قیمتگذاری سبز
ابراهیم صیامی پژوهشگر اقتصادی قیمتها در اقتصاد نقش اساسی ایفا میکنند. اهمیت قیمت از آنجا مهم است که از آن بهعنوان پایه و اساس اقتصاد خرد یاد میشود. قیمت یک عامل مهم در تخصیص منابع است و با خود آثار درآمدی را به همراه دارد. قیمت یک کالا از هزینه تمام شده و سود اقتصادی تولیدکننده تشکیل شده و با توجه به دوره زمانی و نوع بازار سود اقتصادی تولیدکننده گاه در قیمت دخیل میشود یا در بعضی مواقع صفر در نظر گرفته میشود. در این میان اقتصاددانان کلاسیک و نئوکلاسیک به کارکرد بازار اعتقاد دارند و از طرف دیگرگروه دیگر مانند مکاتب کینزی و نئوکینزی دخالت دولت را در بازار ضروری تلقی میکنند.
ابراهیم صیامی پژوهشگر اقتصادی قیمتها در اقتصاد نقش اساسی ایفا میکنند. اهمیت قیمت از آنجا مهم است که از آن بهعنوان پایه و اساس اقتصاد خرد یاد میشود. قیمت یک عامل مهم در تخصیص منابع است و با خود آثار درآمدی را به همراه دارد. قیمت یک کالا از هزینه تمام شده و سود اقتصادی تولیدکننده تشکیل شده و با توجه به دوره زمانی و نوع بازار سود اقتصادی تولیدکننده گاه در قیمت دخیل میشود یا در بعضی مواقع صفر در نظر گرفته میشود. در این میان اقتصاددانان کلاسیک و نئوکلاسیک به کارکرد بازار اعتقاد دارند و از طرف دیگرگروه دیگر مانند مکاتب کینزی و نئوکینزی دخالت دولت را در بازار ضروری تلقی میکنند. در این زمینه «ارو» اقتصاددان برجسته معتقد است بازار از لحاظ اطلاعرسانی کامل است. در این نظام افراد برای تصمیمگیری نیازی ندارند که از همه چیز اطلاع داشته باشند بلکه نظام قیمتها اطلاعات کامل را در اختیار آنها قرار میدهد و نیازی به اعمال سیاستهای قیمتی و دخالت دولت نیست. اما گاه نظام بازار و قیمتها از تخصیص بهینه منابع عاجز هستند و آنگاه نقش دولت و سیاستهای قیمتی مطرح میشود. موارد زیادی وجود دارد که شکست بازار در آن وجود دارد که در این میان میتوان به پیامدهای خارجی زیست محیطی ناشی از تولید و مصرف اشاره کرد. وجود پیامد خارجی به حالتی اطلاق میشود که در فرآیند تولید و مصرف زیان یا سودی به جامعه تحمیل شود. یکی از عمدهترین پیامدهای خارجی منفی، بحث آلودگیها است. پیامد خارجی منفی، حاصل پدیدههای جانبی مصرف و تولید یک کالا یا خدمت بوده و این اثرات ناشی از ماهیت مصرفی و تولیدی آن کالا یا خدمت است. از دهه ۱۹۷۰ میلادی به بعد و بحث گرم شدن زمین، دولتها تصمیم به کنترل آلودگی و درونی کردن این آثار خارجی منفی از طریق سیاستهای قیمتی گرفتند تا از این راه بتوانند از میزان آلایندگی محیطزیست بکاهند. برجستهترین سیاست قیمتی در این ارتباط را میتوان مالیات زیستی محیطی یا مالیات پیگویی دانست. پیگو در سال ۱۹۲۰ نظریهای را ارائه کرد که منبع آلودهکننده باید بر اساس مقدار خسارتی که به محیط زیست وارد میکند، مالیات بپردازد. پیگو در جهت رفع اختلالهای خارجی که باعث شکست بازار میشود، پیشنهاد میکند که در حضور پیامدهای خارجی منفی که عمدتا ناشی از آلودگیهای زیست محیطی است از طریق اعمال سیاست قیمتی که همان بر قراری مالیات است، میزان هزینههای آلودگی این هزینههای خارجی داخلی شود. بر اساس نظریه پیگو، سیاستهای قیمتی همچون مالیاتها، بنگاه حداکثرکننده سود را که تولیدکننده پیامد خارجی نیز هست در جهت معقولی راهنمایی میکند. البته این موضوع برای مصرفکننده نیز موضوعیت دارد، دولت میتواند با اعمال یک سیاست قیمتی مانند مالیات از میزان انتشار آلودگی افراد بکاهد. این مالیات علاوهبر کاهش آلودگی، کمترین عدم کارآیی را بر جامعه تحمیل میکند و در واقع مالیات بر هزینه است؛ زیرا اغلب مالیاتها از یکسو، با توجه به اصابت مالیاتی بر شرایط توزیعی جامعه تاثیرگذار هستند و از سوی دیگر با جابهجایی منابع از بازاری به بازار دیگر، آثار تخصیصی بههمراه دارند. البته در اجرای چنین سیاستهای قیمتی که آلودگی را کاهش میدهند مشکلات اجرایی نیز وجود دارد ؛که از جمله میتوان به تعیین نرخ مالیات اشاره کرد. یک نرخ مالیاتی اشتباه در ابتدای اجرای سیاست قیمتی موجب انحراف از سرمایهگذاری صحیح تجهیزات و تکنولوژی، آلودگی و دور شدن از هدف حداقل سازی هزینهها میشود. شاید مالیات زیستمحیطی برای کنترل آلودگی برای مصرفکنندگان بهطور راحتتری قابل اجرا باشد. این سیاست قیمتی میتواند میزان مصرف کالاهای آلودهکنندهای مانند حاملهای انرژی را کاهش دهد. با توجه به مطالب حاضر، حال این سوال پیش میآید که آیا اینگونه مالیاتها در ایران نیز کاربرد دارند؟ با توجه به پرداخت یارانه به حاملهای انرژی هیچگاه نمیتوان انتظار داشت دولت در قبال کالایی که یارانه برای آن میپردازد، مالیاتستانی کند. در واقع با واقعی شدن قیمت حاملهای انرژی میتوان انتظار داشت مالیات پیگویی در ایران اعمال شود.
ارسال نظر