آیا سطح روابط اقتصادی ایران و عمان با روابط سیاسی همتراز میشود؟
زهرا مجتهد: «دیوید نیوسام» معاون وزارت خارجه ایالات متحده در سال ۱۹۸۰ در سخنرانی در دانشگاه جرج تاون ابراز کرد: اگر جهان دایره مسطحی باشد و کسی بخواهد مرکز آن را پیدا کند، یقینا می‌توان گفت که مرکز آن خلیج فارس است. . . در واقع در حال حاضر مکان یا موقعیت جغرافیایی با‌اهمیت‌تر از این منطقه در دنیا وجود ندارد که مورد توجه همگان قرار گیرد. در این میان ایران با دارا بودن مرز آبی گسترده با خلیج فارس و دریای عمان در موقعیت بسیار استراتژیک در کنارکشور‌های عربی منطقه تنها کشوری است که بهترین مسیر ارتباطی را با کشورهای شمالی که فاقد دریا هستند، دارد.
زهرا مجتهد: «دیوید نیوسام» معاون وزارت خارجه ایالات متحده در سال 1980 در سخنرانی در دانشگاه جرج تاون ابراز کرد: اگر جهان دایره مسطحی باشد و کسی بخواهد مرکز آن را پیدا کند، یقینا می‌توان گفت که مرکز آن خلیج فارس است... در واقع در حال حاضر مکان یا موقعیت جغرافیایی با‌اهمیت‌تر از این منطقه در دنیا وجود ندارد که مورد توجه همگان قرار گیرد.در این میان ایران با دارا بودن مرز آبی گسترده با خلیج فارس و دریای عمان در موقعیت بسیار استراتژیک در کنارکشور‌های عربی منطقه تنها کشوری است که بهترین مسیر ارتباطی را با کشورهای شمالی که فاقد دریا هستند، دارد. عمان بی‌تردید نزدیک‌ترین همسایه جنوبی ایران در آب‌های خلیج‌فارس به شمار می‌رود که دارای ریشه‌های فرهنگی ومذهبی مشترک با سرزمین ایران است. البته با رصد رویدادهای تاریخی روابط سیاسی، نظامی و تجاری ایران و عمان در چندین سده گذشته، مشاهده میشود در اواخر حکومت قاجاریه این روابط تضعیف شد و این رکود درسال 1349شمسی با روی کار آمدن سلطان قابوس، پایان یافت. از آن زمان به بعد ایران و عمان به روابط سیاسی مطلوبی دست یافتند تا جایی که دولت عمان در رابطه با ماجرای ظفار از ایران
درخواست کمک کرد. به‌طور کلی با ورق زدن برگ‌های تاریخ سطح دوستی و علاقه عمانی‌ها نسبت به مردم ایران و نزدیک‌تر شدن این دو ملت، از صفحه‌ای به صفحه دیگر پر‌رنگ‌تر جلوه می‌کند. در این راستا با توجه به وجود روابط مطلوب سیاسی میان دو کشور این پرسش مطرح است که آیا کفه ترازوی روابط اقتصادی با روابط سیاسی ایران و عمان همسانند؟ بر همین اساس روابط ایران و عمان از سوی فعالان اقتصادی دراین حوزه مورد بررسی قرار گرفته است که در ادامه می‌خوانید.
در دولت جدید نیز این همراهی‌ها نادیده گرفته نشده است و به نظر می‌رسد مذاکرات ایران و عمان در زمینه خط لوله گازی که بیش از ۱۰ سال به درازا کشیده بود، به نتایجی نزدیک شده و امید است طی سه سال آینده به ثمر برسد. این موضوع ظرفیت‌های زیادی را برای فعالان عمانی و ایرانی به وجود می‌آورد. بندر صحار که انتهای خط لوله گاز است نیازمند صنایع مرتبط است. بندر دوقم نیز فرصت مناسبی برای صنایع مرتبط با نفت و گاز است. واردات گاز، فرآوری و ایجاد ارزش افزوده و صادرات مجدد آن از بنادر صلاله و صحار که از مهم‌ترین بنادر عمان هستند و بندر دوقم که به سرعت در حال ساخت است، میتواند روابط اقتصادی ایران و عمان را گسترش دهد.زمینه دیگر همکاری میتواند ترانزیت کالاهای ایرانی از مسیر عمان به کشورهای شرق آفریقا و تولیدات کشورهای عربی و شبه‌قاره هند از طریق ایران به اروپا باشد. بنادر عمان میتوانند بهترین دسترسی تجار ایرانی به بازار بزرگ آفریقا را فراهم آورند و از طرف دیگر می‌توان محصولات منطقه را از عمان به بنادر جنوبی ایران و سپس از طریق خط آهن به بنادر شمالی فرستاد و از مسیر جاده تاریخی ابریشم در کوتاه‌ترین زمان به آسیای میانه و اروپا رساند. این مسیر ۴ تا ۵ هفته در وقت صرفه‌جویی ایجاد می‌کند و قیمت تمام شده کالا را پایین می‌آورد که مزیت بسیار قابل توجهی است. از عمان میشود به اروپا و آمریکا هم نظر داشت و در این رابطه لازم است به معافیت‌های مالیاتی و مزیت ناشی از آن توجه شود.
علاوه بر صادرات کالا و ایجاد خط ترانزیتی موثر در این منطقه، ظرفیت دیگر خلأهای موجود در صنایع عمان است. سرمایه‌گذاران و تجار ایرانی با توجه به دارا بودن تجربه و توان علمی و مهندسی که با وجود تحریم‌های تحمیل شده در حوزه صنعت کسب کرده‌اند و با تکیه بر دستاوردهای بزرگی که از راه بومی‌سازی صنایع در کشورمان به دست آمده، میتوانند خلأهای بزرگی که در صنعت عمان وجود دارد را پر کنند. همان‌طور که مهندسان و متخصصان ما در آسیای میانه و سوریه و کشورهای آفریقایی در صادرات فناوری موفق عمل کرده‌اند، در عمان نیز میتوانند با توجه به برنامه توسعه ۲۰۲۰ این کشور و طرح‌های بزرگ تعریف شده، به ارائه خدمات مشاوره‌ای و مهندسی بپردازند.حوزه قابل توجه دیگر مسکن است که البته حضور جدی نیازمند رایزنی و حمایت است. عمان میتواند فرصتی نو برای سرمایه‌گذاران ایرانی تلقی شود. بخش مسکن در اینجا به‌رغم کاهش شدید قیمت نفت دچار رکودی مشابه آنچه در سایر کشورهای منطقه می‌بینیم نشده است. با ورود ایرانی‌ها به حوزه املاک و مستغلات در کشور امارات، قیمت زمین از۲۸۰ درهم در هر متر مربع در سال ۲۰۰۳ به ۳۵۰۰ درهم در سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ ارتقا پیدا کرد که این تحول نشات گرفته از برنامه توسعه‌ای بود که متخصصان املاک و مستغلات ایرانی در آنجا طراحی و هدایت کردند. ایرانی‌ها در این حوزه به‌صورت حرفه‌ای فعالیت کردند و موفق هم بودند، البته در کشور عمان ضعف قوانین وجود دارد که شاید سفارت جمهوری اسلامی بتواند با رایزنی زمینه حضور جدی‌تر فعالان اقتصادی ایرانی را فراهم کند تا سرمایه‌گذاران ایرانی بتوانند تحت نظارت دولت عمان فعالیت‌هایی که در دبی انجام می‌دادند و اکنون به دلیل عدم تعامل مناسب دولت امارات با ایرانی‌های مقیم کمرنگ شده را در این کشور میسر سازند.
آنچه پیشنهاد شد از دو منظر اهمیت دارد؛ نخست اینکه انتقال تمرکز از نفت با توجه به کاهش قیمت آن به املاک و مستغلات در عمان سبب میشود اقتصاد عمان رونق پیدا کند. دیگر اینکه برای خود ایرانی‌ها به ویژه بخش خصوصی فعالیت جدیدی ایجاد میشود و از این رو صنایع کوچکی که ما در آن قدرتمند هستیم نیز رونق پیدا می‌کند. این امر میتواند منجر به صادرات گسترده مصالح ساختمانی ایران شود. هم‌اکنون بازار عمان در اختیار کالاهای بسیار گران اروپایی از یکسو و کالاهای بی‌کیفیت و ارزان چینی از سوی دیگر است. ایران میتواند جای خود را در میان این دو حد به خوبی پیدا کند. بازار چهار میلیونی عمان به خودی خود و در نسبت با سایر کشورهای عربی بزرگ است، در عین حال باید توجه داشت که این کشور دروازه بازار ۲۵ میلیونی یمن و ۳۰۰ میلیونی شرق آفریقا است. صاحبان صنایع کوچک خوب است به این فرصت توجه ویژه داشته باشند. آنها میتوانند کالای خود را به عمان آورده، بسته‌بندی و شکل جدیدی برای آن طراحی کنند و از سویی بازار محلی را پوشش دهند و از سوی دیگر به بازار پرمصرف آفریقا و یمن صادرات داشته باشند. این کشورها نیازمند محصولاتی هستند که در ایران تولید می‌شوند و در برخی موارد با مازاد آن نیز روبه‌رو هستیم. این رابطه چرخه مبادلاتی مطلوبی را فراهم خواهد کرد. بخش خصوصی میتواند برای توسعه بازارهای هدف جدید از طریق عمان اقدام کند و صادرات کالای ایرانی را نسبت به گذشته رونق بخشد.
البته در این میان موانعی نیز وجود دارد که از آن جمله می‌توان به مناسبات کند بانکی بین ایران و عمان اشاره کرد. دادوستد مالی بین بانک‌های این دو کشور به‌طور مستقیم به انجام نمی‌رسد. بانک‌های عمانی هنوز فاز خود را تغییر نداده‌اند. دو بانک صادرات و ملی در مسقط شعبه دارند که البته زیر نظر دبی فعالیت میکنند. به تازگی بانک مسقط نیز شعبه‌ای در تهران در حال راه‌اندازی دارد، اما همچنان مراودات موثر بانکی صورت نمی‌گیرد. اگرچه حتی در زمان تحریم‌ها نیز با همکاری دولت عمان برخی تعاملات بانکی صورت می‌گرفت. باید توجه داشت که تمامی سختگیری‌های یادشده و علاوه بر آن اعطای ویزا به قوانین عمان بازمی‌گردد که در این زمینه‌ها ایران باید توصیه‌هایی را برای تقویت روابط اقتصادی و مالی و توسعه همکاری‌ها داشته باشد. فرصت‌های سرمایه‌گذاری مناسب متعددی در عمان وجود دارد که به دست پرتوان ایرانی‌ها میتواند کسب شود و منجر به ارزآوری مناسب برای ایران و به‌عنوان مزیتی جایگزین صادرات نفت قرار گیرد. قوانین عمان نیازمند به‌روزرسانی و تجدید‌نظر در جهت تسهیل ورود سرمایه‌گذاران ایرانی است.در عمان ساخت‌وساز پروژه‌های گردشگری عظیم، نیاز به پالایشگاه برای تولید محصولات گازی، خطوط تولید سیمان، تولید برق، تجهیزات داخلی ساختمان از مبلمان و کابینت گرفته تا کاشی و سرامیک و محصولات تزئینی چوبی که در طراحی ساختمان‌ها به کار می‌رود دارای تقاضا است، اما تاکنون کالاهای ایرانی در بازار عمان شناخته نشده‌اند و همین امر سبب شده است که به جای بهره‌گیری از محصولات ایرانی به دنبال واردات محصولات اروپایی از مسافت دورتر و با قیمت بسیار بالاتر بروند. به‌عنوان نمونه به نظر می‌رسد عمانی‌ها به دلیل قیمت مناسب از محصولات خودرویی ایران استقبال کنند و به زودی هم قرار است خط تولید خودروی ایرانی با نام عمانی در اینجا راه‌اندازی شود.
همچنین در حوزه صنعت می‌توان به نیاز شدید عمان به محصولات و مقاطع فولادی اشاره کرد. این نیاز به دلیل وجود ساخت‌وسازهایی که در برنامه بلندمدت این کشور قرار دارد متداوم خواهد بود و با توجه به مازاد فولاد در کشور ما، عمان میتواند بازار مطلوبی برای فعالان صنعت فولاد ایران تلقی شود.اگر تعریف درستی از سرمایه‌گذاری خارجی در هر دو کشور یعنی هم ایران و هم عمان برای تضمین سرمایه‌گذاری‌ها مشخص شود، مسیر هدایت سرمایه با سود منطقی به هر کدام از کشورها مهیا میشود. عدم صدور ضمانت‌های مناسب برای سرمایه‌گذار خارجی در ایران از سوی بانک مرکزی، ریسک را افزایش می‌دهد و همین امر باعث عدم ورود سرمایه خارجی به داخل کشور میشود. کما اینکه ایران برای توسعه، حداقل نیازمند ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی است که در صورت دستیابی به رشد اقتصادی تا سقف ۸/ ۵درصد طی سال‌جاری به کاهش ریسک‌های احتمالی نیازمندیم. در صورت تدوین قوانین لازم، عمانی‌ها به سرمایه‌گذاری در نفت و گاز، برق، آب و تصفیه‌خانه و غیره علاقه‌مند هستند و می‌توان انتظار داشت تا ۱۰ درصد سرمایه‌گذاری خارجی مورد نیاز از طریق عمان تامین شود.از آنجا که قدمت روابط سیاسی مطلوب ایران و عمان به نزدیک نیم قرن باز می‌گردد امید است که با تقویت شعب دو بانک ایرانی در «مسقط» و انتقال مرکزیت آنها از دبی به این شهر و تمرکز فعالان اقتصادی بر اطلاعات و دیتاهای صحیح در زمینه املاک و مستغلات (پیش از این تصور بر این بود که با بروز رکود در املاک و مستغلات در دبی، این اتفاق در عمان نیز رخ می‌دهد که خلاف واقع بوده و این کشور در این زمینه دستخوش رکود نشده است) و انتقال تجربیات علمی و مهندسی از ایران به عمان، علاوه بر روابط سیاسی، روابط اقتصادی این دو کشور نیز با رشد همراه شود.به نظر می‌رسد بخش‌های دولتی کار خود را به خوبی به انجام رسانده‌اند و اکنون وقت آن است که مسیر برای بخش خصوصی هموار شود که هدف رشد اقتصادی نیز در این روابط به نتیجه برسد. پیشنهاد مشخص این است که عمان به جای امارات مرکز فعالیت‌های ایران در کشورهای حاشیه خلیج فارس شود. این مانع از به خطا رفتن تصمیم‌های اقتصادی ما میشود. عمانی‌ها در طول ۴ سال گذشته برادروار و با آغوش باز ایرانی‌ها را پذیرفته‌اند و باور فکری عمانی‌ها برای ایران روشن شده است به گونه‌ای که دوراندیشی حاکمان عمان در زمینه سیاسی و احترامی که آنها برای ایرانی‌ها قائل هستند، سبب تحکیم این رابطه غنی با ریشه تاریخی و تداوم آن شده است.
در مناطق آی تی سی زمین‌های گلف و مراکز خرید و امکانات قایقرانی هست. اگر به موفق ترین منطقه «آی‌تی‌سی» مسقط که نام آن الموج است نگاه کنید تنها ساکنان آنجا بیش از چهارصد و چهل قایق دارند. در مناطق توریستی دیگر مانند منطقه قدیمی مسقط، سیفا و هتل میلینیوم هم بیش از پانصد قایق وجود دارد. کشتیرانی در این منطقه در حال توسعه است، ولی مهارت‌های مربوط به خدمات و نگهداری این صنعت در اینجا وجود ندارد. این فقط یک مثال کوچک بود که چگونه مناطق «آی‌تی‌سی» سبک زندگی عمانی‌ها را عوض کرده ولی مهارت‌های لازم برای حفظ این سبک زندگی در اینجا وجود ندارد. اگر به حوزه آموزش نگاه کنید عمان جمعیت جوان خیلی بزرگی دارد که نیاز به آموزش دارند. سمینار، کارگاه، دوره‌های کوتاه‌مدت، آموزش مستقیم و غیر‌مستقیم، به همه اینها نیاز است و همه اینها میتوانند به اقتصاد عمان کمک کنند و البته نیروی کاری که بتواند کارهای پایه‌ای را انجام دهد. در حال حاضر نیروی کار هندی حضور دارند که همه کارهایی را که دیگران تمایل به انجام‌شان ندارند انجام می‌دهند. اگر کسانی با مهارت‌های بهتری بیایند حتما مورد توجه قرار می‌گیرند. دوباره به «آی‌تی‌سی‌ها» برگردیم، فقط آدم‌های موفق اینها را می‌خرند. این آدم‌ها پول و انتظاراتی هم دارند. اگر شما یک ملک نیم میلیون ریالی (یک میلیون یورو) را بخرید انتظار دارید نیروی کاری متناسب با سرمایه‌ای که صرف کرده‌اید داشته باشید. در حال حاضر خلأ بزرگی وجود دارد. پس خدمات مورد نیاز سرمایه‌گذاران در «آی‌تی‌سی‌ها» حوزه وسیع دیگری است. نقاش، برقکار، لوله‌کش همه اینها نیاز است. این مناطق رفته رفته به خدمات بیشتری نیاز پیدا میکنند و نیروی کار فعلی مهارت لازم برای ارائه این خدمات را ندارد.
در همین حال بخش صنایع خدماتی عمان مبتنی بر قیمت پایه‌گذاری شده است. صنعت ساختمان در اختیار هندی‌ها است. نیروهای خدماتی را فیلیپینی‌ها و تایلندی‌ها شکل می‌دهند، از اروپا مدیران متوسط تا ارشد و مهندسان خیلی ماهر داریم. متخصصان نفت و گاز آمریکایی هستند. از شرق دور افراد کمی فعالند ولی از آنها واردات گسترده‌ای دارند. فرصت مناسب برای نیروهای ماهر که بتوانند مشاغلی را که الان به‌وسیله آدم‌های با دستمزد پایین انجام میشود به شکل بهتری انجام دهند، وجود دارد. آدم‌هایی که الان این خدمات را در عمان انجام می‌دهند دانش لازم را ندارند و نیاز است این مهارت‌ها را از کشورهای غنی در این زمینه‌ها بیاورند. در اروپا نیروی کار از اینجا خیلی گران‌تر است. در انگلیس یک لوله‌کش، اگر نه بیشتر، به اندازه یک دکتر دستمزد می‌گیرد. شاید این بی‌معنی است ولی واقعیت است. در عمان کارخانه‌های کوچک زیادی وجود دارد و در حال افزایش هستند. اگر یکی از کشورهای اطراف که دارای این مهارت‌ها باشد به تامین این خدمات با قیمت مناسب بپردازد بازار مناسبی برای آن وجود دارد. به تازگی عمان در حال راه‌اندازی خط تولید ماشین است و علاوه بر آن تلویزیون نیز مونتاژ می‌کند. اینها به نیروی کار ماهر و نه خیلی گران نیاز دارند و این فرصت خوبی برای شروع تجارت است. البته از جهتی موضوع پیچیده هم هست. همه چیز بستگی به اسپانسر دارد. اگر خوب باشد تجارت گل می‌کند و اگر نه با مشکل مواجه خواهید شد.
در حوزه املاک اگر ایرانی‌ها علاقه‌مند باشند با وجود مجتمع‌های بزرگ توریستی که هر کسی از هرجای دنیا میتواند در آن ملک خریداری کند، کار خیلی سر‌راست و ساده‌ای است. شما می‌آیید اینجا، ملک را می‌خرید و بخشی از پروسه خرید این است که شما از سوی دستگاه امنیت عمان تایید می‌شوید و اسنادتان را می‌گیرید. این اسناد به شما اجازه می‌دهند در عمان زندگی کنید بدون اینکه شاغل باشید. هم به شما و هم به خانواده تان اجازه می‌دهد که ویزای اقامت دریافت کنید. اگر اینجا کار کنید ویزای کار دریافت خواهید کرد و به خانواده‌تان هم ویزا تعلق خواهد گرفت ولی وقتی خانه می‌خرید صاحب سند و اقامت می‌شوید. نرخ بازگشت سرمایه در عمان خیلی خوب است و لازم نیست حتما اینجا ساکن باشید، فقط باید هر 6 ماه یک بار به اینجا سفر کنید. میتوانید خانه‌تان را اجاره بدهید. همچنین نرخ بازگشت در «آی‌تی‌سی‌ها» حدود هفت درصد است که میتواند معاف از مالیات باشد. سوای این اگر به خانه‌تان به‌عنوان کالای سرمایه‌ای نگاه کنید هم بازگشت خیلی خوبی دارد. کسانی که در الموج خانه خریدند ظرف ۸ سال پولشان دو برابر شد. در بعضی موارد هم طی سه چهار سال گذشته تا ۷۰ درصد رشد داشته‌ایم. آی‌تی‌سی «تپه‌های مسقط» مخصوص عاشقان بازی گلف است و فقط ۲۵ درصد زمین‌های این منطقه زیر‌ساخت رفته و بقیه فضای باز است. ۷۵ درصدالموج ساخته شده و دارای ساحل زیاد و باغ و پارک و مراکز خرید است. سیفا جایی است بیرون از شهر برای استراحت آخر هفته و تعطیلات که بین دریا و کوه واقع شده و شگفت‌انگیز است. جاهای دیگر هم در اطراف مسقط هست و دورتر در پایین صلاله را داریم که به‌کلی متفاوت است. در آنجا فرهنگ اصیل عمانی وجود دارد و طبیعت فوق‌العاده است و فصل خیلی مرطوبی دارد به‌نام «خریف» که میان مردم کشورهای حاشیه خلیج فارس بسیار محبوب است برای اینکه دما 10 درجه از اینجا پایین‌تر است.
پس به‌عنوان سرمایه‌گذار سه، چهار گزینه وجود دارد.به‌طور کلی خارجی‌ها در هر جا جایگاهشان را بر‌اساس مهارت و توانایی‌شان به‌دست می‌آورند و هزینه آن به‌وسیله افرادی که آنها را استخدام میکنند تامین میشود و معمولا هر کشوری فضای خاص خود را پیدا می‌کند. انگلیسی‌ها از آنجا که نفت و گاز داشته‌اند بسیار در این زمینه مهارت دارند و الان در این حوزه فعالند، آمریکایی‌ها در سطوح بسیار بالایی هستند که بهره‌وری بالا در صنعت نفت را تضمین میکنند. ژاپنی‌ها و چینی‌ها بیشتر در حوزه زیرساخت‌های تلفن و اینترنت وارد شده و در حال توسعه‌اند. درباره ایران، شما باید جایگاه خودتان را بر اساس مهارت‌تان شناسایی کنید و صنایع متناسب با آن را هدف قرار دهید. اگر دنبال کسب و کارهای جا‌افتاده‌ای مانند نفت و گاز باشید کار دشواری است مگر اینکه در سطح خیلی وسیع دست به کار شوید. در «آی‌تی»، من مطمئنم که ایرانی‌ها مهارت بالایی دارند و میتوانند موفق شوند. در آموزش هم میتوانید بازار خوبی به‌دست بیاورید. یک نکته هم قابل اشاره است که به‌رغم فرهنگ بسیار آرام عمان، کارها در اینجا واقعا سریع پیش میروند. صنعت رستوران هم میتواند بازار جذابی برای ایرانی‌ها باشد.
رستوران ایرانی درجه یکی که مخصوص خارجی‌ها باشد، مثل کاری که لبنانی‌ها و ترکیه‌ای‌ها اینجا میکنند نیست. باید توجه داشت که 30 درصد از جمعیت چهار میلیونی اینجا خارجی هستند. کیفیت خوب همیشه مشتری خود را دارد. ایرانی‌ها واقعا باید ببینند در چه کاری خوب و معرف چه چیزی هستند و با توجه به رابطه فوق‌العاده‌ای که بین دولت‌های عمان و ایران وجود دارد، زمینه حضور را فراهم کنند. از طرفی باید مذاکره و مزیت‌های خود را معرفی کنید و برنامه زمانی ارائه دهید و البته همواره رقابت وجود خواهد داشت و این دیگر به کارآیی و بهره‌وری هر کسی برمی‌گردد. قیمت نیز از اهمیت برخوردار است و علاوه بر آن، شخصیت که توامان یک ترکیب در بازاریابی هستند. به‌طور خلاصه در چه چیزی خوب هستید؟ چه مهارتی دارید؟ غذای عالی دارید؟ یا مکانیک‌های خوبی دارید؟ هیچ‌وقت اینجا ماشینت را برای تعمیر برده‌ای؟ اصلا خوب نیستند. راهنمای تور خوب دارید؟ در پرورش سبزیجات چگونه هستید کشاورزهای خوبی در کشورتان دارید؟ در نهایت شما باید چیزی روی میز بگذارید که در آن مهارت دارید. در مورد کشور من، صنایع نظامی ما خیلی قوی بود و این اجازه داد که انگلیس رابطه خیلی نزدیکی با عمان ایجاد کند. در زمینه نفت و گاز هم فعال بوده‌ایم، ولی مطمئنم آمریکایی‌ها در این حوزه دانش و مهارت بیشتری از ما دارند. آفریقایی‌ها پیوند نزدیکی با عمان دارند و عده زیادی از آنها اینجا بوده‌اند یا بزرگ شده‌اند و روابط کاری خوبی دارند. ایران باید ببیند به چه چیزی مشهور است و در چه چیزی خوب است و چه چیزی میتواند ارائه بدهد که تفاوت ایجاد کند. این نقطه‌ای است که می‌توان از آن وارد شد، تنها یک تفاوت در توانمندی‌ها میتواند با ایجاد ارزش، رونق اقتصاد دو کشور را تقویت کند.
«عمان»؛ فرصتی نو برای فعالان اقتصادی ایران
مهدی برهانی
بنیان‌گذار گروه اقتصادی مسقط‌المتحده
در دولت جدید نیز این همراهی‌ها نادیده گرفته نشده است و به نظر می‌رسد مذاکرات ایران و عمان در زمینه خط لوله گازی که بیش از ۱۰ سال به درازا کشیده بود، به نتایجی نزدیک شده و امید است طی سه سال آینده به ثمر برسد. این موضوع ظرفیت‌های زیادی را برای فعالان عمانی و ایرانی به وجود می‌آورد. بندر صحار که انتهای خط لوله گاز است نیازمند صنایع مرتبط است. بندر دوقم نیز فرصت مناسبی برای صنایع مرتبط با نفت و گاز است. واردات گاز، فرآوری و ایجاد ارزش افزوده و صادرات مجدد آن از بنادر صلاله و صحار که از مهم‌ترین بنادر عمان هستند و بندر دوقم که به سرعت در حال ساخت است، میتواند روابط اقتصادی ایران و عمان را گسترش دهد.زمینه دیگر همکاری میتواند ترانزیت کالاهای ایرانی از مسیر عمان به کشورهای شرق آفریقا و تولیدات کشورهای عربی و شبه‌قاره هند از طریق ایران به اروپا باشد. بنادر عمان میتوانند بهترین دسترسی تجار ایرانی به بازار بزرگ آفریقا را فراهم آورند و از طرف دیگر می‌توان محصولات منطقه را از عمان به بنادر جنوبی ایران و سپس از طریق خط آهن به بنادر شمالی فرستاد و از مسیر جاده تاریخی ابریشم در کوتاه‌ترین زمان به آسیای میانه و اروپا رساند. این مسیر ۴ تا ۵ هفته در وقت صرفه‌جویی ایجاد می‌کند و قیمت تمام شده کالا را پایین می‌آورد که مزیت بسیار قابل توجهی است. از عمان میشود به اروپا و آمریکا هم نظر داشت و در این رابطه لازم است به معافیت‌های مالیاتی و مزیت ناشی از آن توجه شود.
علاوه بر صادرات کالا و ایجاد خط ترانزیتی موثر در این منطقه، ظرفیت دیگر خلأهای موجود در صنایع عمان است. سرمایه‌گذاران و تجار ایرانی با توجه به دارا بودن تجربه و توان علمی و مهندسی که با وجود تحریم‌های تحمیل شده در حوزه صنعت کسب کرده‌اند و با تکیه بر دستاوردهای بزرگی که از راه بومی‌سازی صنایع در کشورمان به دست آمده، میتوانند خلأهای بزرگی که در صنعت عمان وجود دارد را پر کنند. همان‌طور که مهندسان و متخصصان ما در آسیای میانه و سوریه و کشورهای آفریقایی در صادرات فناوری موفق عمل کرده‌اند، در عمان نیز میتوانند با توجه به برنامه توسعه ۲۰۲۰ این کشور و طرح‌های بزرگ تعریف شده، به ارائه خدمات مشاوره‌ای و مهندسی بپردازند.حوزه قابل توجه دیگر مسکن است که البته حضور جدی نیازمند رایزنی و حمایت است. عمان میتواند فرصتی نو برای سرمایه‌گذاران ایرانی تلقی شود. بخش مسکن در اینجا به‌رغم کاهش شدید قیمت نفت دچار رکودی مشابه آنچه در سایر کشورهای منطقه می‌بینیم نشده است. با ورود ایرانی‌ها به حوزه املاک و مستغلات در کشور امارات، قیمت زمین از۲۸۰ درهم در هر متر مربع در سال ۲۰۰۳ به ۳۵۰۰ درهم در سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ ارتقا پیدا کرد که این تحول نشات گرفته از برنامه توسعه‌ای بود که متخصصان املاک و مستغلات ایرانی در آنجا طراحی و هدایت کردند. ایرانی‌ها در این حوزه به‌صورت حرفه‌ای فعالیت کردند و موفق هم بودند، البته در کشور عمان ضعف قوانین وجود دارد که شاید سفارت جمهوری اسلامی بتواند با رایزنی زمینه حضور جدی‌تر فعالان اقتصادی ایرانی را فراهم کند تا سرمایه‌گذاران ایرانی بتوانند تحت نظارت دولت عمان فعالیت‌هایی که در دبی انجام می‌دادند و اکنون به دلیل عدم تعامل مناسب دولت امارات با ایرانی‌های مقیم کمرنگ شده را در این کشور میسر سازند.
آنچه پیشنهاد شد از دو منظر اهمیت دارد؛ نخست اینکه انتقال تمرکز از نفت با توجه به کاهش قیمت آن به املاک و مستغلات در عمان سبب میشود اقتصاد عمان رونق پیدا کند. دیگر اینکه برای خود ایرانی‌ها به ویژه بخش خصوصی فعالیت جدیدی ایجاد میشود و از این رو صنایع کوچکی که ما در آن قدرتمند هستیم نیز رونق پیدا می‌کند. این امر میتواند منجر به صادرات گسترده مصالح ساختمانی ایران شود. هم‌اکنون بازار عمان در اختیار کالاهای بسیار گران اروپایی از یکسو و کالاهای بی‌کیفیت و ارزان چینی از سوی دیگر است. ایران میتواند جای خود را در میان این دو حد به خوبی پیدا کند. بازار چهار میلیونی عمان به خودی خود و در نسبت با سایر کشورهای عربی بزرگ است، در عین حال باید توجه داشت که این کشور دروازه بازار ۲۵ میلیونی یمن و ۳۰۰ میلیونی شرق آفریقا است. صاحبان صنایع کوچک خوب است به این فرصت توجه ویژه داشته باشند. آنها میتوانند کالای خود را به عمان آورده، بسته‌بندی و شکل جدیدی برای آن طراحی کنند و از سویی بازار محلی را پوشش دهند و از سوی دیگر به بازار پرمصرف آفریقا و یمن صادرات داشته باشند. این کشورها نیازمند محصولاتی هستند که در ایران تولید می‌شوند و در برخی موارد با مازاد آن نیز روبه‌رو هستیم. این رابطه چرخه مبادلاتی مطلوبی را فراهم خواهد کرد. بخش خصوصی میتواند برای توسعه بازارهای هدف جدید از طریق عمان اقدام کند و صادرات کالای ایرانی را نسبت به گذشته رونق بخشد.
البته در این میان موانعی نیز وجود دارد که از آن جمله می‌توان به مناسبات کند بانکی بین ایران و عمان اشاره کرد. دادوستد مالی بین بانک‌های این دو کشور به‌طور مستقیم به انجام نمی‌رسد. بانک‌های عمانی هنوز فاز خود را تغییر نداده‌اند. دو بانک صادرات و ملی در مسقط شعبه دارند که البته زیر نظر دبی فعالیت میکنند. به تازگی بانک مسقط نیز شعبه‌ای در تهران در حال راه‌اندازی دارد، اما همچنان مراودات موثر بانکی صورت نمی‌گیرد. اگرچه حتی در زمان تحریم‌ها نیز با همکاری دولت عمان برخی تعاملات بانکی صورت می‌گرفت. باید توجه داشت که تمامی سختگیری‌های یادشده و علاوه بر آن اعطای ویزا به قوانین عمان بازمی‌گردد که در این زمینه‌ها ایران باید توصیه‌هایی را برای تقویت روابط اقتصادی و مالی و توسعه همکاری‌ها داشته باشد. فرصت‌های سرمایه‌گذاری مناسب متعددی در عمان وجود دارد که به دست پرتوان ایرانی‌ها میتواند کسب شود و منجر به ارزآوری مناسب برای ایران و به‌عنوان مزیتی جایگزین صادرات نفت قرار گیرد. قوانین عمان نیازمند به‌روزرسانی و تجدید‌نظر در جهت تسهیل ورود سرمایه‌گذاران ایرانی است.در عمان ساخت‌وساز پروژه‌های گردشگری عظیم، نیاز به پالایشگاه برای تولید محصولات گازی، خطوط تولید سیمان، تولید برق، تجهیزات داخلی ساختمان از مبلمان و کابینت گرفته تا کاشی و سرامیک و محصولات تزئینی چوبی که در طراحی ساختمان‌ها به کار می‌رود دارای تقاضا است، اما تاکنون کالاهای ایرانی در بازار عمان شناخته نشده‌اند و همین امر سبب شده است که به جای بهره‌گیری از محصولات ایرانی به دنبال واردات محصولات اروپایی از مسافت دورتر و با قیمت بسیار بالاتر بروند. به‌عنوان نمونه به نظر می‌رسد عمانی‌ها به دلیل قیمت مناسب از محصولات خودرویی ایران استقبال کنند و به زودی هم قرار است خط تولید خودروی ایرانی با نام عمانی در اینجا راه‌اندازی شود.
همچنین در حوزه صنعت می‌توان به نیاز شدید عمان به محصولات و مقاطع فولادی اشاره کرد. این نیاز به دلیل وجود ساخت‌وسازهایی که در برنامه بلندمدت این کشور قرار دارد متداوم خواهد بود و با توجه به مازاد فولاد در کشور ما، عمان میتواند بازار مطلوبی برای فعالان صنعت فولاد ایران تلقی شود.اگر تعریف درستی از سرمایه‌گذاری خارجی در هر دو کشور یعنی هم ایران و هم عمان برای تضمین سرمایه‌گذاری‌ها مشخص شود، مسیر هدایت سرمایه با سود منطقی به هر کدام از کشورها مهیا میشود. عدم صدور ضمانت‌های مناسب برای سرمایه‌گذار خارجی در ایران از سوی بانک مرکزی، ریسک را افزایش می‌دهد و همین امر باعث عدم ورود سرمایه خارجی به داخل کشور میشود. کما اینکه ایران برای توسعه، حداقل نیازمند ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی است که در صورت دستیابی به رشد اقتصادی تا سقف ۸/ ۵درصد طی سال‌جاری به کاهش ریسک‌های احتمالی نیازمندیم. در صورت تدوین قوانین لازم، عمانی‌ها به سرمایه‌گذاری در نفت و گاز، برق، آب و تصفیه‌خانه و غیره علاقه‌مند هستند و می‌توان انتظار داشت تا ۱۰ درصد سرمایه‌گذاری خارجی مورد نیاز از طریق عمان تامین شود.از آنجا که قدمت روابط سیاسی مطلوب ایران و عمان به نزدیک نیم قرن باز می‌گردد امید است که با تقویت شعب دو بانک ایرانی در «مسقط» و انتقال مرکزیت آنها از دبی به این شهر و تمرکز فعالان اقتصادی بر اطلاعات و دیتاهای صحیح در زمینه املاک و مستغلات (پیش از این تصور بر این بود که با بروز رکود در املاک و مستغلات در دبی، این اتفاق در عمان نیز رخ می‌دهد که خلاف واقع بوده و این کشور در این زمینه دستخوش رکود نشده است) و انتقال تجربیات علمی و مهندسی از ایران به عمان، علاوه بر روابط سیاسی، روابط اقتصادی این دو کشور نیز با رشد همراه شود.به نظر می‌رسد بخش‌های دولتی کار خود را به خوبی به انجام رسانده‌اند و اکنون وقت آن است که مسیر برای بخش خصوصی هموار شود که هدف رشد اقتصادی نیز در این روابط به نتیجه برسد. پیشنهاد مشخص این است که عمان به جای امارات مرکز فعالیت‌های ایران در کشورهای حاشیه خلیج فارس شود. این مانع از به خطا رفتن تصمیم‌های اقتصادی ما میشود. عمانی‌ها در طول ۴ سال گذشته برادروار و با آغوش باز ایرانی‌ها را پذیرفته‌اند و باور فکری عمانی‌ها برای ایران روشن شده است به گونه‌ای که دوراندیشی حاکمان عمان در زمینه سیاسی و احترامی که آنها برای ایرانی‌ها قائل هستند، سبب تحکیم این رابطه غنی با ریشه تاریخی و تداوم آن شده است.
آماده واگذاری امکانات متعدد به بازرگانان ایران هستیم
شیخ ناصر الحشار
نایب‌رئیس هیات مدیره شرکت دوره الساحل
عمان به سرمایه‌گذاری ایران و انگلیس احتیاج دارد
گلن میک
مدیرعامل شرکت بترهومز
در مناطق آی تی سی زمین‌های گلف و مراکز خرید و امکانات قایقرانی هست. اگر به موفق ترین منطقه «آی‌تی‌سی» مسقط که نام آن الموج است نگاه کنید تنها ساکنان آنجا بیش از چهارصد و چهل قایق دارند. در مناطق توریستی دیگر مانند منطقه قدیمی مسقط، سیفا و هتل میلینیوم هم بیش از پانصد قایق وجود دارد. کشتیرانی در این منطقه در حال توسعه است، ولی مهارت‌های مربوط به خدمات و نگهداری این صنعت در اینجا وجود ندارد. این فقط یک مثال کوچک بود که چگونه مناطق «آی‌تی‌سی» سبک زندگی عمانی‌ها را عوض کرده ولی مهارت‌های لازم برای حفظ این سبک زندگی در اینجا وجود ندارد. اگر به حوزه آموزش نگاه کنید عمان جمعیت جوان خیلی بزرگی دارد که نیاز به آموزش دارند. سمینار، کارگاه، دوره‌های کوتاه‌مدت، آموزش مستقیم و غیر‌مستقیم، به همه اینها نیاز است و همه اینها میتوانند به اقتصاد عمان کمک کنند و البته نیروی کاری که بتواند کارهای پایه‌ای را انجام دهد. در حال حاضر نیروی کار هندی حضور دارند که همه کارهایی را که دیگران تمایل به انجام‌شان ندارند انجام می‌دهند. اگر کسانی با مهارت‌های بهتری بیایند حتما مورد توجه قرار می‌گیرند. دوباره به «آی‌تی‌سی‌ها» برگردیم، فقط آدم‌های موفق اینها را می‌خرند. این آدم‌ها پول و انتظاراتی هم دارند. اگر شما یک ملک نیم میلیون ریالی (یک میلیون یورو) را بخرید انتظار دارید نیروی کاری متناسب با سرمایه‌ای که صرف کرده‌اید داشته باشید. در حال حاضر خلأ بزرگی وجود دارد. پس خدمات مورد نیاز سرمایه‌گذاران در «آی‌تی‌سی‌ها» حوزه وسیع دیگری است. نقاش، برقکار، لوله‌کش همه اینها نیاز است. این مناطق رفته رفته به خدمات بیشتری نیاز پیدا میکنند و نیروی کار فعلی مهارت لازم برای ارائه این خدمات را ندارد.
در همین حال بخش صنایع خدماتی عمان مبتنی بر قیمت پایه‌گذاری شده است. صنعت ساختمان در اختیار هندی‌ها است. نیروهای خدماتی را فیلیپینی‌ها و تایلندی‌ها شکل می‌دهند، از اروپا مدیران متوسط تا ارشد و مهندسان خیلی ماهر داریم. متخصصان نفت و گاز آمریکایی هستند. از شرق دور افراد کمی فعالند ولی از آنها واردات گسترده‌ای دارند. فرصت مناسب برای نیروهای ماهر که بتوانند مشاغلی را که الان به‌وسیله آدم‌های با دستمزد پایین انجام میشود به شکل بهتری انجام دهند، وجود دارد. آدم‌هایی که الان این خدمات را در عمان انجام می‌دهند دانش لازم را ندارند و نیاز است این مهارت‌ها را از کشورهای غنی در این زمینه‌ها بیاورند. در اروپا نیروی کار از اینجا خیلی گران‌تر است. در انگلیس یک لوله‌کش، اگر نه بیشتر، به اندازه یک دکتر دستمزد می‌گیرد. شاید این بی‌معنی است ولی واقعیت است. در عمان کارخانه‌های کوچک زیادی وجود دارد و در حال افزایش هستند. اگر یکی از کشورهای اطراف که دارای این مهارت‌ها باشد به تامین این خدمات با قیمت مناسب بپردازد بازار مناسبی برای آن وجود دارد. به تازگی عمان در حال راه‌اندازی خط تولید ماشین است و علاوه بر آن تلویزیون نیز مونتاژ می‌کند. اینها به نیروی کار ماهر و نه خیلی گران نیاز دارند و این فرصت خوبی برای شروع تجارت است. البته از جهتی موضوع پیچیده هم هست. همه چیز بستگی به اسپانسر دارد. اگر خوب باشد تجارت گل می‌کند و اگر نه با مشکل مواجه خواهید شد.
در حوزه املاک اگر ایرانی‌ها علاقه‌مند باشند با وجود مجتمع‌های بزرگ توریستی که هر کسی از هرجای دنیا میتواند در آن ملک خریداری کند، کار خیلی سر‌راست و ساده‌ای است. شما می‌آیید اینجا، ملک را می‌خرید و بخشی از پروسه خرید این است که شما از سوی دستگاه امنیت عمان تایید می‌شوید و اسنادتان را می‌گیرید. این اسناد به شما اجازه می‌دهند در عمان زندگی کنید بدون اینکه شاغل باشید. هم به شما و هم به خانواده تان اجازه می‌دهد که ویزای اقامت دریافت کنید. اگر اینجا کار کنید ویزای کار دریافت خواهید کرد و به خانواده‌تان هم ویزا تعلق خواهد گرفت ولی وقتی خانه می‌خرید صاحب سند و اقامت می‌شوید. نرخ بازگشت سرمایه در عمان خیلی خوب است و لازم نیست حتما اینجا ساکن باشید، فقط باید هر 6 ماه یک بار به اینجا سفر کنید. میتوانید خانه‌تان را اجاره بدهید. همچنین نرخ بازگشت در «آی‌تی‌سی‌ها» حدود هفت درصد است که میتواند معاف از مالیات باشد. سوای این اگر به خانه‌تان به‌عنوان کالای سرمایه‌ای نگاه کنید هم بازگشت خیلی خوبی دارد. کسانی که در الموج خانه خریدند ظرف ۸ سال پولشان دو برابر شد. در بعضی موارد هم طی سه چهار سال گذشته تا ۷۰ درصد رشد داشته‌ایم. آی‌تی‌سی «تپه‌های مسقط» مخصوص عاشقان بازی گلف است و فقط ۲۵ درصد زمین‌های این منطقه زیر‌ساخت رفته و بقیه فضای باز است. ۷۵ درصدالموج ساخته شده و دارای ساحل زیاد و باغ و پارک و مراکز خرید است. سیفا جایی است بیرون از شهر برای استراحت آخر هفته و تعطیلات که بین دریا و کوه واقع شده و شگفت‌انگیز است. جاهای دیگر هم در اطراف مسقط هست و دورتر در پایین صلاله را داریم که به‌کلی متفاوت است. در آنجا فرهنگ اصیل عمانی وجود دارد و طبیعت فوق‌العاده است و فصل خیلی مرطوبی دارد به‌نام «خریف» که میان مردم کشورهای حاشیه خلیج فارس بسیار محبوب است برای اینکه دما 10 درجه از اینجا پایین‌تر است.
پس به‌عنوان سرمایه‌گذار سه، چهار گزینه وجود دارد.به‌طور کلی خارجی‌ها در هر جا جایگاهشان را بر‌اساس مهارت و توانایی‌شان به‌دست می‌آورند و هزینه آن به‌وسیله افرادی که آنها را استخدام میکنند تامین میشود و معمولا هر کشوری فضای خاص خود را پیدا می‌کند. انگلیسی‌ها از آنجا که نفت و گاز داشته‌اند بسیار در این زمینه مهارت دارند و الان در این حوزه فعالند، آمریکایی‌ها در سطوح بسیار بالایی هستند که بهره‌وری بالا در صنعت نفت را تضمین میکنند. ژاپنی‌ها و چینی‌ها بیشتر در حوزه زیرساخت‌های تلفن و اینترنت وارد شده و در حال توسعه‌اند. درباره ایران، شما باید جایگاه خودتان را بر اساس مهارت‌تان شناسایی کنید و صنایع متناسب با آن را هدف قرار دهید. اگر دنبال کسب و کارهای جا‌افتاده‌ای مانند نفت و گاز باشید کار دشواری است مگر اینکه در سطح خیلی وسیع دست به کار شوید. در «آی‌تی»، من مطمئنم که ایرانی‌ها مهارت بالایی دارند و میتوانند موفق شوند. در آموزش هم میتوانید بازار خوبی به‌دست بیاورید. یک نکته هم قابل اشاره است که به‌رغم فرهنگ بسیار آرام عمان، کارها در اینجا واقعا سریع پیش میروند. صنعت رستوران هم میتواند بازار جذابی برای ایرانی‌ها باشد.
رستوران ایرانی درجه یکی که مخصوص خارجی‌ها باشد، مثل کاری که لبنانی‌ها و ترکیه‌ای‌ها اینجا میکنند نیست. باید توجه داشت که 30 درصد از جمعیت چهار میلیونی اینجا خارجی هستند. کیفیت خوب همیشه مشتری خود را دارد. ایرانی‌ها واقعا باید ببینند در چه کاری خوب و معرف چه چیزی هستند و با توجه به رابطه فوق‌العاده‌ای که بین دولت‌های عمان و ایران وجود دارد، زمینه حضور را فراهم کنند. از طرفی باید مذاکره و مزیت‌های خود را معرفی کنید و برنامه زمانی ارائه دهید و البته همواره رقابت وجود خواهد داشت و این دیگر به کارآیی و بهره‌وری هر کسی برمی‌گردد. قیمت نیز از اهمیت برخوردار است و علاوه بر آن، شخصیت که توامان یک ترکیب در بازاریابی هستند. به‌طور خلاصه در چه چیزی خوب هستید؟ چه مهارتی دارید؟ غذای عالی دارید؟ یا مکانیک‌های خوبی دارید؟ هیچ‌وقت اینجا ماشینت را برای تعمیر برده‌ای؟ اصلا خوب نیستند. راهنمای تور خوب دارید؟ در پرورش سبزیجات چگونه هستید کشاورزهای خوبی در کشورتان دارید؟ در نهایت شما باید چیزی روی میز بگذارید که در آن مهارت دارید. در مورد کشور من، صنایع نظامی ما خیلی قوی بود و این اجازه داد که انگلیس رابطه خیلی نزدیکی با عمان ایجاد کند. در زمینه نفت و گاز هم فعال بوده‌ایم، ولی مطمئنم آمریکایی‌ها در این حوزه دانش و مهارت بیشتری از ما دارند. آفریقایی‌ها پیوند نزدیکی با عمان دارند و عده زیادی از آنها اینجا بوده‌اند یا بزرگ شده‌اند و روابط کاری خوبی دارند. ایران باید ببیند به چه چیزی مشهور است و در چه چیزی خوب است و چه چیزی میتواند ارائه بدهد که تفاوت ایجاد کند. این نقطه‌ای است که می‌توان از آن وارد شد، تنها یک تفاوت در توانمندی‌ها میتواند با ایجاد ارزش، رونق اقتصاد دو کشور را تقویت کند.
ارسال نظر