نبرد دشوار ریاست‌جمهوری

واشنگتن‌پست

اخیرا شاهد چرخه انتخاباتی شلوغی در اروپا بوده‌ایم و توجه همه به رای‌گیری در فرانسه، بریتانیا و آلمان متمرکز شده است، اما ایران را از یاد نبرید. روز ۱۹ ماه مه، ایرانیان پای صندوق‌های رای خواهند رفت تا رئیس‌جمهوری آینده خود را انتخاب کنند. رئیس‌جمهوری فعلی، حسن روحانی پیشتاز نظرسنجی‌ها است، اما پیروزی وی تضمین شده نیست. در نظام جمهوری اسلامی ایران، ریاست‌جمهوری تنها یک ستون از قدرت اجرایی را تشکیل می‌دهد. با این وجود، کارزار انتخاباتی در ایران در معرض اتفاقات جالبی قرار گرفته است. در مناظرات تلویزیونی، روحانی با رقیبانی که «افراط‌گرا» می‌داند، جدال کرده است. وی برخی از تاثیرگذار ترین گروه‌ها را به تلاش برای خرابکاری در توافق هسته‌ای با قدرت‌های بزرگ متهم می‌کند.

روحانی که دارای تحصیلات مذهبی است و به سختی می‌توان گفت که خود وی اصلاح‌طلب است، در سال ۲۰۱۳ با حمایت رای‌دهندگان مشتاقی که در جست‌وجوی یک رهبر میانه‌رو بودند که بتواند ایران را به خارج از میراث وحشتناک رئیس‌جمهوری پیشین، محمود احمدی‌نژاد هدایت کند، به قدرت رسید. روحانی با توافق هسته‌ای ایران را از انزوای عمیق بیرون آورد. این توافق محدودیت‌هایی را بر قابلیت‌های هسته‌ای ایران وضع می‌کند و در عوض تحریم‌ها علیه این کشور را تسهیل می‌کند. با این حال، رشد اندک اقتصادی منجر به دلسرد شدن حامیان و کاهش اشتیاق نسبت به دولت وی شد. یکی از تحلیلگران ایران در شرکت رند که در واشنگتن و در پنلی در موسسه خاورمیانه در هفته پیش سخن می‌گفت، معتقد است: «احتمالاتی وجود دارد که ممکن است روحانی برای بار دوم انتخاب نشود زیرا بسیاری از افراد ممکن است احساس کنند که نباید پای صندوق‌های رای بروند.» وی اضافه می‌کند: «برای طبقه متوسط توافق هسته‌ای با ناامیدی‌هایی همراه بوده است. براساس منافع و بهره‌مندی از مزایای اقتصادی می‌توان گفت طبقه متوسط چندان از این امر و به‌طور مستقیم بهره‌مند نشده است. تولید نفت به سطوح پیش از تحریم‌ها بازگشته، اما این مساله چندان در امر ایجاد اشتغال موثر نبوده است.»

یکی از به چالش کشندگان روحانی که محافظه‌کار است، بر مسائل اقتصادی و رکود به‌شدت تاکید می‌کند. این کاندیدا که بی‌شباهت به احمدی‌نژاد در دوره پیشین نیست، نوعی از ملی‌گرایی همراه با پوپولیسم را به راه انداخته است و قول داده است که توزیع یارانه را برای فقرا سه برابر کرده و ۵/ ۱ میلیون شغل ایجاد کند، علاوه‌بر این وی رویکرد مقابله‌کننده‌تری با غرب اتخاذ می‌کند. یک کاندیدای چالشی دیگر نیز گفته است ۵ میلیون شغل در دوره ریاست‌جمهوری احتمالی وی ایجاد خواهد شد.

هواداران روحانی معتقدند چین کاندیداهایی حرف‌های خلاف واقع می‌زنند، اما جای پرسش نیست که روحانی با مشکل تصویر خود روبه‌رو است. الکس واتانکا، یکی از مقامات ارشد موسسه خاورمیانه معتقد است: «وی خود را به‌عنوان یک «روحانی نخبه‌گرا» معرفی کرده است که به خرید هواپیماهای ایرباس و بوئینگ اهمیت می‌دهد.» وی اضافه می‌کند: «روحانی نیاز دارد در این بازی، پوپولیستی بازی کند. وی برای به دست آوردن آرای مردم تنها نمی‌تواند در مورد سیاست خارجی حرف بزند، بلکه باید توجه به تشنج‌زدایی از روابط با غرب را نیز در نظر بگیرد. این مسائل برای توده‌های شهری و مردم شهرنشین جذاب هستند، اما در روستاها، مردم بیشتر تمایل دارند بدانند که چگونه از عهده تامین مخارج مربوط به خانواده خود بربیایند.»

این انتخابات از رویکردهای مختلف برای جمهوری اسلامی ایران اهمیت دارد. واتانکا در نهایت خاطرنشان می‌کند: «من انتظار ندارم اگر روحانی برای بار دوم انتخاب شود، بتوانید شاهد یک سیاست ایرانی متفاوت در سوریه باشید و اگر تندروها پیروز انتخابات شوند نیز ایران از توافق هسته‌ای خارج نخواهند شد زیرا نظام جمهوری اسلامی آن را پذیرفته است.»

در نهایت انتخابات ریاست‌جمهوری شاید نشان‌دهنده تلاش برای پیروزی جناح‌های درون یک نظام پیچیده باشد. واتانکا معتقد است: «شما دو اردوگاه دارید که برای قدرت رقابت می‌کنند و این امر مساله‌ای کلیدی است. مساله بر سر قدرت است و نه عقاید.» اما یکی از کارکنان نیویورک تایمز، استدلال می‌کند که پیروزی روحانی به‌خصوص اگر همراه با استقبال بزرگ از سوی جوانان ایران همراه باشد، دارای پیامی خواهد بود.