«دنیای اقتصاد» خطرهای در کمین بازارهای صادراتی را بررسی کرد
دو ایستگاه بازدارنده صادرات
هما کبیری هر چند آمار گمرک بیانگر آن است که ارزش صادرات دوازده ماهه سال ۹۲ نسبت به مدت مشابه سال ۹۱، با رشد ۴۳/۰درصدی همراه بوده، اما کارشناسان حوزه صادرات معتقدند نه تنها اهداف پیش‌بینی شده صادرات محقق نشده، بلکه بسیاری از بازارهای صادراتی ایران نیز در حال از دست رفتن است و نهادهای مسوول در این حوزه باید هر چه زودتر در این باره تصمیم‌گیری کنند. این در حالی است که ارزش دلاری صادرات در دوازده ماهه سال ۹۱ نیز نسبت به مدت مشابه سال ۹۰، با کاهش ۷۵/۵ درصدی همراه بوده و بسیاری بر این باورند که روند رو به رشد تورم به ویژه در دو سال گذشته، توان رقابت را از صادرکنندگان ایرانی گرفته و همه این موضوعات در کنار تحریم‌های بین‌المللی به از دست دادن بازارهای صادراتی ایران دامن زده است.
بازار هست، فرصت از دست رفت
هر چند که برخی فعالان اقتصادی به از دست دادن بازارهای صادراتی تاکید دارند، اما در مقابل این گروه عده دیگری نیز هستند که معتقدند ایران بازارهای صادراتی خود را از دست نداده، بلکه فرصت‌های صادراتی را روزبه‌روز بیشتر از دست می‌دهد. اسدالله عسگراولادی، رئیس کمیسیون توسعه صادرات اتاق بازرگانی ایران از این دست افراد است که معتقد است بازارها و خریدار کالاهای ایرانی اعم از سنتی و مدرن کماکان وجود دارد، اما دو ایستگاه بازدارنده برای صادرکنندگان ایجاد چالش کرده است. وی در این رابطه به «دنیای اقتصاد» گفت: اولین و بزرگ‌ترین مشکل صادرکنندگان مساله مالی است که نمی‌توانند پول کالاهایی را که صادر می‌کنند، وارد کشور کنند که این مساله با تحریم تشدید هم شده است. دومین مساله هم به حملونقل مربوط است که صادرکننده نمی‌تواند به موقع کالاهای مورد نظر را به مقصد برساند. عسگراولادی افزود: برخی کالاها مانند زعفران، میگو، خاویار و میوه‌های تازه باید از طریق هواپیما به مقصد مورد نظر صادر شوند، اما صادرات ما از طریق هوایی صفر است. در هامبورگ، دبی و همه کشورهای اروپایی صبح به صبح یک هواپیما از خاورمیانه یا آمریکا به زمین می‌نشیند که حاوی کالاهایی از این دست است اما ما در این زمینه خیلی با آنها فاصله داریم.
وی «گل» را به عنوان یکی از کالاهای سنتی صادراتی ایران عنوان کرد و توضیح داد: ما در کشورهای شمالی و روسیه خریدار گل زیاد داریم اما نمی‌توانیم این کالا را به سرعت به مقصد برسانیم، در حالی که هلند این کار را انجام می‌دهد. بنابراین ما کالا برای صادرات داریم، خریدار هم داریم، اما نمی‌توانیم پول را به ایران بازگردانیم و فقط صادرکننده‌های باسابقه‌ای که آشنایی کافی با این مسائل دارند می‌توانند پول را از راه‌های مختلف به کشور برگردانند.
رئیس کمیسیون توسعه صادرات اتاق ایران معتقد است محصولات پتروشیمی ایران نیز در دنیا مشتری دارند اما به دلیل مسائل حملونقل، به مقصد نمی‌رسند. وی در این باره توضیح می‌دهد: چین مشتری ۱۵ تا ۲۰میلیون تن سنگ آهن ایران است اما عوارضی که برای این کالا وضع شده جلوی صادرات را گرفته است. همچنین ۱۵ تا ۲۰میلیون تن از ۷۰میلیون تن تولید سیمان کشور قابلیت صادرات دارد اما وسیله حملونقل وجود ندارد که باید در این زمینه برنامه‌ریزی انجام شود.
وی درباره رقبای ایران در بازارهای جهانی توضیح داد: در این فاصله که ما با چالش‌های جدیدی در صادرات مواجه بودیم یک عده به بازارهای ما آمدند، اما همچنان تلاش می‌کنیم که جایمان را از دست ندهیم. در حال حاضر بازار فرش ایران به شدت سقوط کرده و فرش‌های چینی، پاکستانی و هندی به بازار آمده‌اند؛ در حالی که کیفیت فرش ایران را ندارند و مشتری واقعی فرش ایران همواره وجود دارد، ولی تجار بزرگ باید بیایند. کانادا و اروپا بازارهای بزرگی هستند که کمتر به آنها توجه شده است. عسگراولادی در پایان تاکید کرد: متولی امر صادرات در حال حاضر سازمان توسعه تجارت است که باید بهتر و شفاف‌تر عمل کند. این مشکلی است که ما با سایر بخش‌های دولتی هم داریم.
خودتحریمی‌ها در مسیرصادرات
سیدرضا نورانی، رئیس کنفدراسیون صادرات نیز معتقد است تحریم‌ها کار را دشوار کرده و هزینه‌ها را افزایش داده اما دلیل اصلی از دست دادن بازارهای صادراتی، خودتحریمی‌ها است. وی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» گفت: وقتی تحریم‌ها تشدید شد و کشتی‌های خارجی از ایران رفتند، کشتی‌های داخلی و شرکت‌های ذی‌ربط هم اعلام کردند که حملونقل برایشان به صرفه نیست. به همین دلیل سفرهای شرکت کشتیرانی از بوشهر به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس تعطیل شد و ما برای صادرات محصولات فسادپذیر مجبور شدیم از کشورهای ثالث استفاده کنیم که هم هزینه را افزایش داده و هم زمان را.
به گفته نورانی پیش از این مرسولات از بوشهر به خلیج‌فارس بین ۱۲ تا ۲۴ساعت ارسال می‌شد، اما در حال حاضر ۱۰ تا ۱۲ روز زمان لازم است تا کالا ارسال شود، ضمن اینکه کالاها باید در کشور ثالث نیز تخلیه و بارگیری شوند و ممکن است آسیب ببینند و کیفیت آنها کاهش پیدا کند.
وی با اشاره به اینکه بازارهای بین‌المللی مختص هیچ کشوری نیست، ادامه داد: شرایط تجارت در دنیا رقابتی است و ما معتقدیم در شرایط فعلی قدرت چانه‌زنی و رقابت‌پذیری از ما گرفته شده و ما در بازارهای دنیا حضور قوی نداریم. رئیس کنفدراسیون صادرات مصوبات و محدودیت‌های یک‌شبه را دلیلی برای سردرگمی صادرکننده‌ها عنوان کرد و افزود: بازار صادرات به طور کلی از دست دادنی نیست، بلکه با ایجاد ترمزهای صادرات، رقابت بازار سخت می‌شود. در حال حاضر ما بازار برخی کالاها را به این دلیل که دیگر صادرات آنها مقرون‌به‌صرفه نیست از دست داده‌ایم.
تصمیم‌ها غیرکارشناسی است
در این میان نایب رئیس کنفدراسیون صادرات هم معتقد است که آمار گمرک و افزایش ۵/۰ درصدی صادرات نباید ملاک مقایسه روند صادرات باشد. محمد لاهوتی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» تاکید دارد که واقعیت این ارقام نیست. او می‌گوید: در ۲ سال گذشته به دلیل افزایش غیرقابل پیش‌بینی نرخ ارز، ارزش پول ایران یک سوم شد. به‌رغم همه مشکلات موجود، این اتفاق برای صادرات یک فرصت بود و ما در آن زمان باید شاهد یک جهش ۲۰ تا ۳۰درصدی در امر صادرات بودیم اما متاسفانه این اتفاق نیفتاد.
نایب رئیس کنفدراسیون صادرات ادامه داد: دولتمردان در آن زمان نگران بودند که به دلیل افزایش نرخ ارز و اختلاف زیاد نرخ ارز مرجع و آزاد، آنچه وارد کشور می‌شود ممکن است دوباره صادر شود، محدودیت‌هایی وضع کردند که امروز به اخذ عوارض از صادرات برخی کالاها، سهمیه‌بندی و حتی ممنوعیت صادرات منتهی شده است. در حالی که بر اساس قانون برنامه پنجم توسعه، هر گونه ممنوعیتی برای صادرات ممنوع است. وی با اشاره به ادامه برخی ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های صادراتی در دولت یازدهم، تاکید کرد: در حال حاضر صادرات عملا با توافق و قرارداد انجام می‌شود. وقتی صادرکننده به موقع نتواند تعهد صادراتی را ایفا کند، قطعا کشورهای دیگری جایگزین او می‌شوند. وقتی یکباره برای کالایی عوارض وضع می‌شود، قطعا تجار ایرانی حاضر به ایفای تعهدشان در بازارهای بین‌المللی نیستند و همین امر بازارهای صادراتی ما را با چالش مواجه کرده است.
لاهوتی افزود: این در حالی است که در قانون بندی به نام بند «مکتسبه» وجود دارد که اگر دولت قصد دارد برای صادرات ممنوعیت یا محدودیتی ایجاد کند، موظف است ۳ ماه قبل اعلام کند. در حالی که تاکنون این اتفاق نیفتاده است. به گفته وی، سنگ‌آهن، سیمان، شیرینی، بیسکویت، شکلات و کالاهایی از این دست در فهرست کالاهایی قرار دارند که بازارهای صادراتی آنها در حال از دست رفتن است. نایب رئیس کنفدراسیون صادرات در این رابطه توضیح داد: هم‌اکنون ایران در حال از دست دادن بازار کشورهایی مانند افغانستان و عراق است. این شاید به ضعف بخش خصوصی برگردد، اما این همه ماجرا نیست. بلکه تصمیم‌های غیرکارشناسی بدون استفاده از بخش خصوصی عمده‌ترین دلیل این اتفاق است.
بازارهای هدف رو به کاهش است
در همین زمینه در روزهای گذشته، علا‌میرمحمد صادقی، عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی ایران به «ایسنا» اعلام کرده بود: گران شدن کالا در ایران به صادرکنندگان لطمه زده و باعث شده بازارهای هدف را از دست بدهیم. ما باید به هر ترتیبی که هست وضعیتی را برای کالاهای صادراتی ایجاد کنیم که صادرکنندگان بتوانند قابلیت رقابت با سایر کالاها را در جهان داشته باشند. وی همچنین با اشاره به اینکه افزایش نرخ و تورم داخلی در صادرات تاثیر بسزایی دارد، گفت: در مورد برخی از کالاها رفته‌رفته در حال از دست دادن بازارهای خود در جهان هستیم. به عنوان مثال، نرخ خشکبار در ایران فوق‌العاده افزایش یافته، در حالی که آمریکا صادرات پسته خود را افزایش داده و حتی آن را به ایران نیز صادر می‌کند. به گفته این عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی ایران، با وجود روند افزایشی حجم صادرات کشور تورم صادراتی قدرت رقابت کالاهای ایرانی را در بازارهای جهان از دست داده و رفته‌رفته تعداد بازارهای هدف کاهش می‌یابد.
لازم به توضیح است هیچ یک از مقام‌های دولتی در سازمان توسعه تجارت درباره این گزارش حاضر به پاسخ دادن به «دنیای اقتصاد» نشدند.
ارسال نظر