چین به‌داد روسیه می‌رسد؟

نویسنده: الکس لانتیر مترجم: رفیعه هراتی منبع: World Socialist چین که به‌تازگی بر‌اساس معیار برابری قدرت خرید از آمریکا پیشی گرفته و به بزرگ‌ترین اقتصاد جهان تبدیل شده، متعهد شده است کمک‌های مالی خود را به روسیه افزایش دهد. این مساله سیاست قدرت‌های ناتو مبنی بر کاهش اعتبارات روسیه به منظور تضعیف ارزش روبل و ورشکستگی اقتصادی این کشور را به چالش می‌کشد.

وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، در واکنش به بحران روبل، نیاز به کمک‌های متقابل بین چین و روسیه را مطرح کرد. در سال ۲۰۱۴ ارزش روبل در برابر دلار درحدود ۴۵ درصد کاهش یافت. وانگ گفت: «روسیه از توانایی و خرد لازم برای غلبه بر مشکلات فعلی اقتصادی برخوردار است. اگر روسیه اعلام کند که به کمک نیاز دارد، ما در حد توان مان کمک‌های ضروری را برای این کشور فراهم خواهیم کرد.»از سوی دیگر، گائو هوچینگ، وزیر تجارت چین در مصاحبه با تلویزیون فونیکس هنگ‌کنگ گفت پکن همکاری خود را با مسکو در حوزه انرژی و تولید افزایش خواهد داد و پیش‌بینی کرد به رغم کاهش ارزش روبل، تجارت چین و روسیه به هدف ۱۰۰ میلیارد دلاری در سال ۲۰۱۴ خواهد رسید. با توجه به نوسان شدید ارزش روبل در برابر دلار و یورو، گائو حذف دلار از مبادلات تجاری بین چین و روسیه و استفاده از یوآن را پیشنهاد کرده است.

براساس گزارش خبرگزاری رویترز، گائو گفت چین روی عوامل اساسی مانند اینکه این دو اقتصاد چگونه یکدیگر را تکمیل می‌کنند، تمرکز خواهد کرد. او افزود: «سرمایه‌گذاران بازار سرمایه احتمالا به بی‌ثباتی بازار سهام و ارز علاقه بیشتری دارند؛ اما برای همکاری مستحکم بین این دو کشور، باید ذهنیت متعادلی داشته باشیم و همکاری‌ها را به پیش ببریم.»

این در شرایطی است که روزنامه چاینا دیلی نوشته است که لی ژیان‌مین، از آکادمی علوم اجتماعی چین، کمک به روسیه را از طریق کانال‌هایی مانند سازمان همکاری شانگهای یا مجمع بریکس امکان پذیر دانسته است. ایالات متحده و اروپا جز سازمان همکاری شانگهای (اتحاد کشورهای چین، روسیه و کشورهای آسیای مرکزی) و بریکس (برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) نیستند.

لی خاطر نشان می‌کند در ماه نوامبر که لی کچیانگ، نخست‌وزیر چین و دیمیتری مدودف، نخست‌وزیر روسیه، در قزاقستان دیدار کردند، قراردادهای گسترده‌ای را در زمینه راه آهن، زیرساخت‌ها و توسعه در منطقه خاور دور روسیه و شمال چین امضا کردند. او اضافه می‌کند: «وام، همکاری در زمینه پروژه‌های عمده و مشارکت در سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های داخلی در روسیه گزینه‌های روی میز است.»

این کمک‌ها از تاثیر جنگ اقتصادی علیه روسیه خواهد کاست. این جنگ توسط امپریالیسم آمریکا و اروپا برای تنبه مسکو به دلیل مخالفت با بازسازی استعمار نو اروسیا توسط آنها به راه افتاده است.

قدرت‌های ناتو در تلافی حمایت روسیه از بشار اسد در برابر جنگ نیابتی ناتو در سوریه و مخالفت روسیه با رژیم مورد حمایت ناتو در اوکراین، به دنبال تضعیف مالی روسیه است. در شرایطی که درپی کاهش جهانی قیمت نفت درآمدهای نفتی روسیه کاهش یافته و ارزش روبل سقوط کرده است، قدرت‌های ناتو تلاش می‌کنند ورود اعتبارات به روسیه را کاهش دهند و خواستار موافقت روسیه با رژیم کی‌یف هستند.

مبنای مکانیسم مالی این استراتژی در روزنامه فایننشیال تایمز توسط اندرس آسلوند، از موسسه اقتصاد بین‌الملل پترسون تشریح شده است. آسلوند می‌نویسد: «روسیه هیچ گونه سرمایه بین‌المللی قابل توجه- حتی از طرف بانک‌های چینی- دریافت نکرده است، زیرا همه از ناظران مالی آمریکا هراس دارند.» او محاسبه می‌کند با توجه به خروج سالانه ۱۲۵ میلیارد دلاری سرمایه، ذخایر ارزی ۲۰۰ میلیارد دلاری و بدهی‌های خارجی ۶۰۰ میلیارد دلاری، ظرف دو سال دلار در روسیه نایاب و این کشور ورشکسته خواهد شد.

اما اکنون، به نظر می‌رسد چین خطر رویارویی با ایالات متحده را پذیرفته است و آشکارا برای پرتاب طناب نجات مالی برای روسیه آماده می‌شود. ذخیره ارزی ۸۹/۳ تریلیون دلاری چین، بزرگ ترین ذخیره ارزی جهان است و دست کم روی کاغذ، به پکن امکان می‌دهد به راحتی بدهی‌های روسیه را تسویه کند. قابل توجه است که سخنان وزرای خارجه و تجارت چین درمورد کمک به روسیه پس از اجلاس اتحادیه اروپا درباره روسیه بیان شد. گرچه اتحادیه اروپا از تحریم‌های آمریکا علیه روسیه حمایت می‌کند، اما فرانک والتر اشتاین مایر وزیر خارجه آلمان، فرانسوا اولاند رئیس‌جمهوری فرانسه و ماتئو رنزی نخست‌وزیر ایتالیا، همگی مخالف اعمال تحریم‌های بیشتر علیه روسیه هستند. روزنامه‌های معتبر اروپایی نیز درباره خطر فروپاشی روسیه هشدار داده‌اند.

رژیم چین در شرایطی که واکنش به بحران روبل را سبک و سنگین می‌کند، با کندی رشد اقتصادی و افزایش اعتراضات اجتماعی طبقه کارگر و دهقانان رو به رو است و بی تردید نگران پیامدهای اقتصادی و سیاسی ناشی از فروپاشی همسایه شمالی‌اش است. درگیری‌های اقتصادی به وجود آمده بین قدرت‌های بزرگ درمورد بحران نفت و جنگ امپریالیستی بر سر اوراسیا از بحران پیشرفته جهان سرمایه داری و خطر فزاینده جنگ جهانی حکایت دارد.

کمک چین به روسیه، درصورتی که محقق شود، اختلافات ایالات متحده و چین را تشدید خواهد کرد. واشنگتن تلاش کرده است از طریق سیاست «چرخش به سمت آسیا» و با اتحاد با ژاپن، استرالیا و هندوستان، چین را محاصره نظامی کند. برنامه‌های جنگ با چین، هم به‌صورت اقتصادی و هم به‌صورت نظامی، در وال استریت و در پنتاگون به دقت دنبال می‌شوند.

یک سال قبل، مارتین ولف، ستون نویس فایننشال تایمز، در مقاله‌ای با عنوان «چین نباید اشتباهات قیصر را تکرار کند» هشدار داد چین باید از هرگونه اقدامی که به چالش کشیدن هژمونی جهانی ایالات متحده تفسیر شود، اجتناب کند. او به این نکته اشاره می‌کند که سیاست فعلی چین همانند قیصر آلمان در به چالش کشیدن هژمونی انگلستان پیش از جنگ جهانی اول در سال ۱۹۱۴ است و ممکن است به همان نتیجه منجر شود: یعنی یک رویارویی تمام عیار.ولف در این مقاله می‌نویسد: «اگر درگیری علنی روی دهد، ایالات متحده می‌تواند تجارت جهانی با چین را قطع کند. همچنین می‌تواند بخشی از دارایی‌های خارجی چین را مسدود کند. ذخایر ارزی چین که معادل ۴۰ درصد از تولید ناخالص داخلی است در خارج از این کشور نگهداری می‌شود.» این غارت تریلیون‌ها دلار پولی که چین از طریق تجارت با ایالات‌متحده و اروپا به دست آورده است، به‌طور مستقیم چشم‌انداز فروپاشی تجارت جهانی و آمادگی برای جنگ بین دو قدرت هسته‌ای را افزایش می‌دهد. دین جین کانرونگ، دانشیار دانشگاه رنمینگ، با اشاره به حمایت اتحاد جماهیر شوروی از چین در جنگ کره، می‌گوید: «بسیاری از مردم چین هنوز به روسیه به‌عنوان برادر بزرگ‌تر می‌نگرند و این دو کشور از نظر استراتژیکی برای یکدیگر مهم هستند. چین به خاطر منافع ملی، زمانی که روسیه به کمک نیاز دارد باید همکاری خود را با این کشور عمیق‌تر کند.» روزنامه چینی گلوبال‌تایمز در سرمقاله خود نوشته است: «روسیه یک شریک غیرقابل جایگزین در صحنه بین‌المللی است. چین باید برای کمک به خروج روسیه از بحران فعلی روشی فعالانه را در پیش بگیرد.»

از سوی دیگر، دولت روسیه نزدیک به ۱۰۰ میلیارد دلار برای خرید روبل صرف کرده است. این درشرایطی است که بانک مرکزی این کشور برای متوقف کردن کاهش ارزش روبل بارها نرخ بهره را افزایش داده است تا از این طریق از تکرار مشکلات ناشی از بیکاری، رکود اقتصادی، افزایش کسری بودجه و بدهی‌های خارجی که درپی بحران مالی ۱۹۹۸ به وجود آمد، جلوگیری کند.

دولت روسیه که هم با بحران اقتصادی و هم با بحران‌های غیراقتصادی رو‌به‌رو است، برای خروج از این مشکلات به پول هنگفتی نیاز دارد. پکن بارها علنا موضع خود را در افزایش حمایت از روسیه برای حل مشکلات اقتصادی اعلام کرده است. کمک چین در این زمان مناسب به نظر می‌رسد.

گرچه چین متحد نظامی روسیه نیست، اما این دو کشور به شدت به یکدیگر متکی هستند. از منظر منافع استراتژیک، ژئوپلیتیک و اقتصادی، پکن نمی‌خواهد شاهد حرکت روسیه به سمت فروپاشی اقتصادی باشد. گرچه چین از کاهش قیمت جهانی نفت سود می‌برد، اما درمیان مسائل بسیاری که اقتصاد روسیه را تهدید می‌کند، نفت ارزان بزرگ‌ترین آنها به شمار می‌رود. اقتصاد آسیب دیده روسیه به‌طور غیرمستقیم بر منافع استراتژیک چین تاثیر‌گذار است و پیشرفت توافقات نظامی و انتقال انرژی بین این دو کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد، چه رسد به طرح شی جینپینگ، رئیس‌جمهوری چین، مبنی بر ایجاد «جامعه‌ای از کشورهای دارای سرنوشت مشترک» درآسیا- پاسیفیک. پکن اعلام کرده است که باور دارد روسیه قادر است بر مشکلات اقتصادی خود غلبه کند، اما بر مبنای ملاحظات واقعیات سیاسی و منافع استراتژیک، به این کشور کمک خواهد کرد تا اقتصادش را درحرکت نگه دارد. البته درصورتی که روسیه این حمایت را بپذیرد.ارزش روبل تقریبا نصف شده است و خروج سرمایه از این کشور به حدود ۱۲۰ میلیارد دلار رسیده است، اما روسیه هنوز از چین درخواست کمک مالی نکرده است. این مساله نشان می‌دهد ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، برنامه خاص خود را برای حل این مشکلات دارد.

در تئوری، روسیه می‌تواند از صندوق تازه تاسیس شده جاده ابریشم و صندوق همکاری اقتصادی چین-اوراسیا درخواست کمک مالی کند اما اگر پوتین پذیرش کمک پکن را به‌عنوان به رسمیت شناختن سلطه چین بر آسیای مرکزی و اروپای شرقی تفسیر کند، مطمئنا کمک پکن را نخواهد پذیرفت.

به رغم روابط نزدیک بین چین و روسیه، به دلیل عوامل تاریخی، جغرافیایی و فرهنگی، اعتماد سیاسی متقابل بین این دو کشور وجود ندارد. پوتین معتقد است اگر کشورهای غربی از تحریم این کشور دست بردارند، مشکل کاهش ارزش روبل و اقتصاد متزلزل حل خواهد شد. پوتین تا زمانی که واقعا ضروری نباشد، کمک‌های چین را نخواهد پذیرفت.