ایران مقصد جدید گردشگران

دکترعلی فراستی عضو هیات‌علمی دانشگاه ایالتی کالیفرنیا مدتی قبل دو روزنامه انگلیسی یک نظرسنجی در مورد مقاصد گردشگری مورد نظر شهروندان انگلیس منتشر کردند که مورد توجه رسانه‌های فارسی‌زبان داخل و خارج از کشور قرار گرفت. چند موسسه‌ای که مورد پرسش قرار گرفتند، ایران را به‌عنوان یکی از مقاصد اصلی گردشگران در سال ۲۰۱۴ معرفی کردند و علت آن را تغییر فضای سیاسی کشور پس از انتخابات ریاست‌جمهوری اخیر و پالایش لحن سیاست‌مداران نسبت به بیگانگان و بهبود مناسبات با غرب دانستند. اینکه پس از نزدیک به یک دهه گردشگران غربی برای سفر به ایران ابراز تمایل کرده‌اند، باعث شور و شعف در میان ایران‌دوستان و دست‌اندرکاران صنعت گردشگری ایران شد، یک موضوع است و اینکه تا چه اندازه صنعت گردشگری برای پذیرایی از جهانگردان غربی آمادگی دارد، موضوع دیگری است.

متاسفانه دیدن کاستی‌ها و نارسایی‌ها در کشوری که به میهمان‌نوازی شهرت دارد ولی از توجه به ابتدایی‌ترین نیازهای گردشگری باز مانده، باعث سرافکندگی است.

براساس گزارش سازمان جهانی جهانگردی وابسته به سازمان ملل در ۹ ماه اول سال ۲۰۱۳ تعداد گردشگران بین‌المللی ۵ درصد نسبت به مدت مشابه در سال ۲۰۱۲ رشد کرده و به رقم ۸۴۵ میلیون نفر در سال رسیده است؛ یعنی در مدت یکسال ۴۱ میلیون نفر بیش از سال قبل از آن اقدام به سفر خارج از مملکت خود کردند. به‌علاوه درحالی‌که خاورمیانه تنها ۳/۰ درصد رشد داشت، تایلند ۲۸ درصد، هنگ‌کنگ ۲۱ درصد، انگلیس ۱۸ درصد و ترکیه ۱۳ درصد رشد در جذب تعداد گردشگر خارجی تجربه کردند.

همین سازمان پیش‌بینی کرده است که تا سال ۲۰۲۰ تعداد گردشگران خارجی در جهان به ۵/۱ میلیارد نفر می‌رسد و رشد متوسط ۲/۴ درصدی تا سال ۲۰۲۰ ادامه خواهد داشت. همچنین این سازمان پیش‌بینی کرده است کشورهای خاورمیانه و جنوب آسیا شاهد رشد بالای ۵/۶ درصد خواهند بود.

با اینکه ایران از زمان تاسیس سازمان جهانگردی جهانی در سال ۱۹۷۵ همواره عضو آن بوده است ولی به‌دلیل کاستی‌ها، بی‌توجهی و بعضا داشتن نگاه منفی به گردشگر، نتوانسته از این منبع سرشار درآمد و ارتباط مستقیم با شهروندان دیگر کشورها بهره لازم را ببرد.

بنابراین شایسته است برخی موانع توسعه گردشگری ایران را در چند محور بررسی کنیم:

۱- یکی از دلایلی که بسیاری از مردم آمریکا دید منفی نسبت به ایران دارند، تبلیغات منفی در رسانه‌های آمریکایی است اما دلیل مهم‌تر، فراهم نبودن امکان سفر و نبودن مشوق برای این سفر است. کوبا نیز همچون ایران رابطه دیپلماتیک با آمریکا ندارد ولی تلاش فراوانی برای جلب گردشگران آمریکایی صورت می‌دهد تا به این وسیله مردم آمریکا از نزدیک با آن کشور آشنا شوند. اما متاسفانه در ایران نگاه امنیتی به جهانگرد صورت می‌گیرد؛ گویی ما این موضوع را فراموش می‌کنیم که امروزه ماهواره‌ها و فناوری پیچیده جاسوسی وجود دارد و نیازی نیست که سرویس‌های جاسوسی برای پیشبرد فعالیت‌های خود، متوسل به تعدادی گردشگر سالمند و افراد عادی شوند. بنابراین باید به گردشگر به چشم میهمان نگاه و احترامش را حفظ کرد تا با خاطر خوش از خانه ما رفته و روایتی خوش به دیگران منتقل کند.

۲- روبه‌رو شدن با تابلوهای «عکسبرداری ممنوع» در نقاط مختلف شهر و مناطق سیاحتی، مشکلی است که توریست‌های خارجی با آن مواجه هستند. در عصر دوربین‌های دیجیتال که ضرورتی به استفاده از فلاش نیست کماکان برخی موزه‌ها و مراکز بازدید گردشگران تابلوی «عکسبرداری ممنوع» را برنداشته و با گردشگران نسبت به عکس گرفتن بدون فلاش برخورد می‌کنند.

۳- فرودگاه و مرز زمینی همچون ویترین یک مغازه باید جذابیت داشته باشد و باعث جلب مشتری شود. گردشگر همچون مشتری یک مغازه است که اگر از رفتار فروشنده رضایت داشته باشد خرید از آن مغازه را ادامه می‌دهد و به دیگران نیز توصیه می‌کند. براساس نظرسنجی‌ها بیش از ۲۵ درصد گردشگران تصمیم به سفر به یک مقصد را بنا به توصیه دوستان و نزدیکان می‌گیرند.

بنا به تجربه شخصی صف طولانی و معطلی بیش از ۵۰ دقیقه‌ای در فرودگاه بین‌المللی امام در تهران برای عبور از چک گذرنامه، چه موقع ورود به کشور و چه موقع خروج، یکی از ضعف‌های جدی در استقبال و بدرقه از گردشگران در ایران است. کسی که طی ۱۸ الی ۲۲ ساعت سفر خسته‌کننده از قاره آمریکا به ایران رسیده، انتظار ندارد که بیش از ۵۰ دقیقه در صفی طولانی در زیر سقف کوتاه و هوای کم‌اکسیژن به انتظار بایستد. حداکثر انتظار در اکثر فرودگاه‌های بین‌المللی برای چک گذرنامه ۱۵ الی ۲۰ دقیقه است. انتظار طولانی در موقع خروج از کشور و نگرانی از دست دادن پرواز بسیاری را پریشان‌حال می‌کند.

۴- یکی از مهم‌ترین مشکلات گردشگران خارجی در ممالک شرقی دسترسی به سرویس بهداشتی مطابق استاندارد کشورهای پیشرفته است. این موضوع برای بانوان گردشگر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این معضل خود را نه تنها در مراکز عمومی سیاحتی و گردشگری بلکه حتی در هتل‌های پنج ستاره‌ شهرهای بزرگ هم نشان می‌دهد. معضلی به این کوچکی تبدیل به یک مشکل بزرگ برای گردشگران خارجی شده است؛ تا حدی که راهنمایان تورهای مسافرتی باید از قبل درباره آن به مسافران هشدار دهند. این مشکل برای مسافران سالمند که دچار نارسایی‌های کلیوی بوده و به‌دلیل درد زانو و کمر قادر به استفاده از توالت ایرانی نیستند، مضاعف است. فراهم کردن توالت فرنگی در مراکز گردشگری، یک ضرورت عاجل برای تامین آسایش گردشگران است. به نظر می‌رسد سازمان میراث فرهنگی که متولی امور گردشگران است باید استانداردی برای سرویس‌های بهداشتی تهیه کرده و هتل‌ها، غذاخوری‌ها، موزه‌ها و مراکز مورد بازدید گردشگران را ملزم به رعایت آن استانداردها کند. انتظار نادرستی است اگر فکر کنیم تنها نهادهای دولتی باید به رفع کاستی‌ها بپردازند یا تنها بخش خصوصی باید برای رفع این کمبودها تلاش کنند. مشکلات و کاستی‌های گردشگری در ایران تنها با تلاش مشترک و هماهنگی هر دو بخش دولتی و خصوصی مرتفع خواهد شد چون منافع آن، به هر دو بخش خواهد رسید.