صادرات بحران به آسیای میانه

مترجم: شادی آذری منبع: خبرگزاری فرانسه موج انفجار اقتصادی روسیه به سایر جمهوری‌های شوروی سابق رسیده است و تحلیلگران بر این باورند که فروپاشی ارزش روبل بحران را به داخل منطقه‌ای که روابط تنگاتنگی با مسکو دارند هم فرستاده است.تحت فشار‌های وارده بر اثر افت قیمت نفت و تحریم‌های غرب به‌خاطر درگیری‌های اوکراین، ارزش روبل در برابر دلار و یورو بیش‌از ۴۰ درصد افت کرد و این موجب شد که ارزش پول بسیاری از کشورهای عضو اتحاد جماهیر شوروی سابق به پایین‌ترین حد خود برسد.ایگور نیکولایف، رئیس موسسه تحلیل استراتژیک اف‌بی‌کی، می‌گوید: «روسیه کشورهای استقلال‌یافته عضو اتحاد جماهیر شوروی سابق را به بحران اقتصادی فرو می‌برد. با کاهش ارزش روبل، تجارت و نقل و انتقال پول توسط مهاجران شاغل در روسیه دچار افت می‌شود.» گذشته از انفجار مخرب اقتصادی، به‌نظر می‌رسد تبعات بحران روسیه بر همسایگان عضو شوروی سابق این کشور جنبه‌های ژئوپلیتیک نیز دارد. در روز یکم ژانویه، اتحادیه گمرکی اوراسیا به رهبری روسیه تشکیل شد. کشورهای بلاروس، قزاقستان و ارمنستان هم عضو این اتحادیه شدند تا اتحادیه اقتصادی اوراسیا را شکل دهند. نیکولایف می‌گوید اکنون به‌نظر می‌رسد که سرنوشت این پروژه به سرکردگی ولادیمیر پوتین برای افزایش نفوذ مسکو بر این مناطق استانی پیشین خود، نامعلوم است. الکساندر لوکاشنکو، رئیس‌جمهوری بلاروس پیش از این خواستار آن شد که تجارت بین کشورهای عضو اتحادیه گمرکی اوراسیا، به جای آنکه با پول این کشورها صورت پذیرد، با دلار انجام شود. نورسلطان نظربایف، رهبر قزاقستان هم می‌گوید به‌خاطر بحران روسیه، «اتحادیه اوراسیا در معرض خطر بسیار بزرگی است».

تصویری غم‌انگیز

نزدیک‌ترین متحدان مسکو در دوران پس از شوروی سابق، یا همان کشورهای عضو اتحادیه گمرکی اوراسیا، نخستین کشورهایی بودند که پس‌لرزه‌های اقتصاد متزلزل روسیه را احساس کردند. اقتصاد روسیه در ماه نوامبر برای نخستین بار از اکتبر ۲۰۰۹ کوچک شد. لوکاشنکو تایید کرد بلاروس، کشوری که حدود ۴۰ درصد از صادراتش به روسیه وابسته است، بر اثر مشکلات روسیه آسیب شدیدی دیده است.

در ماه دسامبر، بلاروسی‌ها از ترس کاهش ارزش پولشان برای تبدیل پس‌اندازهایشان به دلار و یورو هجوم بردند. تاکنون ارزش پول آنها تا بیش از ۱۳ درصد در برابر دلار کاهش یافته است. این نگرانی باعث شد که بانک مرکزی این کشور مالیاتی ۳۰ درصدی بر همه خریدهای ارزهای خارجی وضع کند و نرخ بهره را افزایش دهد تا شهروندان را به نگهداری پول‌هایشان در بانک‌ها تشویق کند.

قزاقستان غنی از انرژی، با مشکلات زیادی مواجه است تا بتواند صنعت ملی را مورد حمایت قرار دهد چون صادراتش به کشورهای عضو اتحادیه گمرکی در سال‌جاری افتی بیش از ۱۲ درصدی داشته است و بازار داخلی‌اش هم به‌خاطر فروپاشی روبل، مملو از کالاهای ارزان روسی شده است.

باخیت سلطانوف، وزیر دارایی قزاقستان، گفته است بحران اقتصادی روسیه «خطر کاهش تقاضا برای صادرات و در پی آن کندی رشد اقتصادی را تحمیل خواهد کرد». این کشور آسیای مرکزی در ماه فوریه نرخ ارز خود، تنگه، را تا ۱۹ درصد کاهش داد و ظرف ۳ سال، ۱۵ میلیارد دلار به پروژه‌های زیرساختی اختصاص داد.

آشوت آرامیان، تحلیلگر اقتصادی، به خبرگزاری فرانسه گفته است که در ارمنستان، «بحران اقتصادی روسیه موجب افت صادرات به روسیه و کاهش نقل و انتقالات دلار توسط کارکنان مهاجر شده است.»

براساس اعلام بانک مرکزی ناتوان ارمنستان، نقل و انتقال دلار از روسیه به این کشور در ماه اکتبر تا حدود ۱۹ درصد نسبت به سال گذشته کاهش یافته است و ارزش پول این کشور، درام، در برابر دلار تا بیش از ۱۱ درصد افت کرده است. برآوردها از رشد اقتصادی ارمنستان در سال ۲۰۱۴ کاهش یافته و از ۱/۴ درصد به ۳/۳ درصد رسیده است. آرامیان می‌گوید: «اقتصاد ما به روسیه گره خورده است. ۱۲۰۰ بنگاه اقتصادی در ارمنستان وجود دارند که مالکیت آنها روسی است و بخش‌های استراتژیک از جمله انرژی، راه‌آهن و ارتباطات را تحت کنترل دارند. توسعه در اقتصاد روسیه به موقعیت اقتصادی ارمنستان شکل می‌دهد.»

مانوئل گاسپاریان، مالک یک کارخانه تولید کفش که تا پیش از این ۹۰ درصد از تولید خود را به روسیه صادر می‌کرد، می‌گوید که مجبور شده است حجم صادرات خود به این کشور را به پنج درصد کاهش دهد. او می‌گوید: «در روسیه بر اثر کاهش ارزش روبل، قیمت کالاهای ما در حال افزایش است و این در شرایطی است که درآمدهای مردم در حال کاهش است. به همین خاطر تقاضا به شدت افت کرده است و این تصویری غم‌انگیز است.»قزاقستان و تاجیکستان، کشورهایی از اتحاد جماهیر شوروی سابق که در آسیای مرکزی واقع‌اند و تعداد زیادی کارگر مهاجر در روسیه دارند، نیز از این شرایط آسیب دیده‌اند.

ضربه شدید

براساس آمار رسمی، از ماه ژانویه تاکنون، ارزش پول قرقیزستان در برابر دلار تا بیش از ۱۷ درصد افت کرده است. کاهش ارزش پول تاجیکستان در برابر دلار هم نزدیک به ۱۴ درصد بوده است. الکسی کراسین، تحلیلگر مستقل در مصاحبه‌ای با خبرگزاری فرانسه گفته است: «بر اثر بحران روسیه، قرقیزستان تا ۷۰ درصد از درآمدهای دلاری خود را که کارگران مهاجرش به کشور می‌فرستادند، از دست داده است.»توکتوگل عبدیگولوف، رئیس بانک مرکزی قرقیزستان، به خبرنگاران گفته است: «بحران روسیه می‌تواند آسیب شدیدی به اقتصاد ما وارد آورد.» وی افزوده است که این بانک با منابع محدود ارزهای خارجی‌اش قادر نخواهدبود ارزش پول خود را برای مدت طولانی شناور نگه دارد.

کارومات شاریپوف، رهبر جنبش کارگران مهاجر در روسیه می‌گوید: « پس از فروپاشی روبل، کارگران مهاجر تاجیک استطاعت آن را ندارند که برای خانواده‌هایشان در تاجیکستان پول بفرستند. ما مجبور خواهیم بود به کشورمان بازگردیم.»

اما اقتصادهای آذربایجان و ترکمنستان با منابع عظیم نفت و گاز خود تاکنون در برابر فشارهای تضعیف ارزش روبل ایستاده‌اند و همچنان به رشد خود ادامه داده‌اند.

حتی کشورهای فقیرتر مولداوی و گرجستان جمهوری‌های عضو اتحاد جماهیر شوروی سابق که طرفدار غرب‌اند و به شدت تلاش کرده‌اند که وابستگی خود را به مسکو کاهش دهند و موافقت‌نامه‌هایی را برای تجارت آزاد با اتحادیه اروپا به امضا رسانده‌اند، نیز عوارض جانبی فشار اقتصادی روسیه را متحمل شده‌اند.روم گاتسیریدز، رئیس مرکز توسعه اقتصادی تفلیس، در مصاحبه‌ای با خبرگزاری فرانسه گفته است که در هردوی این کشورها، کاهش نقل و انتقال دلار از سوی کارگران مهاجر ساکن در روسیه «فقط عاملی مضاعف بوده است که بر رکود اقتصادی ۲۰۱۴ افزوده شده است؛ اما عوامل داخلی نقشی اولیه را در مشکلات آنان ایفا کرده‌اند.»

ارزش لاری، واحد پول گرجستان در برابر دلار تا نزدیک به ۹ درصد کاهش یافته است و گاتسیریدز می‌گوید: «دلیل اصلی آن افزایش کسری حساب جاری و محدودیت سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بوده است.» در مولداوی، بانک مرکزی به عمد ارزش لئو، واحد پول این کشور را تا ۲۰ درصد کاهش داده است. رومن چیرکا، تحلیلگر اقتصادی مولداوی می‌گوید: «هدف از این اقدام ایجاد محرک برای صادرات به اتحادیه اروپا است.»