گذار از صنعت به طبیعت

فرهاد گوران - اکسپو (Expo) با نمایشگاه (Fair) به لحاظ ساختار و ماهیت، تفاوت بنیادین دارد؛ اکسپو، مکان نمایش نمادها و نشانه‌های ملی کشورها و مناطق گوناگون جهان است که دوره‌های تاریخی را در بر می‌گیرد، چنانکه مثلا در پاویون (غرفه) ترکیه که عنوان «گهواره تمدن‌ها» بر آن نهاده شده است، هفت هزار سال تاریخ سکونت و زندگی بشری به نمایش درآمده و مخاطب در سفری تاریخی از سرزمین باستانی Catalhoyuk در آناتولی به استانبول امروز و تصویر آینده شهرسازی در این کشور می‌رسد. از سوی دیگر، کشورهایی مانند انگلستان و کره جنوبی تاریخ را وا گذاشته‌اند و یکسر به مضمون مورد نظر خود یعنی «شهر مجازی و شهر زنده» پرداخته‌اند با این تفاوت که طراحان پاویون انگلستان بازگشت به طبیعت، و کره‌ای‌ها، شهر پسامدرن آینده با ساختار چند رسانه‌ای را محور کار خود قرار داده‌اند. برخی کشورها مانند هند، اسپانیا و ویتنام هم در طراحی و ساخت نمای بیرونی پاویون‌هایشان از چوب بامبو استفاده کرده‌اند تا «چوب» را جایگزین بتن آرمه و آهن و فولاد در ساختمان‌سازی کنند که این رویکرد به ظاهر نزدیک‌ترین راه برای نزدیک شدن به مضمون «شهر بهتر، زندگی بهتر» است، هر چند که مخاطب فقط تغییر مصالح را می‌بیند و به گونه‌ای ملموس با شیوه‌های دگرگونی اشکال زیست شهری در فضای زندگی مدرن رو به رو نمی شود. از ۱۹۳۳ به این سو اکسپوهای جهانی هر بار با یک مضمون کلیدی برگزار شده‌اند، ضمن اینکه به تدریج کارکرد آنها از «تجاری» به «فرهنگی» تغییر کرده است. اکسپوی ۲۰۱۰ از نظر روش‌شناسی ساختار و اجرا بهترین اکسپویی است که تاکنون برپا شده و چینی‌ها در راه‌اندازی آن سنگ تمام گذاشته‌اند؛ در این اکسپو هم مرزبندی میان فرهنگ، اقتصاد و تجارت برداشته شده و هم تمدن و زندگی مدرن که با آسمان‌خراش‌ها و بزرگراه‌ها تداعی می‌شود با «رویکرد دوباره به طبیعت» پیوند خورده است تا جایی که پاویون انگلستان - نخستین کشور صنعتی دنیا که نخستین اکسپو نیز در آنجا به سال ۱۸۵۱ برگزار شده - از مصالحی چون آلومینیوم، شیشه، الیاف و پوشش گیاهی ساخته شده است و به گونه‌ای نمادین «فضای تهی» فن‌آوری را نشان می‌دهد که با عناصر طبیعی «پر» شده است، مضمون این پاویون هم گویا و روشن است؛ «ساختن بر بنیان گذشته، صورت‌بندی آینده.»