اشتغال زنان در دوران پساتحریم بانک جهانی

گزارش بانک جهانی در دوران پسا تحریم به ابهاماتی در مورد کاهش اشتغال زنان پاسخ داده و در تحلیل آینده اشتغال زنان و مردان در ایران می‌نویسد: یک نکته بسیار مهم موقعیت و جایگاه نسبی خانم‌ها در برابر آقایان در بازار کاراست.

سهم خانم‌ها در نیروی کار در ایران رویکرد نزولی داشته و نرخ بیکاری آنها در چند سال اخیر شدیدا افزایش یافته است. به نظر می‌رسد که تشدید تحریم‌ها در اوایل ۲۰۱۲ باعث بدتر شدن اوضاع بازار کار برای خانم‌ها شده است؛ درحالی‌که نرخ بیکاری برای آقایان عملا کاهش یافته است. این انحراف می‌تواند به دلایل مختلفی شامل پیامدهای گروهی جمعیت شناسی روی داده باشد که در میان خانم‌ها و آقایان متفاوت است.

بیشتر بودن توانایی جابه‌جایی آقایان در مقایسه با خانم‌ها احتمالا در این خصوص نقش داشته است. تحریم‌ها باعث خاتمه یافتن بسیاری از مشاغل شدند؛ اما فرصت‌هایی را در بخش‌های کالاهای مبادله‌ای ایجاد کردند که آقایان بیشتر جذب آنها شدند. در مقابل، خانم‌ها جذب فرصت‌هایی در بخش خدماتی شدند. شاید بخشی از این موضوع به‌خاطر ورود فناوری‌های جدید به بازار بوده باشد که مهارت‌های لازم برای مشاغل آنها با مهارت‌های خانم‌های تحصیلکرده بیشتر مطابقت دارد. این گزارش در ادامه به بیکاری گسترده زنان و جوانان تحصیلکرده اشاره می‌کند و می‌نویسد: «درآمدهای غیرمترقبه پس از لغو تحریم‌ها احتمالا می‌تواند به کاهش یا ثابت ماندن نرخ ارز خارجی کمک کند که این امر بر صنایع و بخش کشاورزی فشار وارد کرده و بخش خدمات را شکوفاتر خواهد ساخت.

این مساله می‌تواند برای آقایان که وابستگی بیشتری به بخش‌های کالاهای مبادله‌ای، صنایع و کشاورزی دارند مطلوب نباشد؛ درحالی‌که خانم‌ها در بخش خدمات مشاغل بهتری خواهند یافت. در نتیجه ممکن است سهم زنان در نیروی کار به دلیل بیشتر شدن فرصت‌های شغلی برای آنها افزایش یابد؛ بنابراین امکان دارد درآمد برخی از نیروهای کار زنان افزایش یابد و این امر پیامدهای مثبتی در درآمد کلیه خانوارها بر جا خواهد گذاشت. همچنین امکان دارد مشاغل پردرآمدی که بعد از برقراری دوباره ارتباط اقتصاد ایران با بازارهای جهانی ایجاد می‌شوند، نیاز به مهارت‌های بیشتری مانند تسلط به زبان خارجی و آشنایی با فناوری‌های جدید و شیوه‌های حرفه‌ای و کاری مدرن داشته باشند. در این حالت، درآمد دهک‌های بالای هزینه‌ای به سرعت افزایش خواهد یافت و این امر غیرقابل اجتناب است؛ چون تنها راهی که نیروهای کار ایرانی می‌توانند با رقبای خارجی خود که فاقد امتیاز منابع طبیعی هستند، رقابت کنند این است که درآمدهای خارجی را به سرمایه انسانی تبدیل کرده و از مزیت بهره‌وری مناسب استفاده کنند.