فرصت‌ها و تهدیدات موجود

کریم رشیدی‌پور مدیرکل سابق دفتر ‌سازمان‌های مهندسی و تشکل‌های حرفه‌ای وزارت راه‌وشهرسازی رشد روزافزون جمعیت، نیاز به انبوه‌سازی در حجم بسیار زیاد و درحداقل زمان، جابه‌جایی تجهیزات کارگاهی و ساختمان‌های ساخته شده به منظور استفاده مجدد در محل جدید و حتی در شهرهای مختلف، صنعت ساختمان را به سوی ساخت ساختمان‌های صنعتی سبک، با قابلیت جابه‌جایی و نصب سریع سوق می‌دهد. با توجه به مطالب فوق، نیاز به پژوهش در زمینه تولید صنعتی ساختمان کاملا محسوس است و ایجاد تدابیری به منظور رفع نقاط ضعف آن، از اهمیت بالایی برخوردار است. اصطلاح صنعتی‌سازی ساختمان برای توصیف و دربرگرفتن مفاهیم مدلسازی، پیش‌ساخته‌سازی و مونتاژ به کار می‌رود و به مفهوم هزینه کردن در تجهیزات، امکانات و تکنولوژی با هدف افزایش خروجی، کاهش و مشخصه‌هایی، کار دستی و ارتقای کیفیت است، چون تمرکز تولید، تولید انبوه، استانداردسازی، تخصص، ‌سازمان دهی مناسب و همگرایی، جزو شرایط لازم برای موفقیت این فرآیند هستند.

مشکل از آنجا ناشی می‌شود که از یکسو تولید صنعتی از دیدگاه‌سازندگان و مصرف‌کنندگان، آن‌طور که شایسته و بایسته است شناسایی نشده و از سوی دیگر، تولیدکنندگان نمی‌توانند با برنامه‌های روشن و پیش‌بینی شده، برای فرآیند تولید در مدت زمان معینی برنامه‌ریزی کنند و این عوامل همگی با منطق و فلسفه صنعتی شدن در تضاد است.

تعدادی از عوامل عدم موفقیت صنعتی‌سازی در ایران به شرح زیر است:

۱- عدم وجود قوانین و بخشنامه‌های مربوطه برای الزام به اجرای صنعتی‌سازی؛

۲- عدم تهیه دستورالعمل‌های و آیین‌نامه‌های لازم توسط دستگاه‌های ذی‌ربط و ‌سازمان نظام مهندسی ساختمان و...؛

۳- عدم اطلاع‌رسانی از مزایای سیستم توسط دولت و رسانه‌های عمومی؛

۴- عدم استقبال مسوولان کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی و صنایع کشور به علت نبود حمایت‌های لازم و بسته‌های تشویقی؛

۵- عدم آموزش‌های لازم و توجیه و توجه مهندسان و کارشناسان به مزایای صنعتی‌سازی؛

۶- بالا بودن هزینه‌های صنعتی‌سازی؛

۷- عدم تنوع محصولات تولیدی و بعضا کیفی نبودن آنها؛

۸- عدم حمایت بانک‌ها و موسسات مالی از شرکت‌های تولیدی در جهت اعطای وام‌های کم‌بهره؛

۹- تفکر غالب در سطح جامعه و افکار عمومی به منظور استفاده از مصالح سنتی و کارآمدی بیشتر آنها؛

۱۰- عدم ورود کامل جامعه مهندسی کشور به صنعتی‌سازی؛

۱۱- عدم ورود تکنولوژی‌های نوین از کشورهای پیشرفته صنعتی.

اما الزامات مورد نیاز برای توسعه صنعتی‌سازی چیست؟

گام‌های مهمی در جهت صنعتی شدن ساخت‌و‌ساز برداشته شده و زمینه‌های مساعد و مناسبی از جمله موارد زیر فراهم شده است.

۱- وجود شرکت‌های تعاونی مسکن و موسسات وام‌دهنده به‌سازندگان یا خریداران واحدهای مسکونی.

۲-‌ وجود اراضی وسیع متعلق به موسسات دولتی، شهرداری‌ها و‌سازمان اوقاف، نهادها که می‌تواند در مواقع لزوم برای ساخت و مجتمع‌های مسکونی مورد استفاده قرار گیرد.

۳- تحولات صنعتی کشور و به‌وجود آمدن زیربنای صنعتی گسترده و پیدایش کارخانه‌های ماشین‌سازی و تولید دستگاه‌ها، تجهیزات و امکانات متنوع پیش ساخته‌سازی.

۴- توسعه صنعت حمل‌و‌نقل، ارتباطات و مخابرات.

۵- افزایش دستمزد کارگران و عوامل ساختمانی و در نتیجه تمایل کارفرمایان از نیروی کار کمتر.

۶- افزایش روزافزون نیاز به مسکن ناشی از کمبودهای گذشته و نامناسب بودن اکثر ساختمان‌هایی که به دلیل عدم توجه به ضوابط ساختمانی، کمتر از یک چهارم عمر مفید ساختمان‌های فنی و استاندارد را دارند.

به این ترتیب کلیه عوامل فوق دست به دست هم داده و می‌تواند زمینه مناسبی را برای استفاده از ساختمان‌سازی صنعتی و پیش ساخته‌سازی به وجود آورد.