مشکلات پیش‌روی صنعت خاکستری
صنعت سیمان از صنایعی است که رشد خوبی را تجربه کرده است، اما در شرایط فعلی رکود صنعت ساخت‌و‌ساز و بازار مسکن و کندی پیشرفت پروژه‌های عمرانی باعث شده سرانه مصرف این محصول کاهش یابد. کارخانه‌های سیمان طی سال گذشته بیش از ۳۵ درصد کاهش در فروش داشته‌اند که این امر سبب شد کارخانه‌های سیمان برای حفظ فروش خود و حضور در بازار رقابت ناسالمی را رقم بزنند. هزینه‌های بالای حملونقل، سوخت و تامین مواد اولیه از جمله مشکلات عمده کارخانه‌های سیمانی است که اکثر آنها را به تعطیلی کشانده است. مشکلی که نه‌تنها صنعت سیمان، بلکه همه صنایع در کشور با آن مواجه هستند.
صنعت سیمان از صنایعی است که رشد خوبی را تجربه کرده است، اما در شرایط فعلی رکود صنعت ساخت‌و‌ساز و بازار مسکن و کندی پیشرفت پروژه‌های عمرانی باعث شده سرانه مصرف این محصول کاهش یابد. کارخانه‌های سیمان طی سال گذشته بیش از 35 درصد کاهش در فروش داشته‌اند که این امر سبب شد کارخانه‌های سیمان برای حفظ فروش خود و حضور در بازار رقابت ناسالمی را رقم بزنند.هزینه‌های بالای حملونقل، سوخت و تامین مواد اولیه از جمله مشکلات عمده کارخانه‌های سیمانی است که اکثر آنها را به تعطیلی کشانده است. مشکلی که نه‌تنها صنعت سیمان، بلکه همه صنایع در کشور با آن مواجه هستند. از سوی دیگر یکی از مشکلات فعلی شرکت‌های سیمانی از لحاظ مالی تسهیلاتی است که هنگام شروع کار از بانک‌ها دریافت کرده‌اند؛ زیرا برخی از این شرکت‌ها با دریافت تسهیلات ارزی شروع به کار می‌کنند که در آن زمان «ارز با قیمت مرجع» دریافت شده است درحالی که بانک‌ها با «ارز آزاد» این مبلغ را مطالبه می‌کنند.
و اما یارانه‌های تولیدی که طبق قول‌های داده شده باید از طرف دولت پرداخت می‌شد و هیچ اقدام جدی درباره آن صورت نگرفت هم یکی از مشکلاتی است که شرکت‌های سیمانی با آن مواجه هستند. از طرفی دریافت هزینه‌های سربار مثل سربار، مالیات، تامین اجتماعی و... موجب افزایش مشکلات کارخانه‌های سیمانی شده که به رکود بازار و توقف کار برخی از کارخانه‌های سیمانی انجامیده است. انباشت کلینکر در همه کارخانه‌ها به دلیل تقاضای کم از دیگر مشکلات این صنعت به شمار می‌رود.در حال حاضر بیش از ۲۰۰هزار تن کلینکر انباشته داریم که با مصرف این مقدار و تبدیل آن به سیمان، کارخانه‌های سیمان دوباره آغاز به کار خواهند کرد. چالش‌های موجود در صنعت سیمان کشور نشانگر خطر جدی برای آن است. زمانی که مشتریان خارجی را از دست بدهیم، بسیار دشوار خواهد بود که مشتریان و شرکای تجاری جدیدی پیدا کنیم. حتی صنایعی که با وجود تحریم‌ها گسترش یافته‌اند نیز از این خطر در امان نیستند. به نظر می‌رسد برای حفظ میزان تولید کنونی سیمان و گسترش این صنعت، باید به دنبال مشتریان جدید باشیم. باید توجه داشت که هزینه حمل و نقل سیمان بالا است و به همین علت این محصول تنها به مناطقی که به کشور نزدیک هستند قابل انتقال است. از این رو تاثیر وضعیت منطقه‌ای بر صادرات سیمان را نباید دست کم گرفت.
صادرات سیمان تاثیرات درازمدتی بر صنعت سیمان کشور دارد و باید گفت بدون وجود خریداران خارجی صنعت سیمان با مازاد تولید روبه‌رو خواهد شد. اما نباید فراموش کرد که کاهش مازاد تولید سیمان نیز خالی از مشکل نیست. واقعیت این است که اگر تولید سیمان را به‌طور هدفمند پایین بیاوریم تا مازاد تولید این بخش را کاهش دهیم، در درازمدت به صنعت سیمان آسیب رسانده‌ایم. این اقدام صنعت سیمان را به جایی خواهد برد که حتی پس از رفع تحریم‌ها و جذب مشتریان کافی هم راهی برای بازگرداندن ظرفیت بالای تولید وجود نخواهد داشت.اکنون با این پرسش مواجه هستیم که صنعت سیمان به کجا می‌رود و چه آینده‌ای پیش رو دارد؛ در ادامه پاسخ کارشناسان به این پرسش را می‌خوانید.
نگاه اصلی صنعتگران در حوزه سیمان به بخش مسکن است که می‌تواند موتور محرک اصلی باشد و این موتور محرک موجب به حرکت درآمدن صنایع توسعه‌ای کشور نظیر سیمان، فولاد و سایر صنایع ساختمانی شود. انتظار می‌رود دولت با سیاست‌گذاری در بخش مسکن، زمینه را برای خروج از رکود در این بخش فراهم کند. همچنین با دستورات دولت مبنی بر استفاده از روکش بتنی در آسفالت خیابان‌ها که هم منافع ملی دارد و نیز عمر جاده‌ها را افزایش می‌دهد، در کوتاه‌مدت به صنعت سیمان کمک قابل توجهی خواهد کرد. دلایل عمده کاهش تقاضای سیمان طی سال گذشته شامل کاهش ساخت‌و‌ساز که ناشی از انتقال سرمایه‌ها به سیستم بانکی بود و کاهش کارهای عمرانی در کشور بود. همچنین کاهش درآمدهای ارزی اکثر کشورهای صادرکننده نفت به دلیل پایین آمدن قیمت نفت و به‌تبع آن کاهش بودجه‌های عمرانی در این کشورها، موجب کاهش صادرات سیمان به آن مناطق شده است. بر همین اساس کاهش قیمت‌های صادراتی به دلیل رقابت منفی در داخل، عدم گشایش LC صادراتی به دلیل تحریم‌های بین‌المللی و مشکلات حملونقل و ناوگان جاده‌ای از دیگر دلایل کاهش صادرات سیمان بوده است.
در این راستا به دلیل مازاد عرضه و رقابت منفی در بازار، برخی از شرکت‌ها هر تن سیمان خود را زیر قیمت مصوب و با تخفیف‌های قابل‌توجه محصولات خود را به فروش رسانده‌اند که این موضوع منجر به کاهش سودآوری و تحمیل زیان به این صنعت شده است. به علاوه با توجه به شرایط بازار و به منظور افزایش حجم فروش، اغلب کارخانه‌ها فروش اعتباری دوماهه داشته‌اند که این موضوع، شرکت‌ها را با مشکلات نقدینگی شدید مواجه کرده است. صنعتگران سیمان می‌توانند برای کنترل قیمت فروش، افزایش نرخ صادرات، حل مشکلات نقدینگی و توانمند‌سازی کارخانه‌های سیمانی تا زمان برپایی بورس کالای صادراتی یک کمیته سه ضلعی با اعضای سازمان توسعه تجارت، انجمن صنفی کارفرمایان سیمان و گمرک جمهوری اسلامی ایران تشکیل دهند و به این طریق مشکلات این صنعت را تا حدی کاهش دهند. یکی از اهداف این کمیته این است که نباید به هر شرکتی مجوز صادرات داده شود و فقط کارخانه‌هایی که حداکثر تا شعاع 250 کیلومتری مرزها هستند، حق صادرات داشته باشند. بر این اساس شرکت‌ها نیز در چارچوب قوانین کمیته به کشورهای همجوار قیمت می‌دهند و هر شرکتی قیمت خودش را نمی‌دهد. در این صورت طرف مقابل می‌فهمد که در ایران ضابطه مشخصی برای قیمت سیمان وجود دارد. همچنین صنعتگران این حوزه می‌توانند با استفاده از ابزارهای مالی چون سلف موازی استاندارد و گواهی سپرده کالایی مشکلات نقدینگی خود را حل کنند. انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان آمادگی دارد تا مشکلات صادرکنندگان سیمان را در بازارهای بین‌المللی برطرف سازد و با رایزنی‌های لازم با مسوولان مختلف کشور مشکلات پیش روی صادرکنندگان را برطرف خواهد کرد.
روند کاهش قیمت طی دو سال اخیر و رسیدن قیمت‌ها به نزدیکی قیمت تمام شده (و گاه حتی زیر قیمت تمام شده) از یکسو و عدم افزایش مصرف به دلیل رکود حاکم در پروژه‌ها و فعالیت‌های عمرانی کشور از سوی دیگر موجب شده است انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان جهت چاره‌‌جویی این مشکل به دنبال راهکار اساسی در راستای توقف روند فعلی و همچنین حرکت به سمت افزایش قیمت‌ها باشند. به منظور حفظ منافع حداقلی صنعت سیمان طرح مدیریت بازارهای داخلی در آذر و دی ماه 94 از سوی انجمن مطرح شد که از ابتدای بهمن ماه 94 با تایید و حمایت اکثریت شرکت‌های سیمانی، این طرح به مرحله اجرا در آمده و به دلیل منافع اساسی آن برای صنعت سیمان هم‌اکنون نیز در حال اجرا است. باید متذکر شد که متاسفانه تعداد کمی از شرکت‌ها هم از طرح تبعیت نکردند که این امر باعث ایجاد مشکلاتی در اجرای طرح شده است. ابتدا برخی از منافع مربوط به طرح برای صنعت سیمان و سپس چند پیشنهاد برای بهبود طرح با توجه به نواقصی که طی دو ماه اجرای طرح مشاهده شده ارائه می‌شود.
منافع طرح:
۱. تامین نقدینگی و سودآوری بهتر برای شرکت‌های سیمانی برای احیای این صنعت ۲. پایان بخشیدن به جنگ رقابتی در کاهش نرخ‌ها و هماهنگی و همسویی اکثر شرکت‌های سیمانی در تعامل با طرح۳. توفیق در توافقات منطقه‌ای برای اجرای طرح و ایجاد روابط مستمر در کارگروه‌های منطقه‌ای۴. ایجاد تعادل در تولید، توزیع و مصرف۵. حفظ منافع کلی صنعت وجلوگیری از بروز و تعمیق بحران برای واحدهای تولیدکننده سیمان۶. ایجاد پتانسیل لازم برای تعادل در قیمت سیمان با توجه به تعادل نسبی ایجاد شده در توزیع و مصرف.
پیشنهاد‌ها:
با توجه به اینکه طی بیش از دو ماه اجرایی شدن طرح مانند هر طرح دیگری نقایص آن برای اکثر دست‌اندرکاران طرح مشخص شده است، به نظر می‌رسد در صورت توجه به موارد زیر، امکان موفقیت بیشتری برای طرح قابل تصور باشد:۱- از آنجا که طی دو ماه گذشته صرفا تعیین سهمیه مقدار کمی ملاک عمل طرح بود و عدم توجه به قیمت به‌عنوان پارامتر اصلی در ایجاد تعادل در بازار باعث ایجاد مشکل در اکثر استان‌ها با توجه به ورود سیمان از سایر مناطق بدون رعایت محدودیت‌های قیمتی شده، به نظر می‌رسد در درجه اول باید نقش قیمت به‌عنوان یک پارامتر تعیین‌کننده در طرح انجمن مورد بازنگری واقع شود.۲- در هر استان (یا منطقه) ظرفیت مصرف استان (منطقه) به‌عنوان یک پارامتر تعیین‌کننده در میزان سهمیه شرکت‌های استان مدنظر قرار گیرد و ورود سیمان از سایر استان‌ها صرفا در حد مازاد میزان مصرف به تولید داخلی استان (منطقه) ملاک عمل قرار گیرد. ۳- همان‌گونه که موفقیت نسبی و بسیار ارزشمند این طرح مدیون همکاری و همگامی اکثریت شرکت‌های سیمانی بوده است، قطعا موفقیت قطعی آن هم نیاز به همگامی و همسویی اقلیت باقی مانده خواهد داشت که در این خصوص همگامی و همدلی همه شرکت‌های سیمانی گره‌گشای اصلی و رمز موفقیت آن برای این صنعت رنج دیده خواهد بود.
در حال حاضر تقریبا هیچ کالایی که نیاز به فرآوری داشته باشد ارزان‌تر از سیمان وجود ندارد و بهای متوسط سیمان فله درب کارخانه‌ها کمتر از 25 دلار به فروش می‌رسد. به نظر می‌رسد برای بهبود شرایط علاوه بر افزایش بهای فروش سیمان توسط انجمن صنفی کارفرمایان که باید به فوریت انجام شود تقاضای سیمان در بازار نیز افزایش یابد.دولت محترم می‌تواند تکلیف کند برای احداث راه‌ها، بزرگراه‌ها و مرمت جاده‌ها از بتن به جای آسفالت استفاده شود که علاوه بر افزایش تقاضای واقعی سیمان از مصرف خارج از عرف قیر که مزیت صادراتی دارد کاسته شود. در این صورت از تخریب معادن شن و ماسه در حاشیه شهرها و بستر رودخانه‌ها جلوگیری به عمل آمده و به حفظ محیط‌زیست هم کمک می‌شود. همچنین شهرداری‌ها برای نوسازی بافت‌های فرسوده در کلان‌شهرها مشوق‌هایی در نظر بگیرند و در قوانین مالیاتی برای املاک دست اول که توسط سازنده ساخته می‌شود تجدیدنظر به عمل آید.در حال حاضر کارخانه های تولیدکننده سیمان برای پرداخت هزینه‌های جاری خود سیمان را زیربهای تمام شده می‌فروشند و معلوم نیست تا چه مدت بتوانند این شرایط را تحمل کنند.چشم‌اندازی که برای سال 95 وجود داشت این بود که با عملیاتی شدن برجام در بخش واقعی اقتصاد طرح‌های عمرانی رونق داشته باشد و تقاضای مصرف به نحو موثری تحریک شود که تاکنون این اتفاق نیفتاده است. در هرحال برای جلوگیری از تعطیلی کارخانه‌ها و بیکاری گسترده مستقیم و غیرمستقیم نیروی کار مرتبط باید فکری عاجل کرد.
1- کاهش هزینه‌ها 2- استحکام و دوام بیشتر 3- عایق بودن
حال با چنین شرایطی در صورتی که رشد اقتصادی کشور به رقمی بیش از هشت درصد در سال برسد کشور ما به حداقل ۸۰ میلیون تن سیمان جهت مصرف در سال نیاز خواهد داشت. پس می‌توان نتیجه گرفت که صنعت‌مردان این صنعت استراتژیک چه در بخش خصوصی و چه در بخش دولتی رسالت خود را جهت ظرفیت‌سازی و ایجاد بستر مناسب توسعه ملی در راستای برنامه چشم‌انداز کشور به خوبی به اجرا درآورده‌اند.اما متاسفانه به واسطه شرایط رکود عمیق حاکم بر اقتصاد و صنعت کشور این سرمایه بالقوه هم‌اکنون به شکل تهدید‌آمیزی مورد هجوم شرایط بد اقتصادی واقع شده است که می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
۱- کاهش مصرف داخلی ۲- افزایش رقابت‌های ناصحیح تولیدکنندگان در امر فروش به واسطه فرار از وضع موجود و صرفا تامین نقدینگی کوتاه‌مدت ۳- تاثیر مخرب ارکان دولتی در قیمت‌گذاری کالا در سنوات گذشته که سبب شد این کالا قیمت واقعی و جایگاه واقعی خود را کسب نکند و در مقابل از کالای جایگزین خود در صنعت ساختمان یعنی فولاد عقب بماند. با توجه به تاثیرگذاری کم این کالا در قیمت تمام‌شده مسکن که از دید مسوولان پنهان مانده بود. ۴- عدم جایگزینی این کالا در امر جاده‌سازی که در بسیاری کشورهای مترقی سال‌ها است جاده‌های بتنی جایگزین جاده آسفالت شده و با قیمت تمام شده پایین عمر جاده‌ها را افزایش داده است. ۵- عدم توجه کافی دولت در مراودات اقتصادی با کشورهای همسایه به‌خصوص عراق جهت پشتیبانی صادرکننده این کالا. همان‌طور که مطلعید عراق طی سنوات گذشته بیشترین واردات سیمان از ایران را داشته ولی متاسفانه:
الف: فساد اداری در آن کشور
ب: نوسانات تعرفه‌های گمرکی
ج: عدم امنیت
چ: عدم پشتیبانی کافی دولت ایران از صادرکنندگان سیمان کشور
د: رقابت‌های ناصواب و ارزان فروش سیمان توسط تولیدکنندگان، کشور عراق را در این برهه بر آن داشت جهت تقویت تولیدات داخلی مانع ورود سیمان ایران با اعمال تعرفه‌های بالا به کشور خود شود که هم‌اکنون قیمت سیمان در آن کشور به شدت افزایش یافته و به تنی در حدود یکصد دلار جهت سیمان پرتلند رسیده است.
نتیجه‌گیری
صنعت سیمان به عنوان صنعتی استراتژیک جهت توسعه، رسالت خود را در یک دهه گذشته فراتر از سایر صنایع دیگر به انجام رسانیده و سرمایه‌های بسیار بزرگی ایجاد شده است.در برهه رکود کنونی موارد ذیل این صنعت را به بالندگی بیشتر رهنمون خواهد ساخت که گرو در دیدگاه دولتمردان کشور و شرایط منطقه و اقتصادی دارد.در کوتاه‌مدت دولت محترم با شرایط ذیل:
1- عدم افزایش قیمت حامل‌های انرژی 2-عدم افزایش و حتی کاهش حقوق دولتی معادن 3-تعیین تکلیف بازپرداخت وام‌های ارزی براساس زمان گشایش اعتبار 4- شروع پروژه‌های راه‌سازی با استفاده از بتن 5- ایجاد مشوق‌هایی جهت رونق بخشیدن به بخش مسکن و مذاکره و تعامل بیشتر با کشورهای همسایه جهت اصلاح تعرفه‌های گمرکی این صنعت را یاری نموده تا در درازمدت با افزایش نفت‌خام و همچنین افزایش رشد اقتصادی کشور این صنعت جایگاه واقعی خود را بازیابد.
مصرف در ترکیه پس از تجربه سالی سخت در مصرف سیمان، در 2015 بهبود خواهد یافت. تقاضا در ایران به علت برچیده شدن تحریم‌ها احتمالا افزایش پیدا خواهد کرد گرچه تولیدکنندگان جهانی همچنان منتظر شروع دوباره صادرات دریایی ایران هستند که موجب فشار به بازارهای تجاری دنیا خواهد شد.در آسیای شرقی دور انتظار رشد تقاضای سیمان در حدود 5/ 3 تا 4 درصد در سال 2016 را داریم.کشورهای این منطقه در حال بازیابی خود به علت کاهش صادراتشان به چین هستند. بسیاری از بازارهای ساخت و ساز با چالش روبه‌رو هستند- ژاپن وارد رکود دیگری شده است، بازارهای مسکن هنگ‌کنگ و سنگاپور ضعیف‌تر می‌شود و مالزی متاثر از کشمکش‌های سیاسی است. احتمالا اندونزی در حال بهبود است. با توجه به افزایش هزینه‌های زیرساخت در آن انتظار رشد 3 تا 5 درصد در 2016 وجود دارد. نتایج مستحکم انتخابات در میانمار می‌تواند بیانگر این باشد که بعد از انتقال قدرت در فصل اول 2016 شاهد رشد 7 تا 10 درصدی تقاضای سیمان باشیم. انتظار رشد با ثبات 4 تا 7 درصدی در فیلیپین و ویتنام را داریم. تقاضای سیمان در تایلند پس از عدم تغییردر 2015 بهبود خواهد یافت.
نتیجه‌گیری
افق کلی بازار سیمان جهان در سال ۲۰۱۶ به شدت غیرمطمئن است. بهبود بیشتری در بازارهای نوظهور احتمالا با ورود کشورهای جدید ایجاد خواهد شد. این اعتماد شکننده است و نهایتا رشد تقاضا ممکن است با مشکل مواجه شود. نوسانات نرخ ارز و قیمت‌گذاری پایین‌تر منجر به مخاطرات مالی شدید خواهد شد. تولیدکنندگان سیمان با مازاد ظرفیت مواجه هستند؛ چرا که در سال‌های اخیرسرمایه‌گذاری زیادی در واحدهای جدید انجام شده است. کشورهایی که زمانی شاهد رشد تقاضای دورقمی در تقاضای سیمان بودند به تعداد انگشتان یک دست خواهند رسید. افزایش نرخ بهره در آمریکا و ناکوک شدن حباب‌های مالی جهانی، اثرات مهمی در مصرف سیمان سال آینده خواهد گذاشت. در عین حال صنعت سیمان منبع مهمی از رشد برای سرمایه‌گذارانی که دنبال تحصیل سود هستند باقی خواهد ماند.
و اما یارانه‌های تولیدی که طبق قول‌های داده شده باید از طرف دولت پرداخت می‌شد و هیچ اقدام جدی درباره آن صورت نگرفت هم یکی از مشکلاتی است که شرکت‌های سیمانی با آن مواجه هستند. از طرفی دریافت هزینه‌های سربار مثل سربار، مالیات، تامین اجتماعی و... موجب افزایش مشکلات کارخانه‌های سیمانی شده که به رکود بازار و توقف کار برخی از کارخانه‌های سیمانی انجامیده است. انباشت کلینکر در همه کارخانه‌ها به دلیل تقاضای کم از دیگر مشکلات این صنعت به شمار می‌رود.در حال حاضر بیش از ۲۰۰هزار تن کلینکر انباشته داریم که با مصرف این مقدار و تبدیل آن به سیمان، کارخانه‌های سیمان دوباره آغاز به کار خواهند کرد. چالش‌های موجود در صنعت سیمان کشور نشانگر خطر جدی برای آن است. زمانی که مشتریان خارجی را از دست بدهیم، بسیار دشوار خواهد بود که مشتریان و شرکای تجاری جدیدی پیدا کنیم. حتی صنایعی که با وجود تحریم‌ها گسترش یافته‌اند نیز از این خطر در امان نیستند. به نظر می‌رسد برای حفظ میزان تولید کنونی سیمان و گسترش این صنعت، باید به دنبال مشتریان جدید باشیم. باید توجه داشت که هزینه حمل و نقل سیمان بالا است و به همین علت این محصول تنها به مناطقی که به کشور نزدیک هستند قابل انتقال است. از این رو تاثیر وضعیت منطقه‌ای بر صادرات سیمان را نباید دست کم گرفت.
صادرات سیمان تاثیرات درازمدتی بر صنعت سیمان کشور دارد و باید گفت بدون وجود خریداران خارجی صنعت سیمان با مازاد تولید روبه‌رو خواهد شد. اما نباید فراموش کرد که کاهش مازاد تولید سیمان نیز خالی از مشکل نیست. واقعیت این است که اگر تولید سیمان را به‌طور هدفمند پایین بیاوریم تا مازاد تولید این بخش را کاهش دهیم، در درازمدت به صنعت سیمان آسیب رسانده‌ایم. این اقدام صنعت سیمان را به جایی خواهد برد که حتی پس از رفع تحریم‌ها و جذب مشتریان کافی هم راهی برای بازگرداندن ظرفیت بالای تولید وجود نخواهد داشت.اکنون با این پرسش مواجه هستیم که صنعت سیمان به کجا می‌رود و چه آینده‌ای پیش رو دارد؛ در ادامه پاسخ کارشناسان به این پرسش را می‌خوانید.
پیش‌بینی افزایش قیمت سیمان
عبدالرضا شیخان
دبیر انجمن صنفی و کارفرمایان صنعت سیمان کشور
نگاه اصلی صنعتگران در حوزه سیمان به بخش مسکن است که می‌تواند موتور محرک اصلی باشد و این موتور محرک موجب به حرکت درآمدن صنایع توسعه‌ای کشور نظیر سیمان، فولاد و سایر صنایع ساختمانی شود. انتظار می‌رود دولت با سیاست‌گذاری در بخش مسکن، زمینه را برای خروج از رکود در این بخش فراهم کند. همچنین با دستورات دولت مبنی بر استفاده از روکش بتنی در آسفالت خیابان‌ها که هم منافع ملی دارد و نیز عمر جاده‌ها را افزایش می‌دهد، در کوتاه‌مدت به صنعت سیمان کمک قابل توجهی خواهد کرد. دلایل عمده کاهش تقاضای سیمان طی سال گذشته شامل کاهش ساخت‌و‌ساز که ناشی از انتقال سرمایه‌ها به سیستم بانکی بود و کاهش کارهای عمرانی در کشور بود. همچنین کاهش درآمدهای ارزی اکثر کشورهای صادرکننده نفت به دلیل پایین آمدن قیمت نفت و به‌تبع آن کاهش بودجه‌های عمرانی در این کشورها، موجب کاهش صادرات سیمان به آن مناطق شده است. بر همین اساس کاهش قیمت‌های صادراتی به دلیل رقابت منفی در داخل، عدم گشایش LC صادراتی به دلیل تحریم‌های بین‌المللی و مشکلات حملونقل و ناوگان جاده‌ای از دیگر دلایل کاهش صادرات سیمان بوده است.
در این راستا به دلیل مازاد عرضه و رقابت منفی در بازار، برخی از شرکت‌ها هر تن سیمان خود را زیر قیمت مصوب و با تخفیف‌های قابل‌توجه محصولات خود را به فروش رسانده‌اند که این موضوع منجر به کاهش سودآوری و تحمیل زیان به این صنعت شده است. به علاوه با توجه به شرایط بازار و به منظور افزایش حجم فروش، اغلب کارخانه‌ها فروش اعتباری دوماهه داشته‌اند که این موضوع، شرکت‌ها را با مشکلات نقدینگی شدید مواجه کرده است. صنعتگران سیمان می‌توانند برای کنترل قیمت فروش، افزایش نرخ صادرات، حل مشکلات نقدینگی و توانمند‌سازی کارخانه‌های سیمانی تا زمان برپایی بورس کالای صادراتی یک کمیته سه ضلعی با اعضای سازمان توسعه تجارت، انجمن صنفی کارفرمایان سیمان و گمرک جمهوری اسلامی ایران تشکیل دهند و به این طریق مشکلات این صنعت را تا حدی کاهش دهند. یکی از اهداف این کمیته این است که نباید به هر شرکتی مجوز صادرات داده شود و فقط کارخانه‌هایی که حداکثر تا شعاع 250 کیلومتری مرزها هستند، حق صادرات داشته باشند. بر این اساس شرکت‌ها نیز در چارچوب قوانین کمیته به کشورهای همجوار قیمت می‌دهند و هر شرکتی قیمت خودش را نمی‌دهد. در این صورت طرف مقابل می‌فهمد که در ایران ضابطه مشخصی برای قیمت سیمان وجود دارد. همچنین صنعتگران این حوزه می‌توانند با استفاده از ابزارهای مالی چون سلف موازی استاندارد و گواهی سپرده کالایی مشکلات نقدینگی خود را حل کنند. انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان آمادگی دارد تا مشکلات صادرکنندگان سیمان را در بازارهای بین‌المللی برطرف سازد و با رایزنی‌های لازم با مسوولان مختلف کشور مشکلات پیش روی صادرکنندگان را برطرف خواهد کرد.
تکمیل طرح مدیریت بازار
مهندس اسدالله‌نیک‌فر
مدیر عامل شرکت سیمان فارس‌نو
روند کاهش قیمت طی دو سال اخیر و رسیدن قیمت‌ها به نزدیکی قیمت تمام شده (و گاه حتی زیر قیمت تمام شده) از یکسو و عدم افزایش مصرف به دلیل رکود حاکم در پروژه‌ها و فعالیت‌های عمرانی کشور از سوی دیگر موجب شده است انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان جهت چاره‌‌جویی این مشکل به دنبال راهکار اساسی در راستای توقف روند فعلی و همچنین حرکت به سمت افزایش قیمت‌ها باشند. به منظور حفظ منافع حداقلی صنعت سیمان طرح مدیریت بازارهای داخلی در آذر و دی ماه 94 از سوی انجمن مطرح شد که از ابتدای بهمن ماه 94 با تایید و حمایت اکثریت شرکت‌های سیمانی، این طرح به مرحله اجرا در آمده و به دلیل منافع اساسی آن برای صنعت سیمان هم‌اکنون نیز در حال اجرا است. باید متذکر شد که متاسفانه تعداد کمی از شرکت‌ها هم از طرح تبعیت نکردند که این امر باعث ایجاد مشکلاتی در اجرای طرح شده است. ابتدا برخی از منافع مربوط به طرح برای صنعت سیمان و سپس چند پیشنهاد برای بهبود طرح با توجه به نواقصی که طی دو ماه اجرای طرح مشاهده شده ارائه می‌شود.
منافع طرح:
۱. تامین نقدینگی و سودآوری بهتر برای شرکت‌های سیمانی برای احیای این صنعت ۲. پایان بخشیدن به جنگ رقابتی در کاهش نرخ‌ها و هماهنگی و همسویی اکثر شرکت‌های سیمانی در تعامل با طرح۳. توفیق در توافقات منطقه‌ای برای اجرای طرح و ایجاد روابط مستمر در کارگروه‌های منطقه‌ای۴. ایجاد تعادل در تولید، توزیع و مصرف۵. حفظ منافع کلی صنعت وجلوگیری از بروز و تعمیق بحران برای واحدهای تولیدکننده سیمان۶. ایجاد پتانسیل لازم برای تعادل در قیمت سیمان با توجه به تعادل نسبی ایجاد شده در توزیع و مصرف.
پیشنهاد‌ها:
با توجه به اینکه طی بیش از دو ماه اجرایی شدن طرح مانند هر طرح دیگری نقایص آن برای اکثر دست‌اندرکاران طرح مشخص شده است، به نظر می‌رسد در صورت توجه به موارد زیر، امکان موفقیت بیشتری برای طرح قابل تصور باشد:۱- از آنجا که طی دو ماه گذشته صرفا تعیین سهمیه مقدار کمی ملاک عمل طرح بود و عدم توجه به قیمت به‌عنوان پارامتر اصلی در ایجاد تعادل در بازار باعث ایجاد مشکل در اکثر استان‌ها با توجه به ورود سیمان از سایر مناطق بدون رعایت محدودیت‌های قیمتی شده، به نظر می‌رسد در درجه اول باید نقش قیمت به‌عنوان یک پارامتر تعیین‌کننده در طرح انجمن مورد بازنگری واقع شود.۲- در هر استان (یا منطقه) ظرفیت مصرف استان (منطقه) به‌عنوان یک پارامتر تعیین‌کننده در میزان سهمیه شرکت‌های استان مدنظر قرار گیرد و ورود سیمان از سایر استان‌ها صرفا در حد مازاد میزان مصرف به تولید داخلی استان (منطقه) ملاک عمل قرار گیرد. ۳- همان‌گونه که موفقیت نسبی و بسیار ارزشمند این طرح مدیون همکاری و همگامی اکثریت شرکت‌های سیمانی بوده است، قطعا موفقیت قطعی آن هم نیاز به همگامی و همسویی اقلیت باقی مانده خواهد داشت که در این خصوص همگامی و همدلی همه شرکت‌های سیمانی گره‌گشای اصلی و رمز موفقیت آن برای این صنعت رنج دیده خواهد بود.
ضرورت به‌کارگیری سیمان در پروژه‌های عمرانی
سیدصالحی
کارشناس مالی و اقتصادی، شرکت سیمان داراب (سهامی عام)
در حال حاضر تقریبا هیچ کالایی که نیاز به فرآوری داشته باشد ارزان‌تر از سیمان وجود ندارد و بهای متوسط سیمان فله درب کارخانه‌ها کمتر از 25 دلار به فروش می‌رسد. به نظر می‌رسد برای بهبود شرایط علاوه بر افزایش بهای فروش سیمان توسط انجمن صنفی کارفرمایان که باید به فوریت انجام شود تقاضای سیمان در بازار نیز افزایش یابد.دولت محترم می‌تواند تکلیف کند برای احداث راه‌ها، بزرگراه‌ها و مرمت جاده‌ها از بتن به جای آسفالت استفاده شود که علاوه بر افزایش تقاضای واقعی سیمان از مصرف خارج از عرف قیر که مزیت صادراتی دارد کاسته شود. در این صورت از تخریب معادن شن و ماسه در حاشیه شهرها و بستر رودخانه‌ها جلوگیری به عمل آمده و به حفظ محیط‌زیست هم کمک می‌شود. همچنین شهرداری‌ها برای نوسازی بافت‌های فرسوده در کلان‌شهرها مشوق‌هایی در نظر بگیرند و در قوانین مالیاتی برای املاک دست اول که توسط سازنده ساخته می‌شود تجدیدنظر به عمل آید.در حال حاضر کارخانه های تولیدکننده سیمان برای پرداخت هزینه‌های جاری خود سیمان را زیربهای تمام شده می‌فروشند و معلوم نیست تا چه مدت بتوانند این شرایط را تحمل کنند.چشم‌اندازی که برای سال 95 وجود داشت این بود که با عملیاتی شدن برجام در بخش واقعی اقتصاد طرح‌های عمرانی رونق داشته باشد و تقاضای مصرف به نحو موثری تحریک شود که تاکنون این اتفاق نیفتاده است. در هرحال برای جلوگیری از تعطیلی کارخانه‌ها و بیکاری گسترده مستقیم و غیرمستقیم نیروی کار مرتبط باید فکری عاجل کرد.
چشم‌انداز حال و آینده صنعت سیمان کشور
شهریار گراوندی
مدیر عامل شرکت سیمان سامان غرب
1- کاهش هزینه‌ها 2- استحکام و دوام بیشتر 3- عایق بودن
حال با چنین شرایطی در صورتی که رشد اقتصادی کشور به رقمی بیش از هشت درصد در سال برسد کشور ما به حداقل ۸۰ میلیون تن سیمان جهت مصرف در سال نیاز خواهد داشت. پس می‌توان نتیجه گرفت که صنعت‌مردان این صنعت استراتژیک چه در بخش خصوصی و چه در بخش دولتی رسالت خود را جهت ظرفیت‌سازی و ایجاد بستر مناسب توسعه ملی در راستای برنامه چشم‌انداز کشور به خوبی به اجرا درآورده‌اند.اما متاسفانه به واسطه شرایط رکود عمیق حاکم بر اقتصاد و صنعت کشور این سرمایه بالقوه هم‌اکنون به شکل تهدید‌آمیزی مورد هجوم شرایط بد اقتصادی واقع شده است که می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
۱- کاهش مصرف داخلی ۲- افزایش رقابت‌های ناصحیح تولیدکنندگان در امر فروش به واسطه فرار از وضع موجود و صرفا تامین نقدینگی کوتاه‌مدت ۳- تاثیر مخرب ارکان دولتی در قیمت‌گذاری کالا در سنوات گذشته که سبب شد این کالا قیمت واقعی و جایگاه واقعی خود را کسب نکند و در مقابل از کالای جایگزین خود در صنعت ساختمان یعنی فولاد عقب بماند. با توجه به تاثیرگذاری کم این کالا در قیمت تمام‌شده مسکن که از دید مسوولان پنهان مانده بود. ۴- عدم جایگزینی این کالا در امر جاده‌سازی که در بسیاری کشورهای مترقی سال‌ها است جاده‌های بتنی جایگزین جاده آسفالت شده و با قیمت تمام شده پایین عمر جاده‌ها را افزایش داده است. ۵- عدم توجه کافی دولت در مراودات اقتصادی با کشورهای همسایه به‌خصوص عراق جهت پشتیبانی صادرکننده این کالا. همان‌طور که مطلعید عراق طی سنوات گذشته بیشترین واردات سیمان از ایران را داشته ولی متاسفانه:
الف: فساد اداری در آن کشور
ب: نوسانات تعرفه‌های گمرکی
ج: عدم امنیت
چ: عدم پشتیبانی کافی دولت ایران از صادرکنندگان سیمان کشور
د: رقابت‌های ناصواب و ارزان فروش سیمان توسط تولیدکنندگان، کشور عراق را در این برهه بر آن داشت جهت تقویت تولیدات داخلی مانع ورود سیمان ایران با اعمال تعرفه‌های بالا به کشور خود شود که هم‌اکنون قیمت سیمان در آن کشور به شدت افزایش یافته و به تنی در حدود یکصد دلار جهت سیمان پرتلند رسیده است.
نتیجه‌گیری
صنعت سیمان به عنوان صنعتی استراتژیک جهت توسعه، رسالت خود را در یک دهه گذشته فراتر از سایر صنایع دیگر به انجام رسانیده و سرمایه‌های بسیار بزرگی ایجاد شده است.در برهه رکود کنونی موارد ذیل این صنعت را به بالندگی بیشتر رهنمون خواهد ساخت که گرو در دیدگاه دولتمردان کشور و شرایط منطقه و اقتصادی دارد.در کوتاه‌مدت دولت محترم با شرایط ذیل:
1- عدم افزایش قیمت حامل‌های انرژی 2-عدم افزایش و حتی کاهش حقوق دولتی معادن 3-تعیین تکلیف بازپرداخت وام‌های ارزی براساس زمان گشایش اعتبار 4- شروع پروژه‌های راه‌سازی با استفاده از بتن 5- ایجاد مشوق‌هایی جهت رونق بخشیدن به بخش مسکن و مذاکره و تعامل بیشتر با کشورهای همسایه جهت اصلاح تعرفه‌های گمرکی این صنعت را یاری نموده تا در درازمدت با افزایش نفت‌خام و همچنین افزایش رشد اقتصادی کشور این صنعت جایگاه واقعی خود را بازیابد.
مشکلات پیش روی سیمان در سال 2016
دکترآرش حبیبی آزاد
مدیریت برنامه‌ریزی هلدینگ فارس و خوزستان
مصرف در ترکیه پس از تجربه سالی سخت در مصرف سیمان، در 2015 بهبود خواهد یافت. تقاضا در ایران به علت برچیده شدن تحریم‌ها احتمالا افزایش پیدا خواهد کرد گرچه تولیدکنندگان جهانی همچنان منتظر شروع دوباره صادرات دریایی ایران هستند که موجب فشار به بازارهای تجاری دنیا خواهد شد.در آسیای شرقی دور انتظار رشد تقاضای سیمان در حدود 5/ 3 تا 4 درصد در سال 2016 را داریم.کشورهای این منطقه در حال بازیابی خود به علت کاهش صادراتشان به چین هستند. بسیاری از بازارهای ساخت و ساز با چالش روبه‌رو هستند- ژاپن وارد رکود دیگری شده است، بازارهای مسکن هنگ‌کنگ و سنگاپور ضعیف‌تر می‌شود و مالزی متاثر از کشمکش‌های سیاسی است. احتمالا اندونزی در حال بهبود است. با توجه به افزایش هزینه‌های زیرساخت در آن انتظار رشد 3 تا 5 درصد در 2016 وجود دارد. نتایج مستحکم انتخابات در میانمار می‌تواند بیانگر این باشد که بعد از انتقال قدرت در فصل اول 2016 شاهد رشد 7 تا 10 درصدی تقاضای سیمان باشیم. انتظار رشد با ثبات 4 تا 7 درصدی در فیلیپین و ویتنام را داریم. تقاضای سیمان در تایلند پس از عدم تغییردر 2015 بهبود خواهد یافت.
نتیجه‌گیری
افق کلی بازار سیمان جهان در سال ۲۰۱۶ به شدت غیرمطمئن است. بهبود بیشتری در بازارهای نوظهور احتمالا با ورود کشورهای جدید ایجاد خواهد شد. این اعتماد شکننده است و نهایتا رشد تقاضا ممکن است با مشکل مواجه شود. نوسانات نرخ ارز و قیمت‌گذاری پایین‌تر منجر به مخاطرات مالی شدید خواهد شد. تولیدکنندگان سیمان با مازاد ظرفیت مواجه هستند؛ چرا که در سال‌های اخیرسرمایه‌گذاری زیادی در واحدهای جدید انجام شده است. کشورهایی که زمانی شاهد رشد تقاضای دورقمی در تقاضای سیمان بودند به تعداد انگشتان یک دست خواهند رسید. افزایش نرخ بهره در آمریکا و ناکوک شدن حباب‌های مالی جهانی، اثرات مهمی در مصرف سیمان سال آینده خواهد گذاشت. در عین حال صنعت سیمان منبع مهمی از رشد برای سرمایه‌گذارانی که دنبال تحصیل سود هستند باقی خواهد ماند.
ارسال نظر