باز هم وعدههای شیرین!
در نشست آب‌وهوایی گلاسکو، مقامات آمریکا و اروپا قول دادند که برای کمک به کشورهای در حال توسعه، به‌منظور حرکت به سوی انرژیهای پاک، بیشتر تلاش کنند. این وعده پس از آن داده شد که هیات‌های چینی و هندی در لحظه آخر، خواستار اصلاح متن توافق‌نامه شدند؛ اصلاحی که بند مربوط به حذف سوخت‌های فسیلی را تضعیف کرد. در نسخه اولیه، از کشورها خواسته شده بود، به مصرف زغال‌سنگ پایان دهند و یارانه مربوط به استفاده از سوخت‌های فسیلی را «حذف» کنند؛ اما در توافق‌نامه نهایی، صرفا به واژه «کاهش» مصرف و یارانه‌ها اشاره شد.
اورسلا فون در لین، رئیس کمیسیون اروپا در بیانیه‌ای اعلام کرد: «در حالی که پیشرفت‌هایی برای تحقق اهداف نشست حاصل شد، ضروری است کارهای بیشتری انجام شود و برای اندازه‌گیری تاثیر نشست گلاسکو، باید دید تعهداتی که در این نشست از سوی کشورها داده شده است، چه میزان اجرا می‌شود. می‌توان ترتیبی داد که افزایش دمای کره‌زمین نسبت به قبل از انقلاب صنعتی، به ۵/ ۱درجه سانتی‌گراد محدود بماند، اما برای تحقق این هدف، راهی طولانی در پیش است.»
یکی از مقامات ارشد دولت آمریکا که خواست نامش فاش نشود، در مصاحبه تلفنی گفت: «تغییر محتوای مربوط به سوخت‌های فسیلی، بسیاری از هیات‌های حاضر در نشست را دچار شوک کرد. اما در هر حال «کاهش» استفاده از زغال‌سنگ و یارانه برای سوخت‌های فسیلی می‌تواند مقدمه «حذف» این سوخت و یارانه‌ها باشد. گفت‌وگوی جان کری، نماینده آمریکا با نماینده چین موثر بود و سبب شد، هیات چینی شرایط مربوط به مصرف زغال‌سنگ در آینده را بپذیرد.» تلاشهای چین و آمریکا بر آلوده‌کننده‌ترین بخش‌های اقتصادهای دیگر متمرکز خواهد بود و برای کاهش مصرف زغال‌سنگ در چین، آفریقای‌جنوبی، اندونزی و ویتنام کمک‌هایی انجام می‌شود. پرسش اصلی این است که گذار به انرژیهای پاک، چطور باید صورت گیرد تا نه‌تنها روند بهبود وضعیت اقتصادها متوقف نشود، بلکه به این روند کمک شود.
به عنوان بخشی از توافق حاصل‌شده در نشست گلاسکو، کشورها تحت فشار قرار می‌‌‌گیرند تا اهداف خود در حوزه کاستن از انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای را تا سال آینده مورد ارزیابی مجدد قرار دهند و به کشورهایی که تحت‌تاثیر تغییرات آب‌وهوایی قرار گرفته‌اند، بیشتر کمک کنند. اما این تدابیر داوطلبانه، جهان را در مسیر محدود کردن افزایش دمای کره‌زمین به ۵/ ۱درجه سانتی‌گراد که هدف اصلی توافق‌نامه سال ۲۰۱۵ آب‌وهوایی پاریس است، قرار نمی‌‌‌دهد. آلوک شارما، رئیس مذاکرات گلاسکو و وزیر دولت انگلستان گفت: «همه به‌خوبی می‌‌‌دانیم که تاکنون برنامه‌‌‌ها و اقدامات ما برای رسیدن به هدف اصلی توافق‌نامه پاریس کافی نبوده است. پرسش بسیار مهم و پاسخ داده‌نشده این است که اقتصادهای ثروتمند برای کمک به اقتصادهای آسیبپذیر، به‌ویژه کشورهای جزیره‌‌‌ای که با خطر از میان رفتن مواجه‌اند، چه میزان بیشتر اقدام خواهند کرد؟»
پس از تایید توافق‌نامه نشست از سوی حدود ۲۰۰کشور، دبیرکل سازمان ملل در یک ویدئو گفت: «باید پرداخت یارانه برای سوخت‌های فسیلی را متوقف کنیم و دیگر از زغال‌سنگ استفاده نکنیم. باید از کشورهای آسیبپذیر در برابر تغییرات آب‌وهوایی حفاظت کنیم و به وعده خود، یعنی اختصاص ۱۰۰میلیارد دلار برای حمایت از اقتصادهای در حال توسعه عمل کنیم. ما در این نشست به این اهداف نرسیدیم؛ اما زمینه‌هایی برای پیشرفت به سوی این اهداف در اختیار داریم.»
بسیاری از ناظران و هیات‌های حاضر در نشست، از وضعیت تعهدات مالی داده‌شده ناامید شدند. کشورهای ثروتمند توافق کرده بودند که تا سال گذشته، هر سال ۱۰۰میلیارد دلار برای کمک به اقتصادهای آسیبپذیر از تغییرات آب‌وهوایی اختصاص دهند، اما مجموع کمک‌هایی که به شکل‌های مختلف در نظر گرفته شد، بسیار کمتر از این رقم بود. در نشست گلاسکو، اقتصادهای توسعه‌یافته بار دیگر متعهد شدند، از سال ۲۰۲۳ سالانه ۱۰۰میلیارد دلار به آن منظور اختصاص دهند. جفری ساکس، اقتصاددان و متخصص آب‌وهوای دانشگاه کلمبیا گفت: «نشست گلاسکو یک شکست کامل بود و مهم‌ترین ناکامی در حوزه تامین مالی رخ داد. کشورهای ثروتمند پس از ۱۲سال وعده دادن نتوانستند ۱۰۰میلیارد دلار در سال برای کمک به کشورهای آسیبپذیر اختصاص دهند؛ این در حالی است که تولید ناخالص داخلی جهان ۱۰۰هزار میلیارد دلار است. عمل نکردن کشورهای ثروتمند، از جمله آمریکا به تعهدات مالی خود برای مبارزه با اثرات تغییرات آب‌وهوایی، بزرگ‌ترین نقطه‌ضعف تمامی تلاشهای جهان در این مسیر است.» بنا به اعلام سازمان توسعه و همکاری اقتصادی، اقتصادهای ثروتمند، سال ۲۰۱۹ حدود ۸۰میلیارد دلار به این منظور اختصاص دادند، اما به گفته ساکس، بخشی از این رقم، وام و سرمایه‌گذاری‌های خصوصی است که اندازه‌گیری آن آسان نیست.
پس از حصول توافق در نشست گلاسکو، دانشمندان جزو کسانی بودند که اعلام کردند، با آنکه نشانه‌هایی از پیشرفت وجود دارد و وعدههای مطرح‌شده در نشست امیدوارکننده بود، اما آنچه بیش از هر چیز اهمیت دارد، این است که آیا دولت‌ها و بخش خصوصی به وعده‌ها عمل می‌کنند یا نه. دیوید کینگ، مشاور ارشد علمی پیشین دولت انگلستان و رئیس گروه مستقل مشاوره‌‌‌ای بحران آب‌وهوایی در بیانیه‌ای اعلام کرد: «با آنکه توافق‌نامه پایانی نشست گلاسکو حاوی تدابیر مهم برای سرعت بخشیدن به مبارزه با تغییرات آب‌وهوایی است، در این توافق‌نامه هیچ درک واقعی از ماهیت بحران مشاهده نمی‌شود. ما یعنی نسل کنونی، چطور می‌توانیم آینده قابل مدیریت را برای بشریت تضمین کنیم؟»
به باور او بخشی از این کار بر عهده دانشمندان، فعالان محیط‌زیست و شهروندان کشورهای مختلف است که به فشار آوردن بر دولت‌ها ادامه دهند. کینگ میگوید: «کشورها و رهبران آنها، گروه‌‌‌های لابی صنعت سوخت‌های فسیلی و شرکت‌های خصوصی، همگی باید برای عمل نکردن به تعهدات خود، از میان رفتن جان انسان‌ها و وارد شدن خسارت به اکوسیستم‌ها تحت‌تاثیر اقداماتشان پاسخگو باشند. حقوقدان‌های کشورها و حقوقدان‌های بین‌المللی، نقش بسیار مهمی در مدیریت این پاسخگویی دارند. ما جامعه علمی، در تحلیل و ارزیابی اقدامات هر ساله کشورها به‌منظور مدیریت آینده امن برای بشریت نقش بزرگی داریم.» ایالات‌متحده در یک بیانیه آورده است: «متن توافق‌نامه مسیری را برای افزایش پایبندی‌ها و اقدامات کشورها از سال آینده معرفی کرده است. در این بیانیه، قواعد جدید ی برای مسیر تحقق توافق‌نامه پاریس معرفی شده که شفافیت لازم را به وجود می‌‌‌آورد تا کشورها به وعده‌ها عمل کنند و میزان تلاش‌‌‌ها برای کمک به کشورهای آسیبپذیر از تغییرات آب‌وهوایی را دوبرابر می‌کند. اکنون که نشست پایان یافته است، باید کارهای بیشتری انجام شود تا به جایی برسیم که علم به ما میگوید باید به آن برسیم.» نخست‌وزیر انگلستان از نشست گلاسکو و توافق‌نامه آن ابراز رضایت کرد.
