هزینه 30 درصدی اوراق بدهی

مسیح زرگر خرازی اصفهانی مدیر عامل سرمایه‌گذاری اعتبار ایران روش‌های تامین مالی در شرکت‌ها در قسمت چپ ترازنامه در دو قسمت؛ بدهی و سرمایه قرار می‌گیرد. روش تامین مالی از طریق اوراق بدهی از دو روش انتشار اوراق مشارکت و اوراق صکوک صورت می‌پذیرد. در ایران منابع تامین مالی که بیشتر از همه مورد استفاده قرار می‌گیرد، شامل وام‌های بلند مدت و کوتاه مدت به همراه افزایش سرمایه است. دلیل این امر نیز تا حد زیادی عدم آشنایی افراد با سایر روش‌ها به همراه سهولت استفاده از دو روش فوق است و همچنین محدودیت‌های استفاده از انتشار اوراق بدهی. در انتشار اوراق صکوک، در ابتدا باید توسط ناشر اوراق دارایی‌هایی برای اجاره انتخاب شود، سپس دارایی مذکور به نهاد واسط به نام SPV (شرکت با مسوولیت محدود) فروخته شود. سپس SPV دارایی را برای اجاره در اختیار بانی قرار دهد. مدت اجاره و مبلغ توافق می‌شود. (البته به‌صورتی که قابلیت رقابت با بازدهی دارایی‌های مالی دیگر با سطح ریسک مشابه را برای خریدار داشته باشد.) در واقع صکوک‌ها نوعی اوراق مشتقه هستند که بر پایه دارایی واگذار شده به SPV و توسط SPV منتشر می‌شوند. در طول مدت اجاره‌بانی باید اجاره‌بها را به نهاد واسط برای تقسیم بین دارندگان صکوک قرار دهد و در پایان مدت اجاره اصل دارایی به قیمت خرید بانی عودت داده خواهد شد.

دلایل عدم استقبال از اوراق بدهی:

۱-طرف‌های درگیر در فرآیند انتشار این اوراق نسبت به سایر روش‌های تامین مالی زیاد است.

۲-دارایی‌های قابل واگذاری باید مولد باشد.

۳-هیچ مزیتی از بابت نرخ اجاره یا بدهی برای انتشار‌دهنده ایجاد نمی‌کند. در واقع نرخ بازدهی این اوراق باید با نرخ اوراق مشارکت دررقابت باشد. این در حالی است که پرداخت اصل و فرع توسط سپرده‌گذاری مرکزی با پرداخت اصل و فرع توسط بانک مرکزی مقایسه خواهد شد.

در نتیجه برای خریداران این اوراق دریافت بازدهی بالاتر در قبال ریسک بالاتر در پرداخت می‌تواند توجیه پذیر باشد. حال آنکه برای منتشر‌کننده وجود سهولت در تامین مالی، سرعت و هزینه عامل توجیه اقتصادی این فرآیند خواهد بود.

۴- سهولت و سرعت دریافت وام یا افزایش سرمایه شرکت‌ها بالاتر از انتشار اوراق بدهی است. به‌صورت تخمینی و بر اساس مورد انجام شده از زمان مذاکره اولیه و بررسی شرایط باقی و انعقاد قرارداد تا مرحله فروش یا اجاره دارایی به بانی حدودا ۶ ماه تا یک سال زمان نیاز است و این در حالی است که این فرآیند برای افزایش سرمایه ۴ ماه و جهت دریافت وام بانکی کمتر از یک‌ماه زمان لازم است. همچنین به دلیل مشارکت افراد و نهادهای کمتر در فرآیند افزایش سرمایه یا دریافت وام بانکی سهولت تامین مالی بیشتر است.

۵-هزینه‌های انتشار اوراق مرابحه و بدهی به‌جز بازدهی اوراق برای ناشر ۵/۴ درصد است.

البته در صورت شرایط نامساعد نقدینگی در کشور این هزینه می‌تواند در بخش ضامن و تعهد‌کننده پذیره‌نویسی یا مشاور عرضه بیشتر شود. در حال حاضر نرخ روز شمار سپرده‌های یکساله ۲۲ درصد است که بهره موثر آن به ۶/۲۴ درصد می‌رسد و این نرخ دارای ریسک صفر است. در صورتی که ۵/۱ واحد درصد برای جذابیت این اوراق نسبت به سپرده‌های بانکی در نظر بگیریم، با احتساب هزینه نشر به رقم ۶/۳۰ درصد خواهد رسید .

بنابراین به‌نظر می‌رسد تنها با فرض عدم قدرت وام‌گیری در نرخ‌های ۳۰ درصد و کمتر از آن بتوان این روش را به‌عنوان آخرین تلاش تامین مالی، از نظر اقتصادی دارای توجیه کرد.

با افزایش دوره اوراق بدهی، هزینه‌های انتشار آن کاهش می‌یابد و در نتیجه استفاده از این روش برای تامین مالی پروژه‌‌های بلند‌مدت توجیه‌پذیر می‌شود.