صنایع دستی و مشتری مداری

بهناز رهبر مهرپو

صنایع دستی‌ایران با پیشینیه تاریخی خود به لحاظ جایگاهی که در فرهنک و هنر‌ایران دارد، از کالاهای فرهنگی، هنری و صنعتی ارزشمند به شمار می‌آید که به دلیل نقش اساسی در تامین معیشت مردم به ویژه روستاییان و عشایر می‌بایست مورد توجه بیشتری قرار گیرد. تولید، بازاریابی و فروش محصولات صنایع دستی می‌تواند در کاهش بیکاری، فقرزدایی و‌ایجاد درآمد برای صنعتگران دستی و هنرمندان کشور و نیز بهبود تولید ملی و رونق صادرات غیرنفتی موثر باشد. زیبایی و ارزش‌های فرهنگی، هنری صنایع دستی‌ایران برگرفته از تنوع و غنای فرهنگی‌ایران زمین است و جایگاه ویژه‌ای در مجموعه صنایع دستی ملل جهان دارد. برخی کشورهای صاحب‌نام در تولید و عرضه صنایع دستی مانند هند و چین از نظر تنوع محصولات به پای‌ایران اسلامی‌نمی‌رسند. اما آنها برای کسب سهم بیشتر از بازارهای جهانی، تولید را به صورت انبوه انجام می‌دهند و‌این امر سبب شده که قیمت تمام شده تولیدات آنها به شدت کاهش یابد. از دیگر ویژگی‌های صنایع دستی تولید شده در‌این دو کشور، در نظر گرفتن ذوق و سلیقه مصرف‌کننده خارجی است که باعث شده درآمدهای کلانی از‌این راه نصیب چین و هند شود. چین با استفاده از نیروی کار ارزان توانسته است در سطح بین‌المللی بازارهای پر مشتری را قبضه و تقاضاهای فراوان خریداران را اجابت کند.

از آنجا که تولید صنایع دستی در‌ایران به عوامل متعدد داخلی از جمله نیروی کار، مواد اولیه و ابزار و وسایل کار متکی است بیش از ۹۰درصد ارزش داده‌های‌این بخش از اقتصاد ملی تامین می‌شود، بنابراین ارزبری ناچیزی دارد و صادرات آن فعالیت‌های جنبی و مستقیم در صنایع دستی را تقویت می‌کند. صادرات صنایع دستی در سال‌های اخیر با روندی نزولی رو به رو بوده که نیازمند بررسی‌های کارشناسانه است.

فرش از جمله عمده‌ترین اقلام صادراتی در بخش صنایع دستی است که بیش از همه با رکود در صادرات مواجه شده است.

براساس آمار، میزان صادرات کالاهای صنایع دستی‌ایران در سال ۱۳۸۵ با ۱۷/۷درصد کاهش نسبت به سال قبل از آن به رقم ۵۲۷میلیون و ۵۰۰هزار دلار رسید که از‌این مبلغ ۴۰۵میلیون و ۴۰۰هزار دلار فرش دستباف به خارج از کشور صادر شد که ۲/۴درصد نسبت به سال ۱۳۸۴کاهش داشت.

صادرات صنایع دستی‌ایران در سال ۱۳۸۴حدود ۵۹۲میلیون دلار بود که از‌این مبلغ ۴۶۰میلیون دلار آن به صادرات فرش اختصاص داشت. سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های اقتصادی در خصوص صادرات غیرنفتی خواه ناخواه بر صادرات صنایع دستی تاثیر دارد و آن را دستخوش تغییر می‌کند.

معرفی و عرضه مناسب و جذاب تولیدات صنایع دستی می‌تواند عاملی انگیزشی برای جذب گردشگران خارجی به شمار‌ آید از‌این رو حضور فعال در نمایشگاه‌های اختصاصی‌ایران در خارج از کشور به ویژه کشورهایی که درآمد سرانه بالایی دارند نه تنها در رونق صادرات‌این بخش و پویایی و تداوم آن بلکه در رونق صنعت گردشگری و جذب گردشگران خارجی می‌تواند نقش کلیدی‌ایفا کند.