غرفه‌های رنگین و سایه‌های سنگین

کامبیز حیدرزاده

سرنوشت بازسازی عراق هر چه باشد برای ایران حاصل پیامدهای تعیین‌کننده است، موفقیت آن جغرافیای سیاسی منطقه را دگرگون خواهد ساخت همچنین شکست آن می‌تواند ادامه جنگ و ناآرامی را به سایر کشورهای منطقه تعمیم بدهد. فراز و نشیب‌های آن، در صورت عدم هوشیاری ایران، عواقب غیر قابل جبرانی برای اقتصاد کشور به دنبال خواهد داشت. هر کشور بر اساس توانایی‌های اقتصادی و ظرفیت‌های موجود می‌تواند نقشی در بازسازی عراق ایفا کند. ایران نیز با داشتن مرز مشترک و دسترسی سریع و آسان و توانمندی‌های اقتصادی، تکنولوژیک و ... در بازسازی و ایجاد آرامش و امنیت در عراق نقش بسیار فعالی در این زمینه می‌تواند داشته باشد. عمده‌ترین موارد اصلاحات لازم در کشور عراق عبارتند از: تثبیت ارز کشور، استقرار سیستم بانکی و بازار بورس مناسب، اصلاح سیستم مالیاتی، بازبینی نظام حقوقی (قانونی) کشور، بازسازی بخش دولتی و بازار کار، تثبیت قیمت‌ها، کاهش یارانه‌ها، ایجاد یک سیستم رفاهی و تدوین و اجرای یک برنامه خصوصی‌سازی مناسب. البته بدیهی است که هر گونه برنامه مدون برای بازسازی پس از تثبیت شرایط سیاسی و اقتصادی و طی یک برنامه حساب شده و دقیق امکان‌پذیر است.

ایجاد ثبات در بخش اقتصاد و پولی پیش‌شرطی است لازم برای تغییر ساختار اقتصادی و پیشبرد برنامه بازسازی. از طرف دیگر موفقیت بازسازی عراق در درجه اول مستلزم استقرار و حفظ امنیت کشور است که این خود مستلزم همکاری کشورهای منطقه است.

نمایشگاه بازسازی عراق (Rebuild Iraq ۲۰۰۷) برای چهارمین سال پیاپی در ۲۰ کیلومتری شهر امان، پایتخت اردن و در جاده فرودگاه و در مساحتی در حدود ۲۴هزار متر مربع برگزار شد که فرصتی بسیار مناسب برای کشورهای خاورمیانه به منظور بهره‌مندی از استاندارد‌های جهانی برای زیرساخت‌های موجود و بهبود وضع اقتصادی منطقه و همکاری تجاری بین عراق و کشورهای همسایه محسوب می‌شود.

حامیان این نمایشگاه سازمان‌های: IFP Group, Riyadh Co, IFP Jordan بودند که با هماهنگی و نظم خاصی موفق به برگزاری نمایشگاه شدند. نمایشگاه شامل شش سالن بود.

توجه به این نکته حائز اهمیت است که تمامی ناآرامی‌های منطقه تاکنون باعث تقویت کشور محل برگزاری نمایشگاه (اردن) شده است.

دلیل این ادعا را می‌توان در موارد زیر بررسی کرد:

- مهاجرت عراقی‌ها با وضعیت متوسط رو به بالا به کشور اردن

- مهاجرت فلسطینی‌های سرمایه‌دار به کشور اردن

- شرایط مساعد برای سرمایه‌گذاری خارجی

- دریافت مبالغ هنگفت از کشورهای ابرقدرت به منظور حفظ منافع آنها

لذا می‌توان به این نتیجه رسید که تمامی تجار مقتدر عراقی و فلسطینی، اردن را به عنوان منطقه‌ای امن به منظور تجارت و زندگی انتخاب کرده‌اند.

از سوی دیگر عراقی‌های مقیم اردن کانال‌های تجاری بسیار قوی در داخل خاک عراق دارند. پس اردن به عنوان بکرترین منطقه به منظور ورود به بازار عراق به لحاظ حضور دائمی تجار عراقی محسوب می‌شود.

برگزار کنندگان نمایشگاه، اردن را به عنوان کلید عبور به بازار عراق می‌دانند.

شرکت‌کنندگان در نمایشگاه

نمایشگاه اول و دوم و سوم در سال ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵ و ۲۰۰۶ در کشور اردن برگزار شده بود، در نمایشگاه سوم بیش از ۱۰۰۰ شرکت از ۴۸گروه مشارکت داشتند.

نمایشگاه امسال از ۳۹شرکت از اقصی‌نقاط جهان با تعداد ۴۶۴ شرکت برگزار شد که شامل دو گروه کشورهای صنعتی و کشورهای همسایه بود.

الف- کشورهای همسایه

اردن، لبنان، امارات، پاکستان، عربستان، کویت و بحرین کشورهای شرکت‌کننده در این نمایشگاه بودند که اغلب حول محور شرکت‌های بازرگانی در این نمایشگاه حضور داشتند. ایران و بحرین هر یک به تنهایی با ۳شرکت‌کننده کمترین سهم را در کشورهای همسایه به خود اختصاص داده بودند.

این در حالی است که آبادترین مرز خاکی عراق مربوط به ایران می‌شود که کمترین حضور نیز در میان کشورهای همسایه و نزدیک، مربوط به ایران بود! از بین کشورهای منطقه بیشترین سهم را از نظر تعداد شرکت‌ها و کیفیت حضور می‌بایست به ترکیه اختصاص داد.

ب-کشورهای صنعتی و در حال توسعه

در این میان می‌توان به کشورهای اروپایی، برزیل، ژاپن، مالزی، تایلند، کره جنوبی اشاره کرد که سهم کشور آلمان از همه بیشتر بود.

آمریکا تنها با ۷شرکت، فقط به منظور حمایت از نمایشگاه حضور یافته بود. گویی تمام کشورها حتی بلوک شرق می‌خواهند در این بازار سهمی داشته باشند حضور پررنگ اندونزی، کره، مالزی و تایلند مبین این ادعا است.

جالب‌ترین نکته حضور کمرنگ چین در این نمایشگاه بود. که خود جای تامل دارد. پاره‌ای از شرکت‌کنندگان دلیل را ناآرامی‌های عراق عنوان کردند، زیرا چین آنقدر بازار دست نیافته امن دارد تا نخواهد در شرایط کنونی ریسک کند.

محوریت نمایشگاه

نمایشگاه بازسازی عراق به عنوان یک نمایشگاه بین‌المللی برای تمامی صنایع و اقلام کالاها از جمله ساختمان‌ها، راه‌ها، برق، تجهیزات نظامی و غیرنظامی و تمام تجهیزات مربوط به بازسازی برگزار شده بود. در یک بررسی اجمالی می‌توان عنوان کرد که این نمایشگاه بر سه بعد ساختمان، نفت و گاز و حمل و نقل استوار بود که بیش از ۸۰درصد غرفه‌ها اختصاص به این سه گروه داشت. با توجه به سابقه فعالیت و توانمندی ایران در ابعاد مذکور و نیاز مبرم بازار عراق به این سه محور، جای شرکت‌های ایرانی بسیار خالی بود، این در حالی است که کشور ترکیه به عنوان مهم‌ترین رقیب ایران در میان کشورهای نزدیک و همسایه، با تمامی قوا و امکانات در نمایشگاه شرکت کرده بود. ترکیه که تاکنون نیز حضور موفقی در بازار عراق داشته است، نمایشگاهی در اردیبهشت-خرداد با هدف بازسازی عراق در یکی از شهرهای مرزی خود با عراق برگزار می‌کند.

ترک‌ها با تثبیت وضعیت کالا و خدمات خود در عراق راه را برای ایران دشوار و دشوارتر خواهند کرد. در این میان متاسفانه برخی از تجار ایرانی با ارسال کالاهای بی‌کیفیت تصویر و ذهنیت کالاهای ایرانی را در قبال مشتریان عراقی روز به روز تیره و تیره‌تر می‌سازند. این در حالی است که لازم است موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران با همکاری گمرک ایران نظارت کاملی بر کیفیت کالاهای صادراتی داشته باشند.

عربستان با وجود غرفه‌های نسبتا زیاد، کالای مناسبی برای عرضه نداشت. غرفه‌های کشور عربستان شامل سنگ و سرامیک، کابل و دکل‌های برق، لوله و پروفیل و حمل‌ونقل بودند.

در این نمایشگاه یک سالن به بخش مذاکرات رودررو اختصاص یافته بود و تمامی شرکت‌کنندگان می‌توانستند با نمایندگان بخش‌های مختلف صنایع عراق مذاکره داشته باشند.

نمایندگان تجاری استان‌های مختلف عراق نیز با حضور در این بخش ضمن آشنایی با شرکت کنندگان در نمایشگاه قصد انتقال اطلاعات به دست آمده را به تجار مقیم عراق داشتند. کنفرانس‌های مختلفی نیز حول محور اقتصادی عراق برگزار شد.

عربستان

از سوی دیگر کشور عربستان با ۲۵ شرکت کننده در زمینه صنایع ساختمانی و حمل ونقل با حضوری نسبتا فعال در این نمایشگاه شرکت کرده بودند. البته کالاها و خدمات عربستان قابل رقابت با کالاها و خدمات ایرانی نمی‌باشد.

ترکیه

کشور ترکیه که در این نمایشگاه مبنا را بیشتر بر فعالیت‌های فنی و مهندسی قرار داده بود با ۴۵ غرفه با آرایشی منظم در سالن شماره ۴ قدرت‌نمایی می‌کرد. نکته قابل توجه این که بازرگانان عراقی زمان قابل توجهی را صرف بازدید از غرفه ترک‌ها می‌کردند.

اردن

کشور اردن نیز با توجه به امتیاز میزبانی حضور پررنگی در نمایشگاه داشت. اردنی‌ها عمدتا تجار استخوان‌داری هستند و راه را برای ورود کالاهای غرب به عراق هموار می‌کنند. اردنی‌ها با توجه به فلسطینی‌الاصل بودن (۵۰درصدی) علاقه خاصی به برقراری ارتباط تجاری ایران دارند.

آنها از ایران به عنوان کشوری بزرگ و با صنعت مقتدر یاد می‌کنند رسوخ فلسطینی‌الاصل‌ها به پست‌های بالای دولتی راه را برای ورود ایران به یک بازار بکر هموار می‌سازد.

لازم به ذکر است اردن از نظر صنعتی و تولید در چرخه پایینی به سر می‌برد که در‌حال‌حاضر بهای سنگینی برای ورود کالاها و خدمات اروپایی پرداخت می‌کند که در صورت ورود ایران به بازار اردن می‌توان مزیت‌های رقابتی بسیاری را ارائه کرد.