری نسبت به بانکداران یا وام‌دهندگان سنتی دارد. معاملات لیزینگ مفاد محدودکننده کمتری نسبت به سایر اشکال سنتی استقراض دارد. درحالی‌که موجران درباره دارایی دانش دارند یا با تامین‌کنندگان ارتباط دارند، مستاجران ممکن است وظایف اصلی کاهش ریسک‌ها و هزینه‌ها (مانند چانه‌زنی با تامین‌کنندگان) را برون‌سپاری کنند. مستقل از استقراض بانکی، از طریق لیزینگ SMEها فرصت‌های تامین مالی جایگزین دارند و قادر به استفاده از ترکیبی از گزینه‌های تامین مالی برای کسب‌و‌کار خود هستند.

در راستای حمایت از تولید ملی و افزایش بهره‌وری تولید داخلی، لیزینگ برای تولیدکنندگان تجهیزات، ماشین‌آلات و وسایط نقلیه و حتی انبوه‌سازان، توسعه بازار محصولات و افزایش گزینه‌های خرید برای مشتریان را در پی دارد. درحالی‌که اصلی‌ترین مشکل تولیدکنندگان در شرایط فعلی دشواری تامین منابع مالی است، لیزینگ امکان دستیابی به تجهیزات جدید با فراهم کردن مکانیزم خرید تجهیزات، بدون وقوع هزینه‌های با اهمیت را ارائه می‌کند. اغلب اوقات، گسترش بخش لیزینگ، بازار خدمات و محصولات پس از فروش با اهمیتی برای تولیدکنندگان تجهیزات فراهم می‌کند. به‌طور معمول لیزینگ، کانال بازاریابی موثری برای تجهیزات از طریق شرکت‌های لیزینگ فراهم می‌آورد؛ چراکه شرکت‌های لیزینگ علاقه‌مند به افزایش فروش هستند. به‌دلیل آنکه شرکت‌های لیزینگ کارآمد، ممکن است متحمل برخی هزینه‌های حاصل از معاملات خریداران کم تجربه تجهیزات شوند، در نتیجه شاهد کاهش هزینه‌ها و بهبود بهره‌وری خواهیم بود.

به‌رغم ارزش بالای ابزار لیزینگ، در سال‏های اخیر در بازار پول با ایجاد محدودیت‌هایی رشد این بخش سرکوب شده است. با این وجود در بازار سرمایه لیزینگ فرصتی گرانبها تلقی و بر مبنای آن صکوک طراحی شد و نهاد واسط جایگزین شرکت‏های لیزینگ برای انتشار اوراق، تحصیل دارایی و اجاره عملیاتی یا سرمایه‌ای شد. در بازار سرمایه، عملیات لیزینگ معاف از مالیات و سود مستتر در اوراق اجاره، هزینه قابل قبول مالیاتی است و مشمول مالیات بر ارزش افزوده نیست. انتشار اوراق صکوک اجاره از جمله فرصت‌هایی است که از طریق نهادهای مالی مانند شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری قابل انجام است.