طلای سرخ در مسابقه قیمت با طلای زرد
زعفران، گیاه خوش‌عطر و رنگ و بویی که کشتگاه اصلی و قدیمی آن در ایران منطقه بیرجند و قائنات در خراسان جنوبی است و در افواه به طلای سرخ شهرت پیدا کرده است، این روزها با افزایش افسار گسیخته قیمت می‌رود تا به رقیبی برای طلای زرد تبدیل شود.
غلامرضا کیامهر
زعفران، گیاه خوش‌عطر و رنگ و بویی که کشتگاه اصلی و قدیمی آن در ایران منطقه بیرجند و قائنات در خراسان جنوبی است و در افواه به طلای سرخ شهرت پیدا کرده است، این روزها با افزایش افسار گسیخته قیمت می‌رود تا به رقیبی برای طلای زرد تبدیل شود. گرچه زعفران در مقایسه با سایر اقلام خوراکی در سبد غذایی مردم ایران بیشتر جنبه تزیینی و حاشیه‌ای دارد. اما همین گیاه به ظاهر حاشیه‌ای در بسیار از مناسبت‌ها، سوگواری‌ها و اعیاد مذهبی در طی سال، از حاشیه به متن زندگی مردم وارد می‌شود و نقش غیرقابل انکاری در تهیه و طبخ بسیاری از خوراکی‌ها و نذورات مردم ایفا می‌کند. به همین سبب افزایش شدید و بی‌سابقه قیمت این گیاه خوراکی به ویژه در آستانه ماه‌های محرم و صفر، هزینه سنگینی را به بودجه بسیاری از مردم پای‌بند به آداب و رسوم و اعتقادات مذهبی وارد می‌کند.
کسانی که همچون صاحب این قلم در هفته‌های اخیر سعادت سفر به مشهد مقدس نصیبشان شده است، در طی مدت اقامت در آن شهر سیر صعودی روز به روز و حتی ساعت به ساعت قیمت طلای سرخ را از نزدیک شاهد و ناظر بوده‌اند. در طی مدت چهار روزی که نویسنده در مشهد مقدس اقامت داشت، هر مثقال زعفران با بیش از ۳۰درصد افزایش قیمت از ۳۰هزار ریال به ۴۰هزار ریال افزایش یافت و اظهارنظرهای مغازه‌داران نشان می‌داد که روند افزایش قیمت زعفران به همان سرعت ادامه پیدا خواهد کرد کما اینکه طبق اطلاع در زمان نگارش این یادداشت که آخرین روز دی‌ماه است، قیمت هر مثقال زعفران به بیش از ۵هزار ریال افزایش پیدا کرده است.
فروشندگان زعفران در سطح شهر مشهد دلائل گوناگون و بعضا عجیب و غریبی را درباره علل افزایش شدید قیمت زعفران ابراز می‌کردند. بعضی از زعفران‌فروشی‌ها خشکسالی سال گذشته و کاهش برداشت را عامل افزایش قیمت‌ها قلمداد می‌کردند، گروهی دیگر افزایش بی حد و اندازه صادرات را دلیل اصلی افزایش قیمت‌ها می‌دانستند و در آن میان درصد قابل‌ملاحظه‌ای از فروشندگان زعفران تقریبا معتقد بودند که سفر چندی پیش دکتر احمدی‌نژاد رییس جمهوری به استان خراسان جنوبی و سخنانی که وی در طی آن سفر خطاب به کشتکاران زعفران در بیرجند در خصوص پایین بودن قیمت زعفران ایراد کرده است، موجبات بروز تلاطم در بازار زعفران و افزایش قیمت آن را فراهم ساخته است.
پذیرش علت اخیرالذکر از چند جهت برای نویسنده دشوار است. یکی از آن جهت که نویسنده شخصا اطلاع چندانی از چند و چون سخنرانی رییس‌جمهوری در سفر به خراسان جنوبی ندارد و دیگری از آن جهت که بر فرض صحت داشتن چنان مدعایی، با توجه به گذشت چند ماه از برداشت زعفران از مزارع خراسان جنوبی و به فروش رفتن محصول زعفران کشاورزان بیرجندی، در این فصل از سال خود کشتکاران زحمت‌کش و محروم زعفران، نمی‌توانند نقش چندانی در افزایش قیمت این محصول ایفا کنند. اما طرح چنان استدلالی از سوی زعفران فروش‌های مشهد نشان می‌دهد که در اقتصاد بیمار ما گاه بیان حتی یک جمله حساب‌نشده از سوی دولتمردان چه تاثیرات روانی مخربی می‌توان در بازار عرضه و تقاضا و افزایش قیمت‌ها بر جای گذارد و به مستمکی برای سوء استفاده چیان در کمین نشسته تبدیل شود.
بنابر آنچه گفته شد، در‌حال‌حاضران برندگان اصلی افزایش افسارگسیخته قیمت زعفران نه کشاورزان بیرجندی که سلف‌خران، واسطه‌ها و تجار عمده زعفران هستند که در همه حال و در ارتباط با اغلب محصولات کشاورزی، اهرم‌های اصلی تعیین قیمت‌ها را در دست دارند.
خرید و همراه آوردن زعفران به عنوان یکی از شاخص‌ترین سوغات‌های محلی از دیرباز در میان میلیون‌ها مردمی که همه ساله با هدف زیارت و سیاحت به مشهد مقدس سفر می‌کنند به شدت مرسوم بوده، اما در هفته‌های گذشته کسادی چشمگیر حاکم بر کسب و کار فروشندگان زعفران در سطح شهر مشهد نمایانگر این واقعیت بود که قیمت کنونی زعفران از مرز قدرت خرید اکثریت مردم عبور کرده و زعفران نیز می‌رود تا همچون خاویار و پاره‌ای دیگر از اقلام خوراکی گران‌قیمت، به خوراک انحصاری طبقه اعیان و اشراف تبدیل شود.
تا گذشته‌ای نه چندان دور مردم دنیا زعفران را همچون زیره و فرش دستباف و پسته، با نام ایران می‌شناختند، اما از حدود دو دهه پیش با ورود زعفران اسپانیا به بازارهای جهانی به خصوص بازار پرمصرف کشورهای عرب سواحل جنوبی خلیج فارس که به اذعان بسیاری از کارشناسان قسمت عمده آن شکل بسته‌بندی شده زعفران مرغوب ایرانی است، شهرت ایران به عنوان یک تولیدکننده بزرگ زعفران در حال رنگ باختن است و صادرکنندگان ایرانی با صادرات فله‌ای این محصول آن هم به قیمت‌هایی بسیار نازل‌تر از قیمتی که مصرف‌کنندگان داخلی برای خرید زعفران می‌پردازند، جایگاه زعفران ایران را در بازار مصرف کشورهای عرب حاشیه جنوبی خلیج فارس به حدی تنزل داده‌اند که شهروندان آن کشور از محلول غلیظ زعفران فله‌ای ایران در طشت آب برای مالیدن به زیر شکم شترها به منظور تحریک و تقویت آنها در مسابقات شترسواری استفاده می‌کنند و این در حالی است که در همان کشورها زعفران اسپانیا در بسته‌بندی‌های بسیار شیک و لوکس و با قیمت‌هایی گران به بازار عرضه می‌شود.
توسعه صادرات غیرنفتی و کاهش وابستگی کشور به درآمدهای حاصل از فروش نفت خام یک امتیاز بزرگ ملی برای کشور ماست. اما برآورده ساختن این نیاز به بهای محروم کردن شهروندان ایرانی از مصرف محصولاتی چون زعفران که تولید بسیار محدودی دارد و با وجود رقبایی چون اسپانیا، صادرات فله‌ای آن، درآمد ارزی چندان قابل‌ملاحظه‌ای را نصیب کشور ما نمی‌کند، چندان منطقی و قابل‌توجیه به نظر نمی‌رسد، خصوصا آنکه می‌دانیم از نمد افزایش نجومی قیمت زعفران چه در بازار داخلی و چه در بازارهای صادراتی، کلاهی نصب کشتکاران زعفران در بیرجند و قائنات نمی‌شود.
Kiamehr@Hatmail.com
ارسال نظر