ریختن آب به آسیاب دشمن

گروه بازرگانی- مرزهای تجاری با کردستان عراق بسته شد. این اصل خبری بود که اوایل هفته گذشته به صفحات روزنامه‌ها و رسانه‌ها راه یافت و پرسش‌های بسیاری برانگیخت.

یک روز پس از این اتفاق جلال طالبانی، رییس‌جمهوری عراق درگفت‌وگو «آسوشیتدپرس» تاکیید کرد: این مقام رسمی ایرانی با هماهنگی حکومت حریم کردستان و دولت بغداد به اتفاق یک هیات اقتصادی به سلیمانیه سفر کرده است. روز گذشته نیز هوشیار زیباری، وزیر امور‌خارجه عراق در گفت‌و‌گو با آسوشیتدپرس خاطرنشان کرد که تهران منطقه کردنشین عراق را به خاطر مساله‌ای که کردها مسوول آن نیستند، مجازات می‌کند.

زیباری با اشاره به اینکه این موضوع را در گفت‌و‌گو با وزیر امور‌خارجه ایران که در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل برگزار شد، بررسی کرده، گفت: دولت عراق از سفارت آمریکا در بغداد خواسته است که واقعیت را اعلام کند وبرخواست عراق برای آزادی این تبعه ایران تاکید کرده است.

روز یک‌شنبه هفته پیش اسماعیل نجار، استاندار کردستان، خطاب به رسانه‌های گروهی خبر بسته شدن مرزهای ایران و عراق را تایید کرد و گفت که ایران تمام ۵مرز منطقه کردستان عراق واقع در شمال این کشور را مسدود کرده است.

او اعلام کرده بود که این اقدام در اعتراض به دستگیری یک مقام استانداری کرمانشاه از سوی ارتش آمریکا صورت گرفته است.

استاندار کردستان ایران با جدیت از عراق درخواست کرد که شخص دستگیرشده هر چه سریع‌تر آزاد شود درغیر این‌صورت، ایران در مناسبات بازرگانی و تجاری خود با منطقه کردنشین شمال‌عراق تجدیدنظر خواهد کرد.

هنوز جوهر امضا تفاهم‌نامه‌های حاصل از نخستین کنفرانس بازسازی عراق در تهران نخشکیده بود و تجار ایرانی به تازگی نقشی در سناریوی خروج از بحران عراق برای بازی پیدا کرده بودند که بستن مرزها ضیافت دلچسب نهار آن کنفرانس را به کام مهمانان دو کشور تلخ کرد.

طعم تلخ این تحریم اقتصادی «محمد رئوف» وزیر تجاری دولت خودمختار کردستان را بر آن داشت تا به خبرگزاری «رویترز» اعلام کند: این اقدام هزینه‌ای معادل یک‌میلیون دلار در روز به مقامات کرد تحمیل کرده است چراکه بستن مرزها توسط ایران باعث افزایش قیمت کالاهای وارداتی همچون نفت سفید و مواد خوراکی شده است.

وی که چندی پیش «جعفر الحمدانی» نماینده خود را برای گسترش روابط‌تجاری به ایران اعزام کرده بود این فشار اقتصادی ایران بر کردهای عراقی را متاثر از تنش‌های بین ایران و آمریکا دانست و گفت: ما اکنون هزینه بازداشت یک ایرانی توسط نیروهای آمریکایی را پرداخت می‌کنیم.

اگرچه طی یک هفته گذشته مقامات کردستان عراق به کرات خواهان گشایش مرزهای مشترک‌شان با ایران شده‌اند ولی ایران هم‌چنان بر مواضع خود پافشاری می‌کند.

رییس اتاق بازرگانی سنندج در این باره می‌گوید: پیامدهای بسته‌شدن مرزهای تجاری ایران و عراق بسیار منفی بوده است.

علی امین‌پور می‌افزاید: تجار منطقه بانه، سقز و مریوان طی هفته گذشته نتوانسته‌اند کالاهای خود را صادر کنند و به همین دلیل متضرر شده‌اند.

وی در ادامه می‌گوید: کرایه «خواب» کالاها و فاسد شدن محصولات به دلیل نبود امکانات سرمایشی ضربه سنگینی به تجارت دو کشور وارد کرده است.

رییس اتاق بازرگانی سنندج معتقد است: این اقدام ضربه مستقیم به اقتصاد کشور وارد کرده است و از سوی دیگر منافع رقبای تجاری ایران در عراق به‌خصوص ترکیه و سوریه را تامین می‌کند.

امین‌پور تصریح کرد: تجربه نشان داده است که بسته شدن مرزها حتی به مدت یک‌ساعت تاثیر مستقیم بر صادرات کشور داشته است چراکه علاوه بر کاهش ارز‌آوری، کالاهای ایران به سرعت جایگزینی در عراق پیدا می‌کنند.

فاروق کیخسروی نایب‌رییس دوم اتاق بازرگانی سنندج نیز درباره پیامدهای این واکنش اقتصادی به یک رویداد سیاسی می‌گوید: نخستین پیامد این اقدام افزایش بحران قاچاق است.

وی می‌افزاید: در جلسه‌ای که روز گذشته در ستاد مبارزه با قاچاق سنندج داشتیم همه بر این مساله متفق بودیم که وقتی مرزی بسته می‌شود آمار قاچاق بالا می‌رود و در شرایط فعلی که پنج مرز مشترک به طور همزمان بسته شده است باید در انتظار افزایش قاچاق باشیم.کیخسروی تصریح کرد: این اقدام با تاکید رییس سازمان توسعه تجارت مبنی بر اینکه می‌خواهیم عراق را جایگزین دبی کنیم، مغایرت کامل دارد و همخوانی نداشتن استراتژی‌ها تجار را سردرگم می‌کند.

وی گفت: عراق کشور ثروتمندی است و احتیاج به بازسازی سریع دارد، این کشور سال گذشته ۷۶میلیارد دلار واردات داشته که تنها ۲/۱میلیارد دلار آن کالاهای ایرانی بوده. اما با رویدادهای اخیر نمی‌توان به رشد قابل توجهی در صادرات به عراق امیدوار بود. این عضو هیات‌مدیره خانه صنعت و معدن سنندج خاطرنشان کرد: کشور ترکیه که هنوز چشم طمع به عراق دارد طی سال گذشته ۱۰میلیارد صادرات به عراق داشت که این رقم معادل ۱۳درصد کل واردات آن کشور است.

کیخسروی در پایان با اعلام موضع خود نسبت به این رویداد سیاسی- اقتصادی می‌گوید: بی شک آمریکا از بستن مرزهای کشورمان با عراق استقبال می‌کند چراکه اهداف تحریمی آمریکا علیه ایران به این ترتیب دنبال می‌شود.

وی تاکید کرد: این رفتار در درازمدت ذهنیت منفی در میان تجار ایرانی و عراق به وجود می‌آورد.

کیخسروی در پایان گفت: دولت باید بتواند این اطمینان را به صادرکنندگان بدهد که هر چقدر هم مشکلات سیاسی وجود داشته باشد نمی‌تواند تاثیر مستقیم بر روند صادرات داشته باشد.

ازسوی دیگر هدایت حاتمی، کارشناس ارشد امور تجاری با ابراز نگرانی از دستگیری مشاور اقتصادی استانداری کرمانشاه، برخورد نامتناسب و موضع‌گیری عجولانه برخی مسوولان استان‌های مرزی را مفایر با دیدگاه‌های رییس کل سازمان توسعه تجارت و وزارت بازرگانی دانست.

وی گفت: در زمانه‌ای که بسیاری از مسائل، موانع و مشکلات سیاسی و امنیتی از طریق راهکارها و نفوذ‌های اقتصادی رفع می‌شود کمتر کشوری اجازه سایه انداختن مسائل سیاسی بر مسائل تجاری را می‌دهد.

حاتمی این اقدام را به مثابه ریختن آب در آسیاب دشمن و خالی کردن میدان برای رقبای تجاری دانست و توضیح داد: اقدامات پی در پی و عجولانه در پیچیدن نسخه‌های تجربه‌ شده حکایت از ناآگاهی نسبت به اهمیت موضوع دارد.

حاتمی که پیش از این دارای مسوولیت اجرایی در عراق بوده و با پارامترهای اجتماعی و فرهنگی و سیاسی این کشور آشنا است معتقد است: نبود شناخت کافی، نبود برنامه مدون، تعدد در تصمیم‌گیری‌ها و غالب بودن دیدگاه‌های استانی موجب ناکامی و آشفتگی اقتصاد و تجارت ملی می‌شود.

معاون سابق تجارت خارجی سازمان بازرگانی کرمانشاه گفت: تلاش آمریکا و برخی کشورهای رقیب برای ممانعت از حضور کالا و خدمات کشورمان موجب شده است که صادرات ایران به عراق به هیچ‌وجه تناسبی با توانمندی‌ها و قابلیت‌های ما نداشته باشد و برخلاف برخی شعارها به واقع بخش‌خصوصی فعال در بازار عراق تقریبا از هیچ حمایتی برخوردار نیست.

حاتمی تاکید کرد: مسوولان استان‌های کرمانشاه و کردستان، باید می‌دانستند که دو استان کرمانشاه و کردستان با استان سلیمانیه تفاهمنامه‌های مختلفی را به امضا رسانده‌اند که به دلایل مختلف کمتر رنگ و بوی اجرایی به خود گرفته است.همچنین مسوولان این استان‌ها باید بدانند که اقتدار در برخورد پلیسی و بستن مرزها نیست بلکه اقتدار واقعی در حفظ و ارتقای نفوذ کالاها و خدمات و تنگ کردن عرصه بر رقبا و دشمنان است.

وی در پایان خواهان بازگشایی مرزها و تلطیف فضای اقتصادی بین دو کشور ایران و عراق شد.

دبیر کمیسیون‌های تخصصی اتاق بازرگانی ایلام نیز با ابراز تاسف از شرایط ایجاد شده برای بازرگانان ایرانی گفت: راه‌حل مسائل سیاسی از طریق دیپلماسی است و نه با روش تحریم اقتصادی.

ناصری که خود برای آگاهی از وضعیت بازرگانان به بازدید مرزهای ایلام رفته بود به تشریح وضعیت مرزها پرداخت.

وی گفت: به دلیل بسته شدن پنج مرز در حال حاضر مرز مهران در استان ایلام شلوغ است و صادرکنندگان در صف‌های طولانی منتظر هستند تا محصولات خود را از طریق مرز مهران به عراق ارسال کنند.ناصری تصریح کرد: ظرفیت مرز مهران برای تردد روزانه ۵۰۰ کامیون است که در حال حاضر تا ۸۰۰ کامیون از این مرز عبور می‌کنند.

ناصری در ادامه گفت: بسیاری از مواد فاسد شدنی در شرایطی که هیچ‌گونه امکان سردخانه‌ای در مرزهای ایران وجود ندارد، در حال نابودی است.

وی همچنین از بسته شدن مرز «بستان» خبر داد و گفت: این مرز که در یکی از شهرهای استان خوزستان در جوار استان ایلام واقع شده نیز از چند ماه پیش بسته شده است.

تحریم اقتصادی کردستان عراق در شرایطی که ساکنان این ایالت خودمختار به مواد غذایی، پوشاک و لوازم اولیه زندگی محتاج هستند هیچ‌گونه همسویی با استراتژی بازسازی عراق ندارد.

صدها کامیون حامل مواد و کالا در دو سوی مرز ایران و عراق متوقف شده‌اند. آنها علاوه بر تامین مایحتاج شهروندان کردستان عراق، تعهدات ۱۲۰ شرکت ایرانی فعال در کردستان عراق را حمل می‌کنند و بی‌شک جبران فاسد شدن این محموله‌ها آسان نخواهد بود.