سفیر ارمنستان در ایران در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» مطرح کرد
دورنمای تجارت از مرز ارمنستان
«دنیای اقتصاد» در گفت‌وگو با «آرداشس تومانیان»، سفیر ارمنستان در ایران به بررسی پتانسیل‌های دو کشور برای توسعه روابط اقتصادی پرداخته است.
عکس: دنیای اقتصاد
«دنیای اقتصاد» در گفت‌وگو با «آرداشس تومانیان»، سفیر ارمنستان در ایران به بررسی پتانسیل‌های دو کشور برای توسعه روابط اقتصادی پرداخته است. به عقیده تومانیان، ایران و ارمنستان در روابط سیاسی بسیار موفق بوده‌اند اما برخلاف آن در روابط اقتصادی وضعیت مطلوبی را تجربه نکرده‌اند. سفیر ارمنستان در ایران، عضویت ارمنستان در اتحادیه اوراسیا را یکی از مهم‌ترین جذابیت‌های این کشور برای توسعه روابط اقتصادی با ایران می‌داند و به گفته وی ورود کالاهای ایرانی به ارمنستان به منزله ورود این کالاها به بازار ۲۰۰ میلیون نفری اوراسیا است. از سویی اعتقاد دارد که می‌توان در زمینه سرمایه‌گذاری ایرانیان در ارمنستان و بالعکس اقدامات جدی‌تری صورت داد. وی مناطق آزاد ایران و ارمنستان را مکانی مناسب برای سرمایه‌گذاری دو طرف می‌داند. در ادامه مصاحبه تفصیلی «دنیای اقتصاد» با سفیر ارمنستان را می‌خوانید.
ساختار اقتصادی ایران و ارمنستان شباهت‌هایی با یکدیگر دارند. هر دو کشور در برهه‌ای از زمان اقتصادی متمرکز داشته‌اند سپس به مرحله اقتصاد آزاد پا نهاده‌اند. برنامه پیشرفت اقتصادی ارمنستان در این دوره چیست ؟
البته مقایسه اقتصاد ایران و ارمنستان مشکل است. اقتصاد ایران بر منابع طبیعی استوار است، لیکن اقتصاد ارمنستان بر منابع، دانش و تجربه انسانی تکیه دارد. تولید‌کنندگان ارمنستان مواد اولیه لازم را عمدتا از خارج وارد می‌کنند. در اقتصاد ایران هم بخش دولتی و هم بخش خصوصی فعالند. تاثیر دولت بر اقتصاد ایران پر رنگ است. ارمنستان با اصول اقتصاد آزاد حداقل تاثیر را بر اقتصاد دارد و عمدتا از طریق وضع قوانین مالیاتی، تعرفه، عوارض و غیره ایفای نقش می‌کند و قوانین اقتصاد لیبرال در ارمنستان حاکم است.
با وجود موقعیت مناسب جغرافیایی ایران و ارمنستان، حجم تبادلات تجاری بین دو کشور در مقایسه با تبادل کالای ایران با دیگر کشورهای همسایه بسیار اندک است. به نظر شما با توجه به این امر که دو کشور هیچ‌گونه اختلاف ارضی و ملی بین خود ندارند، چرا نتوانسته‌اند از پتانسیل‌های خود در ارتقای روابط اقتصادی استفاده کنند؟
ایران یکی از کشورهای بزرگ و موثر منطقه است. با در نظر داشتن منطقه خلیج‌فارس، ایران با ۱۵ کشور مرز آبی و خشکی دارد که در این بین تنها همسایه غیرمسلمان ارمنستان است که ایران روابط سیاسی خوبی با این کشور دارد و در مقایسه با سایر کشورهای همسایه نه تنها کمتر نیست بلکه در برخی از موارد عمیق‌تر نیز هست. لیکن سطح روابط اقتصادی ایران و ارمنستان قابل مقایسه با روابط سیاسی بین دو کشور نیست که برای آن دلایل عینی و ذهنی متعددی وجود دارند.
در زمینه بهبود روابط اقتصادی چه برنامه‌های زیرساختی در حال اجرا است؟
در زمینه ایجاد زیر ساخت‌ها برنامه‌های مشترکی با ایران داریم که بعضی از آنها در حال اجرا هستند. دو خط فشار قوی برق احداث شده و سومی نیز در دست احداث است. چند سال قبل خط لوله گاز ایران- ارمنستان احداث شده و فعال است. زمانی که ارمنستان به استقلال رسید، فاقد راه ارتباطی با ایران بود و رودخانه ارس دو کشور را از یکدیگر جدا می‌کرد، البته اینک دو کشور از ارتباط جاده‌ای خوبی برخوردار شده‌اند. یکی دیگر از طرح‌های زیرساختی برنامه احداث دو نیروگاه برق آبی روی رودخانه ارس است؛ یکی در خاک ارمنستان و دیگری در خاک ایران که در مرحله طراحی است. فعالیت ارمنستان در دالان ارتباطی شمال و جنوب نیز در حال بررسی است. هدف ما این است که هر چه زودتر دالان ارتباطی از خلیج‌فارس ایران به ارمنستان و گرجستان و از آنجا به دریای سیاه به موقع احداث شود و اصولا ارمنستان دراجرای برنامه‌های منطقه‌ای که به سود دو کشور خواهد بود، به‌صورت فعال شرکت داده شود. ایران یک سلسله امکانات ارتباطی با اروپا و روسیه را دارا است. ایران می‌تواند از طریق ترکیه با اروپا ارتباط داشته باشد و از طریق عراق و سوریه به دریای مدیترانه دسترسی پیدا کند. همچنین از طریق آذربایجان و گرجستان به دریای سیاه برسد. با هدف جذب کامل ارمنستان در محور ارتباطی شمال- جنوب مایلیم که شبکه ریلی موجود در ایران، خلیج‌فارس را به مرز ارمنستان متصل کند. در حال حاضر در ارمنستان جاده شمال - جنوب در حال احداث است که مرز ایران - ارمنستان را به مرز ارمنستان - گرجستان متصل خواهد کرد که در آینده ارتباط ما را با دریای سیاه امکان‌پذیر خواهد کرد، برای اتمام این طرح لازم است تا در خاک ایران خط آهن مکملی به طول ۶۰ کیلومتر احداث شود تا به مرز ارمنستان برسد. هدف ما همکاری بسیار نزدیک با ایران در جهت تحقق این برنامه‌ها است.
برای تامین توسعه تبادل کالا بین دو کشور ایران و ارمنستان چه راهکارهایی را پیشنهاد می‌کنید؟
در سال‌های اخیر تبادل کالا بین دو کشور نزدیک به ۲۰۰ میلیون دلار بوده که شامل گاز وارداتی به ارمنستان و مبادله برق بین دو کشور است. در مقایسه با کل تبادل کالای ارمنستان نیز این رقم ناچیز بوده، در صورتی که مرز گمرکی ارمنستان برای کالاهای ایرانی باز است. ارمنستان به‌عنوان عضوی از WTO (سازمان تجارت جهانی) عوارض گمرکی بسیار نازلی را مقرر کرده است (صفر یا ۱۰ درصد) البته پس از عضویت در اتحادیه اقتصادی اورآسیا تعرفه‌های عمومی این اتحادیه از سوی ما اجرا می‌شوند که آنها نیز نرخ بالایی ندارند. بر خلاف این، کالاهای ارمنستان نمی‌توانند به راحتی به بازار ایران راه یابند. در واقع مرز ایران برای ورود کالاهای ارمنستان باز نیست. وضعیت گمرکی با هزینه‌های بالا و خارج از عرف تعرفه‌ها از طرف ایران عملا واردات کالا به ایران را ناممکن ساخته است. در تفاوت با این وضعیت حاکم بین ایران و ارمنستان، کالاهای‌ترکیه با حجم انبوه وارد بازار ایران می‌شوند که این موضوع با فعال بودن قرارداد تجارت‌ترجیحی بین ایران و ترکیه توجیه می‌شود. بنده به‌عنوان سفیر جمهوری ارمنستان در ایران در ملاقات هایم با مقامات دولتی و رسمی این موضوع را مطرح کرده و خواهم کرد، تا در مورد ارمنستان نیز قرارداد تجارت‌ترجیحی مورد قبول واقع شود.
عضویت ارمنستان در اتحادیه اقتصادی اوراسیا چه تاثیری بر روابط اقتصادی ایران- ارمنستان خواهد داشت؟
ارمنستان، قرقیزستان، قزاقستان، بلاروس و روسیه ۵ کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا هستند. بین این کشورها مرز گمرکی وجود ندارد و در این کشورها قوانین یکسان گمرکی جاری است. بنابراین باید توجه داشت که در این صورت ورود کالاهای ایرانی به ارمنستان در اصل به مفهوم ورود کالا به حوزه اتحادیه اقتصادی به اوراسیا است، در این شرایط روابط اقتصادی ایران و ارمنستان معنای کاملا جدیدی می‌یابد.
حال دو موضوع مهم وجود دارد؛ وقتی کالای ایرانی وارد ارمنستان می‌شود در واقع به معنی ورود کالای ایران به حوزه اتحادیه اقتصادی اوراسیا است؛ همچنین وقتی سرمایه‌گذار ایرانی در ارمنستان کسب‌وکار راه می‌اندازد، کالاهای تولیدی خود را به واسطه اینکه آن کالا در ارمنستان تولید شده، می‌تواند بدون پرداخت هزینه گمرکی در کلیه کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا جابه‌جا کند. باید تاکید کنم اتحادیه اقتصادی اوراسیا بازاری است با حدود 200 میلیون نفر جمعیت.
آنچه در سوالات قبلی به آن اشاره شد، ناچیز بودن حجم تبادل کالا بین ایران و ارمنستان بوده که این موضوع در آمار گمرک نیز قابل مشاهده است. با توجه به این موضوع، سرمایه‌گذاری‌های دو کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید و چه برنامه‌هایی در این زمینه وجود دارد؟
در ایران کارخانه‌های بزرگی برای تولید کالاهای پتروشیمی، ماشین‌سازی، تولید مواد غذایی و دیگر رشته‌ها وجود دارند که هیچ‌کدام از آنان حتی یک شعبه کوچک نیز در ارمنستان ندارند. در مقابل نمی‌توان از حضور شرکت‌های بزرگ ارمنستان در ایران نیز نام برد.
موضوعی را که می‌توانم با شفافیت کامل عنوان کنم این است که قوانین ارمنستان از لحاظ حمایت از سرمایه‌گذاری‌ها، می‌تواند برای سرمایه‌گذاران ایرانی بسیار جذاب باشد. همچنین خاطر نشان می‌کنیم که حدود 10 سال پیش قراردادی بین دو کشور برای حمایت متقابل از سرمایه‌گذاری‌های دو کشور به امضا رسیده است. درمورد ارمنستان می‌توانم یادآوری کنم که طبق قوانین جاری، چنانچه تغییری در قوانین جمهوری ارمنستان انجام گیرد که در اثر آن منافع سرمایه‌گذار خارجی زیان ببیند، در این‌صورت سرمایه‌گذار خارجی مذکور مجاز است تا پنج سال طبق قوانین قبلی فعالیت کند.
پدیده‌ای که تمایل داشتم جداگانه به آن بپردازم آن است که در اثر تحریم‌هایی که علیه روسیه اعمال شده است، شاهد کمبود بسیاری از کالاها در روسیه هستیم. این موضوع موقعیتی برای سرمایه‌گذاران ایرانی فراهم می‌کند تا بتوانند با تولید کالا در ارمنستان بدون پرداخت هزینه گمرکی آن را به روسیه صادر کنند. فعالان اقتصادی دوکشور می‌توانند چنین برنامه‌های سودآوری را به‌طور مشترک اجرا کنند. در ارمنستان متخصصان حرفه‌ای، تولید‌کنندگان فعال و کارخانه‌های نیمه‌ساخته وجود دارد که استفاده از آنها می‌تواند برای سرمایه‌گذار ایرانی بسیار مناسب باشد.
چه کالاهایی را می‌توان از ارمنستان به ایران و عکس آن از ایران به ارمنستان صادر کرد؟
ابتدا ذکر کنم که بازار ارمنستان بسیار کوچک است؛ به علاوه چنانکه گفتم مرز گمرکی ارمنستان باز و داخل کشور قوانین رقابتی بازار آزاد جاری است. سرمایه‌گذاران ایرانی تولیدات قابل رقابت و با کیفیت خود را می‌توانند وارد ارمنستان کرده و به فروش برسانند. باید توجه داشت که در بازار داخلی ارمنستان به غیراز کالاهای محلی، کالاهای وارداتی کشورهای شوروی سابق، اروپایی و سایر کشورها (از جمله ایران ) نیز به‌فروش می‌رسد.
توصیه من به تولید‌کنندگان ایرانی این است که به‌جای توجه زیاد به فروش تولیدات خود در بازار داخلی ارمنستان توجه خود را بیشتر به امکان صادرات کالا از طریق ارمنستان به حوزه کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا مبذول دارند.
در مورد امکانات واردات کالاهای ارمنستانی به ایران، همان‌طور که اشاره شد در وهله اول ایران باید در قوانین جاری هزینه‌های گمرکی و نیز غیرتعرفه‌ای خود تجدید نظر کرده آنچنانکه تولید‌کننده ارمنستانی بتواند در نتیجه صادرات کالای خود، حداقل سودی نیز داشته باشد.
در مورد انواع کالاهای پیشنهادی ارمنستان برای واردات به ایران می‌توان از تکنولوژی‌های پیشرفته، الکترونیک، ماشین‌سازی، طلا‌سازی، جواهر‌سازی، تهیه و تولید مواد غذایی و کشاورزی و زمینه‌های دیگر را نام برد.
چنانچه مذاکرات هسته‌ای با موفقیت تمام شود دروازه‌های ایران برای جهان باز خواهند شد و کشورهای زیادی سعی خواهند کرد وارد بازار ایران شوند. آیا ارمنستان برنامه خاصی برای شرایط پساتحریم دارد؟
بنده امیدوارم که این مذاکرات با موفقیت به پایان رسیده و موافقت‌نامه‌ای به امضا برسد، در آن صورت دست ایران جهت به اجرا درآوردن سیاست‌های اقتصادیش بازخواهد بود و سرمایه‌گذاران بسیاری از دیگر کشورها با برنامه‌های خود به ایران سرازیر خواهند شد. اقتصاد منطقه به‌صورت اساسی دگرگون می‌شود و واضح است که ارمنستان به‌عنوان کشور همسایه ایران نیز از شرایط مساعد استفاده خواهد کرد. چنان که اشاره شد برای ایران نیز امکانات وسیعی برای ورود به بازار ۲۰۰ میلیون نفری اتحادیه اقتصادی اوراسیا و نیز سرمایه‌گذاری‌های متعدد مشترک در آنجا ایجاد شده است. در این شرایط می‌توان ارمنستان را به‌عنوان دروازه‌ای برای ورود ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا نگریست.
غیراز این با توجه به شروع مذاکرات فیما بین ایران - اتحادیه اقتصادی اوراسیا جهت عقد قرارداد ایجاد زمینه تجارت آزاد، ارمنستان را می‌توان در این مساله به‌عنوان بهترین حلقه هماهنگ‌کننده در نظر گرفت. به منظور به عهده گرفتن این نقش مهم انتظار رویکردی مثبت از جانب ایران را داریم. قابل ذکر است که ارمنستان و ایران از نظر تاریخی و فرهنگی نقاط مشترک جدی داشته و تجربه‌های بزرگی در روابط اقتصادی دارند.
با توجه به بالا بودن هزینه‌های نیروی کار و انرژی در ارمنستان نسبت به ایران، آیا این موضوع می‌تواند خللی در سودآوری تولید‌کنندگان ایرانی ایجاد کند؟
فکر نمی‌کنم هزینه‌های کلی تولید در ارمنستان نسبت به ایران بالاتر باشد. در نهایت می‌توان برای تولید هر گونه کالا بخش پرهزینه فعالیت‌های مرتبط با مصرف گاز و نیروی برق را در ایران و بقیه را در ارمنستان به انجام رساند.
در ضمن توجیه دیگری برای تولید بعضی از کالاها از سوی سرمایه‌گذاران ایرانی در ارمنستان نیز وجود دارد؛ از پنج کشور اتحادیه اقتصادی اورآسیا فقط ارمنستان عضو سیستم + GPS است که این خود امکان صدور بعضی کالاهای تولید شده در ارمنستان را به کشورهای اتحادیه اروپا با هزینه‌های نازل گمرکی فراهم می‌کند و نهایتا اینکه در ارمنستان دو منطقه آزاد تجاری فعال هستند که در زمینه‌های تخصصی ارتباطات راه دور (Tele communication)، فناوری اطلاعات، الکترونیک، بیوتکنولوژی و همچنین طلا‌سازی، جواهر‌سازی و تولید ساعت فعالیت می‌کنند. سرمایه‌گذاران در این مناطق از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده، مالیات سود و مالیات کالا معاف هستند. در مناطق آزاد، کلیه شرایط برای فعالیت‌های تولیدی ایجاد شده و حضور در آنها نیز بسیار ساده است.
همزمان در ایران نیز مناطق آزاد اقتصادی متعددی ایجاد شده‌اند که می‌توانند امکانات زیادی در اختیار سرمایه‌گذاران ارمنستانی بگذارند.
درمورد صادرات چه مشکلاتی در ارمنستان وجود دارد؟ با کمبود بازار فروش مواجه هستید یا کمبود سرمایه‌گذاری؟
به‌طور کلی مشکلات سیستم حمل و نقل را می‌توان یکی از موانع صادراتی ارمنستان دانست، اما با توجه به روابط دوستانه و همکاری‌های متقابل ارمنستان با ایران و گرجستان آن مشکلات به حداقل تنزل داده شده‌اند.
در زمینه صادرات وجود شبکه راه‌های ارتباطی و زیرساخت‌های موجود و دردست ساخت، می‌توانند تاثیر مثبت خود را داشته باشند. از لحاظ قوانین جاری در ارمنستان نیز برای صادرات شرایطی بسیار مطلوبی وجود دارند.
سفارت جمهوری ارمنستان در ایران با همکاری مشترک اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران در ماه اکتبر سال جاری کنفرانس (Bussines Forum) در تهران برگزار می‌کند. طی این کنفرانس مقامات و متخصصان ارمنستان توضیحاتی در مورد قوانین جاری ارمنستان، شرایط خاص تجاری ارمنستان و نیز برنامه‌های مشخص اقتصادی، تجاری و ... را به اطلاع همتایان ایرانی خود خواهند رساند. امیدوارم این کنفرانس برای طرفین مفید باشد.
پس از فروپاشی شوروی کشورهای استقلال یافته عمدتا سیاست نزدیکی به غرب را در پیش گرفتند. این موضوع تا حدودی با سیاست گسترش ناتو در منطقه قفقاز همخوانی داشت. زمزمه‌هایی در مورد تمایل ارمنستان به عضویت در ناتو شنیده می‌شود. ارمنستان چگونه خواهد توانست با وجود روندهای مذکور توازن خود را با کشورهای حساس ایران و روسیه از یک طرف و غرب از طرف دیگرحفظ کند؟
نمی دانم به چه زمزمه‌هایی اشاره می‌کنید! تنها قرار داد استراتژیک سیاسی که ارمنستان به همراه روسیه عضو آن است، «قرارداد امنیت جم» است. ارمنستان با روسیه و سه کشور دیگر اتحادیه اقتصادی اوراسیا را تشکیل می‌دهند. عمده زیرساخت‌های انرژی در ارمنستان به شرکت‌های روسی تعلق دارند و نهایتا اینکه پایگاه نظامی روسیه در خاک ارمنستان قرار دارد. در مورد رابطه سیاسی ایران و ارمنستان باید اذعان کرد که از سطح بالایی برخوردار است.
خط لوله گاز ایران وارد ارمنستان شده است و زیر ساخت‌های مشترک بسیاری نیز وجود دارند. روابط ارمنستان با ناتو محدود به شرکت ارمنستان در نیروهای حافظ صلح است. فکر نمی‌کنم نیازی به تفسیر بیشتری باشد.
آقای قشقاوی معاون پارلمانی وزیر امور خارجه ایران اعلام کرده‌اند که در جلسه مشترک مقامات کنسولی دو کشور که اخیرا تشکیل شده، مساله حذف ویزا برای اتباع دو کشور مطرح شده است. لطفا در این زمینه اطلاعاتی ارائه دهید.
امروز جریان توریسم بین دو کشور عملا یک‌طرفه است. از ایران ده‌ها هزار نفر به ارمنستان مسافرت می‌کنند؛ در حالی که عکس آن بسیار ناچیز است.
ارمنستان برای توریست‌های ایرانی به‌ویژه از نظر جاذبه‌های اجتماعی و فرهنگی بسیار جذاب است. شرایط مناسبی برای توریست‌های ایرانی در ارمنستان فراهم است که از این جهت بسیار خوشحالیم. شرایط ویزا بسیار تسهیل شده و مسافران می‌توانند ویزای خود را در مرز اخذ کنند؛ اما بر خلاف توریست‌های ایرانی عملا توریست‌های ارمنستانی نمی‌توانند با وسیله نقلیه شخصی خود وارد ایران شوند.
در گمرک ایران ضمانت بانکی در حدود کل ارزش خودرو را مطالبه می‌کنند. بهتر خواهد بود رسانه‌های ارتباط جمعی ایران این‌گونه مسائل را نزد دولتمردان مطرح کنند. درخصوص مسائل ویزا باید خاطرنشان کرد که طرف ایرانی در جلسه‌ای مساله مورد اشاره شما را مطرح کرده، اما هیچ‌گونه تصمیم‌گیری در این مورد صورت نگرفته است.
ارسال نظر