رییس کل گمرک در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد»:
سخت‌گیری گمرک، قاچاق را بیشتر می‌کند
هما کبیری- هرچند که گمرک مهم‌ترین شاهراه صادرات و واردات کشور تلقی می‌شود، اما به جز این، بخش قابل توجهی از هزینه‌های دولت را نیز تامین می‌کند. عوارض گمرکی یکی از مهم‌ترین منابع درآمدی دولت است که بر اساس آن، دولت پیش‌بینی کرده در سال ۹۳، ۸۶هزار میلیارد ریال درآمد از گمرک حاصل شود. این در حالی است که در بودجه سال ۹۲ گمرک باید ۱۰۰هزار میلیارد ریال درآمد داشت و ارقام به دست آمده تا کنون حاکی از آن است که به نظر می‌رسد این رقم تا پایان سال هم محقق نشود. رییس کل گمرک باید دلایل عدم تحقق درآمدهای پیش‌بینی شده گمرک را سیستم‌های ناکارآمدی می‌داند که سال‌ها است، گمرک به آنها مبتلا است و حالا راهکارهایی برای رهایی از آن پیشنهاد شده است.
هما کبیری- هرچند که گمرک مهم‌ترین شاهراه صادرات و واردات کشور تلقی می‌شود، اما به جز این، بخش قابل توجهی از هزینه‌های دولت را نیز تامین می‌کند. عوارض گمرکی یکی از مهم‌ترین منابع درآمدی دولت است که بر اساس آن، دولت پیش‌بینی کرده در سال ۹۳، ۸۶هزار میلیارد ریال درآمد از گمرک حاصل شود. این در حالی است که در بودجه سال ۹۲ گمرک باید ۱۰۰هزار میلیارد ریال درآمد داشت و ارقام به دست آمده تا کنون حاکی از آن است که به نظر می‌رسد این رقم تا پایان سال هم محقق نشود. رییس کل گمرک باید دلایل عدم تحقق درآمدهای پیش‌بینی شده گمرک را سیستم‌های ناکارآمدی می‌داند که سال‌ها است، گمرک به آنها مبتلا است و حالا راهکارهایی برای رهایی از آن پیشنهاد شده است. گفت‌وگوی دنیای اقتصاد را با مسعود کرباسیان، رییس کل گمرک درباره سیستم‌ها و راهکارهایی که قرار است به تحقق رقم پیشنهادی درآمدهای گمرک در بودجه ۹۳ کمک کند در ادامه می‌خوانید: یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که شما تاکنون چندین بار به آن اشاره کرده‌اید، راه‌اندازی سیستمی در گمرک برای آسان‌تر کردن رویه‌ها است. چقدر برای تحقق این وعده پیش رفته‌اید؟
از همان روز اولی که مدیریت گمرک برعهده بنده گذاشته شد، برنامه‌ها بر این اصل تنظیم شد که گمرک به سمتی برود که خدمات مناسب و در شأن مردم را به آنها ارائه دهد. همه می‌دانیم که در گذشته چه اتفاقاتی رخ داده بود ولی حالا بحث ما این است که بتوانیم گمرک را به سطحی برسانیم که رضایت عمومی را در مراجعان ایجاد کند. پیش از این از فعالان اقتصادی می‌شنیدیم که وضعیت حاکم بر گمرک را به عنوان یکی از موانع کارهایشان اعلام می‌کردند، ولی شما مطمئن باشید که تلاش و عزم جدی گمرک در دوره جدید بر این اصل استوار است که این وضعیت را تغییر دهد. راه‌اندازی سامانه گمرک الکترونیک هم یکی از اولین و موثرترین گام‌ها در جهت رسیدن به این خواسته است ضمن آنکه به تحقق درآمدهای پیش‌بینی شده گمرک هم کمک می‌کند.
پیش از این هم شما بازدید سرزده از فرودگاه امام و چند گمرک دیگر داشته‌اید. محصول این بازدید‌ها برای خود شما چه بود؟ بالاخره همه می‌دانیم که در مبادی ورودی چه اتفاقاتی می‌افتد و میزان رضایتمندی مردم چقدر است. حالا سوال ما این است آیا رییس گمرک از این وضعیت خبر دارد؟
ما هم می‌دانیم که در گذشته چقدر مردم برای عبور از این مبادی اذیت می‌شدند. بنده در جلسه مطبوعاتی که چندی قبل داشتم به صراحت از مردم بابت کارهایی که در گذشته انجام شده، عذرخواهی کرده‌ام و نمی‌خواهم این روند ادامه داشته باشد. ما باید تلاش کنیم که وضعیت بهتر شود. الان هم به شما می‌گویم که تمام توان مجموعه گمرک بر این اصل استوار است که سطح خدمات‌دهی را به مردم افزایش دهیم. حداقل در مجموعه‌هایی مانند فرودگاه‌ها و مرزهای زمینی مسافری که با مردم عادی طرف هستیم، به سمتی می‌رویم که این رفتارهای آزاردهنده از بین برود. برای سنجش این ادعا شما می‌توانید به گمرک فرودگاه امام سربزنید. مطمئن باشید که خدماتی که در حال حاضر ارائه می‌شود با ۸ ماه قبل خیلی متفاوت است.
اگر این طور که شما می‌گویید باشد، چه تضمینی برای ثبات این رفتارها وجود دارد؟ اگر چند ماه دیگر یک مدیر به گمرک بیاید، آیا باز هم همه چیز سر جای اولش باز می‌گردد؟
اصل کار ما این است که خدمات‌رسانی شایسته را به یک رویه تبدیل کنیم. بنابراین، وقتی این سیستم حاکم شود، هیچ تغییر مدیریتی نمی‌تواند اصل را زیر سوال ببرد. باید به یاد داشته باشید که ۸ سال قبل وقتی مجموعه گمرک را به دولت نهم تحویل دادم، گمرک ایران از نظر ارائه خدمات و دسترسی به تکنولوژی‌های روز وضعیت بسیار مطلوبی داشت. ما در سازمان جهانی گمرک هم جایگاه مناسبی داشتیم ولی حالا ببینید کجا هستیم. قصد ندارم که به گذشته بازگردم، ولی فقط به همین یک نکته بسنده می‌کنم که ۸ سال قبل گمرک ایران بسیاری از گواهینامه‌های بین‌المللی ایزو را دریافت کرده بود. من نمی‌دانم چه اتفاقی افتاد که امروز وقتی شما سوال می‌پرسید یا وقتی خود بنده از گمرکات بازدید می‌کنم، هیچ اثری از آن موفقیت‌ها نمی‌بینم. به هر جهت قصد ندارم به گذشته برگردم. حرف ما این است که گمرک به سمتی برود که خدمات شایسته به مردم و فعالان اقتصادی ارائه دهد.
یکی از شاخص‌های بررسی مطلوبیت محیط کسب‌وکار که بانک جهانی ارائه می‌دهد، همین وضعیت گمرک است. طی سال‌های گذشته هم شکایت‌ها از معطلی‌ها و خیلی اتفاقات دیگر در گمرک فراوان بوده است. این وضعیت را چگونه قرار است سامان دهید؟
به نکته مهمی اشاره کردید. اگر ما بخواهیم سرمایه‌گذار خارجی جذب کنیم یا سرمایه‌گذاران داخلی را به کار بیشتر دعوت کنیم باید سطح خدمات‌رسانی نهادهای مهمی مانند گمرک را ارتقا دهیم. طرح گمرک الکترونیک که در این دوره راه‌اندازی شده با همین هدف پا به عرصه گذاشته است. من از شما خواهش می‌کنم وضعیت امروز را به خوبی در ذهن داشته باشید و لطفا ۶ ماه دیگر و پس از کار دقیق سامانه الکترونیک هم به گمرک سر بزنید. مطمئن باشید که مشاهدات خود شما مشخص می‌کند ما دیگر در نقطه سابق نخواهیم بود. گمرک از این پس به کسانی که به آن رجوع می‌کنند، احترام می‌گذارد. ما قصد نداریم مانع باشیم. اما وقتی گمرک سخت‌گیری می‌کند، قاچاق رونق می‌گیرد. هدف ما این است که تصویر نامطلوب از گمرک را تغییر دهیم.
مثل اینکه قرار است گمرک شفاف هم بشود؟
بله. دقیقا این هدف ما است. در نظر است ضمن پیاده‌سازی سیستم ارزش روی پورتال گمرک، امکان دسترسی اظهارکنندگان به سوابق ارزش اظهاری کالای خود نسبت به تنظیم اظهارنامه و پرداخت توام به صورت الکترونیک، سرعت انجام کار بدون لزوم مراجعه حضوری به گمرک تا حدود زیادی افزایش یابد. به علاوه با برقراری ارتباط سیستمی گمرک با انبارها و بنادر ضمن اتوماسیون فرآیندهای اجرایی، امکان زمان‌سنجی انجام کار برای گمرک و به‌تبع آن خدمات‌گیرندگان فراهم خواهد شد. جهت اطلاع‌رسانی کامل به تمام فعالان تجاری دستورالعمل و شیوه‌نامه استفاده از سامانه مذکور به همراه شماره تلفن پشتیبانی از سامانه، در پورتال گمرک جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته و فرم‌های ثبت نام به منظور اخذ شناسه و رمز ورود صاحبان کالا به سامانه و انجام کلیه این مراحل فراهم است.
این پورتال وقتی راه‌اندازی شد، کسی هم به فعالان اقتصادی مشاوره می‌دهد؟ چطور باید با آن کار کنند؟
در زمان اجرای آزمایشی طرح، تیم کارشناسی و فناوری اطلاعات و ارتباطات هم به کارکنان گمرک و هم به مراجعان، مشاوره‌های دقیق می‌دهند. هدف این است که با این سامانه روان‌سازی امور انجام شود. در این زمینه کارشناسان فنی بخش گمرکی،فناوری اطلاعات و ارتباطات پاسخگویی و راهنمایی‌های لازم را خواهند داشت. البته راه‌اندازی سیستم‌های جدید به هرجهت مشکلاتی را به همراه دارد، ولی باید به سمتی برویم که با آشنا کردن مردم با این تکنولوژی جدید، رویه‌ها را اصلاح کنیم.
یکی از مشکلاتی که در گمرکات کشور وجود دارد و تقریبا تمامی فعالان اقتصادی به آن اشاره می‌کنند، مشکل تعیین کارشناس‌ها و ارزیاب‌های پرونده است. برای این مشکل آیا تدبیر جدیدی اندیشیده‌اید؟
واقعیت مشخص این است که تعداد کارمندان و ارزیاب‌های گمرک به تعداد پرونده‌ها نیست. اما همکاران ما در تلاش هستند تا این خلأ را با کار بیشتر پر کنند. تاکید ما هم بر این اصل بوده که هیچ صاحب کالایی از این پس در گمرک معطل نماند. شما می‌دانید وقتی کالا در گمرک می‌ماند چه اتفاقاتی در بازار رخ می‌دهد. بنابراین ما نگاه کلان بسیار مشخصی هم داریم که این نگاه به ما توصیه می‌کند به رفتارهایمان شتاب دهیم. اتفاقا برای رفع مشکلی که اشاره کردید هم سامانه الکترونیکی بسیار موثر است. از دیگر مزیت‌های این سامانه تعیین کارشناس پرونده و ارزیاب به صورت الکترونیکی و همزمان با تعیین مسیر اظهارنامه صورت گرفته و زمان مراجعه صاحب کالا به گمرک در جهت انجام مراحل نهایی اظهار، اعلام می‌شود و همچنین در صورت موافقت و تایید صاحبان کالا، امکان ارزیابی غیابی و بدون حضور ایشان فراهم می‌شود.
این سامانه جدید که به آن اشاره کردید، قرار است یکی از موانع کار را برطرف کند یا چند وقت دیگر خودش به یک مانع تبدیل می‌شود؟
خیر. اصلا اینطور نیست. نباید به ورود تکنولوژی‌های جدید بدبین بود. ببینید این رویه و رفتار در گمرکات پیشرفته جهانی تجربه شده است. گمرک در چرخه تجارت خارجی کشور نقش مهمی دارد و ما قصد داریم نقشمان را به خوبی ایفا کنیم. این سامانه می‌آید تا سرعت، شفافیت و دقت را بیشتر کند. اتفاقا همین سامانه می‌تواند در میان مدت به نقطه قوت گمرک تبدیل شود. خیلی از نارضایتی‌هایی که وجود دارد به خاطر فقدان همین سیستم هوشمند و شفاف است. توجه داشته باشید در حال حاضر وظایف گمرک‌های جهان بسیار فراتر از وظایفی نظیر تامین درآمد و حمایت از صنایع و تولیدات داخلی است و طیف وسیعی از الزامات ملی و بین‌المللی از جمله امنیتی و سلامت جامعه را شامل می‌شود. گمرک ایران نیز با توجه به روند رو به شتاب جهانی شدن و تحولات اخیر در سطح ملی و بین‌المللی در زمینه مناسبات تجاری و لزوم حرکت به سمت گمرک الکترونیک، تلاش می‌کند تا همسو با رویکرد برنامههای توسعه، رشد اقتصادی کشور و سند چشم‌انداز بیست ساله کشور در کنار سایر دستگاه‌ها، ضمن ارائه تسهیلات لازم به خدمات گیرندگان، موجبات رضایتمندی آنها را هم فراهم کند. البته عرضه خدمات قابل ارائه در گمرک به صورت الکترونیکی برای آنکه گمرک بتواند نقش اصلی خود را در رشد و توسعه اقتصادی کشور به طور شایسته‌ای ایفا کند، لازم است تحولات چشمگیری را در حوزههای فرآیندها، سیستم‌ها و روش‌ها، منابع انسانی و ساختار، تجهیزات و سخت‌افزار، قوانین و مقررات ایجاد کند.
حرف‌های شما یعنی زیان‌های انباشته شدن کالا در گمرک برای صاحب کالا قرار است از بین برود؟
هر روز توقف کالا در گمرک معادل یک درصد ارزش کل کالا هزینه به همراه دارد. بنابراین گمرک به سمتی می‌رود تا با ارائه سریع‌تر خدمات، افزایش تعدد انبارهای اختصاصی تحت کلید گمرک برای شرکتهای تولیدی، ارائه خدمات گمرکی در خارج از اماکن گمرکی و خارج از ساعات اداری (ارزیابی و ترخیص سیار)، ساده‌سازی رویه‌ها، ادغام و اصلاح فرآیندها و حذف تشریفات زائد، موجبات کاهش هزینه‌های تولید و در نتیجه افزایش توان رقابت‌پذیری تولیدکنندگان را فراهم کند که خود اشتغال پایدار را در پی خواهد داشت. همین سامانه‌ای که مورد بحث ما است به سرعت به فرآیندها کمک می‌کند.
با راه‌اندازی این سامانه که بارزترین ویژگی آن امکان اظهار الکترونیکی کالا و به صورت برخط در هر زمان و در هر نقطه که امکان دسترسی به اینترنت فراهم باشد، مراجعات مکرر و غیرضرور واحدهای تولیدی، تجاری و واردکنندگان کالا و فعالان اقتصادی به گمرک حذف می‌شود یا به حداقل ممکن کاهش خواهد یافت. به همین دلیل صاحبان کالا بدون نیاز به حضور فیزیکی در اماکن گمرکی و مراجعات مکرر به این سازمان می‌توانند به صورت کاملا الکترونیکی و از محل کار خود اظهارنامه مربوطه را به گمرک ارائه کنند.
ارسال نظر