دنیای اقتصاد: بررسی تراز تجاری ایران با کشورهای طرف معامله در ۸ماهه ۹۳ حکایت از سیر نزولی صادرات به همسایگان دارد. تجارت با کشورهای همسایه از جمله اولویت‌های تجارت فرامرزی عنوان شده، اما آمارها حاکی از آن است که تغییرات تراز تجاری در سال جاری با کشورهای عراق، افغانستان، ترکمنستان و آذربایجان منفی بوده است. در همین حال تراز تجاری ایران با امارات، جمهوری کره، چین، آلمان و ترکیه به‌عنوان پنج کشوری که بیشترین تراز منفی را با ایران داشته‌اند، نسبت به مدت مشابه سال گذشته منفی‌تر شده است.

هما کبیری: هر چند صادرات به کشورهای همسایه در اولویت برنامه‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان توسعه تجارت قرار دارد، اما آمارها حاکی از آن است که تراز تجاری ایران با کشورهای همسایه روند کاهشی داشته است. براساس آمار هشت‌ماهه منتهی به آبان ۹۳ گمرک، ایران به ترتیب با کشورهای عراق، افغانستان، ترکمنستان، پاکستان و آذربایجان بیشترین تراز تجاری مثبت را داشته اما در همین مدت نسبت به مدت مشابه سال گذشته تراز تجاری ایران با افغانستان ۳۱میلیون دلار کمتر شده است.

در همین مدت تراز تجاری ایران و جمهوری آذربایجان نیز به میزان ۱۸میلیون دلار نسبت به مدت مشابه سال گذشته کمتر شده و تجارت ایران و ترکمنستان نیز به میزان ۱۲میلیون دلار کاهش پیدا کرده است. هرچند که عراق به‌عنوان دومین کشور مقصد صادراتی ایران به شمار می‌رود، اما در این مدت تراز تجاری ایران با عراق نیز به میزان ۵میلیون دلار کمتر شده و تنها با پاکستان ۲۴۵میلیون دلار افزایش یافته است. در همین حال تراز تجاری ایران با امارات متحده عربی، جمهوری کره، چین، آلمان و ترکیه به‌عنوان ۵کشوری که بیشتری تراز منفی را با ایران داشته‌اند، نسبت به مدت مشابه سال گذشته همچنان منفی‌تر شده است.

بررسی تراز تجاری

براساس نتایج حاصل از آمار مقدماتی گمرک، ارزش صادرات قطعی کالاهای غیرنفتی بدون احتساب میعانات گازی، در ۸ماه نخست سال ۹۳، رقم ۱۷میلیارد و ۴۱۷میلیون یورو(معادل ۲۲میلیارد و ۷۱۸میلیون دلار) و ارزش کل واردات نزدیک به ۲۵میلیارد و ۵۹۹میلیون یورو(معادل ۳۴میلیارد و ۲۵۴میلیون دلار) بوده است. با مقایسه این ارقام، تراز بازرگانی خارجی ایران در این ۸ ماه با کسری ۸میلیارد و ۱۸۲میلیون یورو(معادل کسری ۱۱میلیارد و ۵۳۶میلیون دلار) مواجه بوده است. در این مدت، ارزش واردات ۱۲/۶۰درصد از ارزش کل مبادلات خارجی کشور را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که در مدت مشابه سال گذشته این نسبت ۰۶/۵۸درصد بوده است. همچنین در این مدت تراز تجاری ایران بدون در نظر گرفتن نفت، گاز و خدمات با ۸۵کشور دنیا منفی و با ۹۴کشور دیگر مثبت بوده است.

درحالی که تجارت با کشورهای همسایه از جمله اولویت‌های تجارت خارجی کشور عنوان شده، اما آمارها حاکی از آن است که از تراز تجاری مثبت ایران با عمده کشورهای همسایه کاسته شده و از سوی دیگر تراز تجاری با کشورهایی که منفی بوده نیز منفی‌تر شده است. براساس آمار، در مدت ۸ماه نخست سال جاری، ۱۰میلیون و ۲۵۹هزار تن کالا به ارزش بیش از ۴میلیارد دلار به کشور عراق صادر شده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته با کاهش ۷۴/۱۴درصدی در وزن و کاهش ۰۹/۰درصدی در ارزش دلاری همراه بوده است.

آمار واردات از عراق نیز حاکی از آن است که هرچند در ۸ماه گذشته وزن کالاها به میزان ۶۱/۱۴درصد کاهش یافته اما با رشد ۵۰/۳درصدی ارزش همراه بوده است. در این مدت افغانستان نیز به‌عنوان چهارمین مقصد صادراتی ایران با کاهش ۸۸/۱۸درصدی در وزن و کاهش ۵۱/۲درصدی در ارزش دلاری، صادرات ایران را تجربه کرده است. به این ترتیب حدود یک میلیون و ۹۳۸هزار تن کالا به ارزش یک میلیارد و ۶۳۳میلیون دلار به این کشور صادر شده است.

همچنین میزان صادرات به کشور ترکمنستان نیز یک میلیون و ۴۵۲هزار تن کالا به ارزش ۶۳۸میلیون دلار بوده که از نظر وزنی و ارزشی با رشد ۰۵/۶۸درصدی و ۲۷/۶درصدی همراه بوده است. این در حالی است که میزان واردات از کشور ترکمنستان نیز در این مدت ۸۵/۱۰۳درصد از نظر وزنی و ۳۵/۱۰۵درصد از نظر ارزش دلاری رشد داشته است.

صادرات ایران به پاکستان نیز به‌عنوان هشتمین مقصد صادراتی با رشد ۹۷/۴۵درصدی در وزن و ۹۹/۳۵درصدی در ارزش دلاری همراه بوده است. به این ترتیب بیش از ۷۶۰هزار تن کالا به ارزش حدود ۵۵۸میلیون دلار به این کشور صادر شده و در مقابل بیش از ۱۲۱هزار تن کالا به ارزش ۱۴۰میلیون دلار از این کشور وارد ایران شده که کاهش ۱۲/۴۲درصدی در وزن و ۰۳/۴۱درصدی ارزش دلاری داشته است.

صادرات ایران به جمهوری آذربایجان نیز در این مدت بیش از یک میلیون و ۵۰۲هزار تن کالا معادل ۳۲۲میلیون دلار بوده که با کاهش ۹۶/۱۷درصدی در وزن و کاهش ۵۸/۵درصدی در ارزش دلاری همراه بوده است. در مقابل، واردات ایران از افغانستان(معادل ۵میلیون دلار) و جمهوری آذربایجان (حدود ۱۴میلیون دلار) آنقدر ناچیز است که در جداول ۵۰ مبدا وارداتی ایران جای نگرفته‌اند. شاید به همین دلیل تراز تجاری ایران با این کشورها مثبت بوده است.

در مقابل، در این مدت تراز تجاری ایران با امارات متحده عربی، جمهوری کره، چین، آلمان و ترکیه با بیشترین تراز منفی همراه بوده است. به این معنا که ایران بیش از اینکه به این ۵کشور کالا صادر کند، از آنها کالا وارد کرده است. در ۸ماه نخست سال جاری، تراز تجاری ایران با امارات متحده عربی به میزان یک میلیارد و ۸۶۱میلیون دلار نسبت به سال گذشته منفی‌تر شده است.

در این مدت تراز تجاری ایران با جمهوری کره نیز به میزان منفی ۳۵۵میلیون دلار، با چین به میزان منفی ۹۹۹میلیون دلار، با آلمان به میزان منفی ۱۴۲میلیون دلار و با ترکیه منفی ۱۰۶میلیون دلار نسبت به سال گذشته تغییر کرده است.

در ۸ماه نخست سال ۹۳، متوسط قیمت یک تن کالای صادراتی مبلغ ۳۴۲ یورو(معادل ۴۴۶دلار) و متوسط قیمت یک تن کالای وارداتی ۹۷۸یورو(معادل ۱۳۰۸دلار) بوده که به این ترتیب رابطه مبادله خارجی ایران رقم ۳۴/۰ خواهد بود. در این مدت متوسط قیمت یک تن کالای صادراتی نسبت به سال مدت مشابه سال گذشته با ۷۸/۱۳درصد افزایش و متوسط قیمت یک تن کالای وارداتی با ۵۷/۱۲درصد کاهش در ارزش دلاری مواجه بوده است.

سیر نزولی صادرات به همسایگان