چهار عامل فشار به قیمت‌ها

ویکتور ریکلاتیس

خبرگزاری بلومبرگ

از ژوئن سال گذشته میلادی، یعنی در ۱۴ ماه اخیر، روند کاهش قیمت نفت ادامه یافته و عوامل این کاهش مستمر و پایا، یعنی ضعف اقتصاد چین، افزایش تولید نفت شیل در آمریکا، رشد ارزش دلار و پافشاری عربستان و تعدادی دیگر از اعضای اوپک بر حفظ سقف تولید این سازمان هستند. در ادامه به بررسی هر یک از این عوامل می‌پردازیم.

اقتصاد چین

نشانه‌های ضعف در اقتصاد چین از اواسط سال گذشته میلادی آشکار شد. دولت چین که طی سال‌های قبل تمرکز خود را بر رشد بالای اقتصادی گذاشته بود برنامه اصلاحات اقتصادی را آغاز کرد و این برنامه چهار رکن اساسی داشت: مبارزه با بانکداری سایه، جلوگیری از شکل‌گیری حباب در بخش مسکن، کاستن از وابستگی رشد اقتصاد به سرمایه‌گذاری و صادرات و افزودن بر مصرف داخلی. طی سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۳ دولت چین برای مقابله با تاثیرات رکود اقتصاد جهان، سیاست‌های انبساطی اجرا کرد و صدها میلیارد دلار به اقتصاد این کشور تزریق کرد.

همچنین بانک‌ها به اعطای وام‌های بزرگ و ارزان پرداختند و نتیجه این سیاست آن بود که رکود و بحران در اقتصاد جهان نتوانست به اقتصاد چین لطمه وارد کند اما میزان بالای نقدینگی در اقتصاد و نظارت ناکافی بر عملکرد نهادها، به بروز بانکداری سایه و تشکیل حباب در بخش مسکن انجامید. از سوی دیگر دولت چین برای متوازن کردن رشد اقتصاد تلاش کرد بر مصرف داخلی افزوده و از وابستگی رشد اقتصاد به صادرات و سرمایه‌گذاری بکاهد.

این برنامه بسیار مفید و ضروری بود و اجرای آن ادامه یافته اما رونق اقتصاد جهان که فرض دولتمردان چین برای اجرای سیاست‌های اصلاحی بود، تحقق نیافت در نتیجه نرخ رشد اقتصاد چین کاهش یافته و در ماه‌های اخیر وضعیت شاخص‌های اقتصادی در این کشور نگران‌کننده شده است. برای مثال بر مصرف داخلی افزوده نشده اما از صادرات کاسته شده است. همچنین ضعف تقاضای خارجی باعث کاهش فعالیت‌های کارخانه‌ای شده است. در چین نرخ رشد اقتصاد در سه ماه دوم سال‌جاری در مقایسه با سه ماه دوم سال پیش ۷ درصد رشد کرد. برای سال جاری دولت چین نرخ ۷ درصد را برای رشد اقتصاد در نظر گرفته است. این رقم پایین ترین میزان در ۲۴ سال اخیر است.

نفت شیل

افزایش تولید نفت شیل در آمریکا دومین عامل کاهش شدید قیمت‌ها طی بیش از یک سال اخیر است. آمریکا بزرگ‌ترین مصرف‌کننده نفت جهان است و فناوری‌های جدید به شرکت‌های فعال در حوزه استخراج نفت از مناطق دشوار امکان داده با سهولت و هزینه پایین، از این مناطق نفت استخراج کنند. تولید نفت شیل طی ماه‌های اخیر همزمان با کاهش قیمت‌ها تغییر محسوسی نداشته و تولیدکنندگان توانسته‌اند خود را با شرایط جدید سازگار کنند در نتیجه در حالی که رشد تقاضا برای نفت کند شده بر عرضه افزوده شده است.

رشد ارزش دلار

سومین عامل کاهش قیمت نفت، رشد ارزش دلار است. از اواسط سال گذشته میلادی که بانک مرکزی آمریکا برنامه کاهش خرید اوراق قرضه دولتی را آغاز کرد ارزش دلار سیر صعودی طی کرده و این روند در سال جاری نیز ادامه یافته است. سال پیش بانک مرکزی آمریکا خرید اوراق قرضه دولتی را متوقف کرد و امسال قصد دارد نرخ‌های بهره را بالا ببرد.

این اقدام به افزایش بیش از پیش ارزش دلار در برابر ارزهای دیگر منجر شده است. طی هفته‌های اخیر با بروز نشانه‌های ضعف در اقتصاد چین، احتمال افزایش نرخ‌های بهره در آینده نزدیک در آمریکا کمتر شده اما این نهاد مصمم است امسال نرخ‌های بهره را بالا ببرد. پیش‌بینی انجام این اقدام عامل اصلی افزایش ارزش دلار و فشار بر قیمت نفت بوده است. از سوی دیگر بانک‌های مرکزی بزرگ از جمله بانک مرکزی اروپا، بانک مرکزی ژاپن، بانک مرکزی هند و استرالیا سیاست‌های انبساطی اتخاذ کرده‌اند که به کاهش ارزش ارزهای آنها در برابر دلار منجر شده است. در این شرایط شاخص دلار رو به رشد است.

حفظ سقف تولید اوپک

چهارمین عامل کاهش قیمت نفت پافشاری اوپک بر حفظ سقف تولید خود است. این نهاد هم‌اکنون روزانه بیش از ۳۰ میلیون بشکه نفت تولید می‌کند و کاهش قیمت‌ها سبب نشده این سازمان از تولید نفت خود بکاهد. مخالفت عربستان با کاهش سقف تولید ادامه خواهد یافت. در نتیجه بعید است این سازمان سقف تولید خود را کاهش دهد.

البته تلاش‌هایی از سوی برخی تولیدکنندگان اوپک برای فراهم کردن زمینه افزایش قیمت‌ها در حال انجام است. اوپک در گزارش ماهانه جدید خود پیش‌بینی کرده اقتصاد جهان امسال و سال آینده میلادی به ترتیب ۲/ ۳ درصد و ۵/ ۳ درصد رشد خواهد کرد. این ارقام در گزارش ماه ژوئیه اوپک نیز ذکر شده بود. بازار نفت همچنین از ضعف اقتصاد ژاپن به عنوان سومین اقتصاد بزرگ جهان پس از آمریکا و چین تاثیر می‌پذیرد. در این کشور سیاست‌های انبساطی فراگیر در حال اجرا است اما تولید ناخالص داخلی آن در سه ماه دوم امسال کاهش یافته است.