دوره برنامه‌های 5 ساله در دنیا تمام شده است

تولید هواپیما، کامپیوتر و خودرو در ایران توجیه اقتصادی ندارد

معاون رییس‌جمهور و سرپرست مرکز امور مناطق آزاد و ویژه اقتصادی با بیان اینکه در برنامه چهارم مناطق آزاد را خیلی در نظر نگرفته‌اند و این برنامه نمی‌تواند معیار سنجش باشد، گفت: به طور کلی در هیچ کجای دنیا نوشتن برنامه‌های پنج ساله متداول نیست و دوره آن تمام شده است. حمید بقایی که در دولت دهم علاوه بر حفظ ریاست سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به عنوان سرپرست مناطق آزاد و ویژه هم مشغول کار است، در گفت‌وگو با «ایسنا» ضمن تاکید بر این نکته که؛ «مناطق آزاد ما در بعضی از زمینه‌ها مثل همه امور موفق نشده و در بعضی از زمینه‌ها هم خیلی موفق بوده‌اند و ما باید معدل‌گیری بکنیم و به نظر من در این معدل‌گیری عملکرد مناطق آزاد خوب بوده و نمره قبولی گرفته است»، خاطرنشان کرد: از آن جا که سرعت تحولات بسیار بالا و عجیب است نمی‌توان به نقطه تعیین شده رسید، به عنوان مثال ناگهان قیمت نفت بالا و پایین می‌شود و تمام محاسبات به هم می‌ریزد.

وی تاکید کرد: من جزو مدیرانی نیستم که فقط گذشته را نقد کنم و بگویم که می‌خواهم انقلاب کنم، ممکن است در گذشته نیز ضعف‌هایی وجود داشته باشد، اما مدیران گذشته نیز تلاش‌های خود را کرده‌اند و ما نیز باید تلاش‌های خودمان را بکنیم.

همه دنبال واردات هستند

بقایی با اشاره به اینکه چابهار ۱۵ یا ۱۶ سال است که به منطقه آزاد تبدیل شده، اما خط آهن آن هنوز کامل نشده است، گفت: اگر ما به جای انجام کارهای مختلف در چابهار، خط‌ ‌آهن این منطقه را سالی ۲۰ کیلومتر می‌ساختیم، الان تقریبا بخشی از آن را پیش برده بودیم. ما می‌توانیم این منطقه را به آسیای مرکزی متصل کنیم.

بقایی در ادامه این گفت‌وگو از گرایش به واردات در مناطق آزاد انتقاد کرد و افزود: واردات به دلیل تسهیل امور مورد توجه بیشتر قرار گرفته است و این امر نیز ارتباطی به روسای مناطق آزاد ندارد بلکه همه می‌دانند که تجار همه به دنبال واردات هستند، زیرا خیلی راحت و ساده است، ولی در عوض صادرات کار سختی است و مشکلات زیادی دارد، این در حالی است که در بعضی موارد سود حاصله از هر دو مورد یکسان است؛ اما در این میان مناطق آزاد به عنوان یک بستر عمل می‌کنند و اگر این مناطق نباشد تاجر از جای دیگری به واردات می‌پردازد.

معدل پایین سرمایه‌گذاری خارجی

بقایی همچنین با اشاره به اینکه «ما در جذب سرمایه‌گذاری نمی‌توانیم بگوییم که به نقطه مطمئنی رسیده‌ایم» تصریح کرد: ما حدودا نزدیک به دو میلیارد دلار به بالا سرمایه‌گذاری خارجی طی پنج یا شش سال گذشته در مناطق آزاد داشتیم که اگر این میزان را با دیگر کشورها مقایسه کنیم، قطعا رقم پایینی است و دلایل مختلفی نیز دارد: اول اینکه ما تبلیغات بیرونی کمی در این خصوص داشتیم. دوم اینکه شرایط جهانی ما اجازه نداده است که افراد برای سرمایه‌گذاری به این جا بیایند. سوم اینکه ما هنوز مدل جذب سرمایه‌گذاری حرفه‌ای نداریم که در این بخش به همراه بخش تبلیغات بیرونی ما معدل پایینی داریم.

هر چه مناطق آزاد بیشتر باشد، به نفع آن کشور است

وی با رد این نکته که یکی از دلایل عدم موفقیت مناطق آزاد کشور تعدد آنها است، گفت: این مطلب زمانی درست است که دولت در مناطق آزاد سرمایه‌گذاری کند، اما این طور نیست و دولت در مناطق آزاد سرمایه‌گذاری مستقیم نمی‌کند. اتفاقا کسانی که کار تجارت و اقتصاد جهانی کرده باشند می‌دانند که هر چه مناطق آزاد بیشتر باشد به نفع آن کشور است، زیرا اولا دولت که سرمایه‌گذاری نمی‌کند. ثانیا اینکه در بحث تجارت و ترانزیت هر چه بسترهای گره‌های ارتباطی بیشتر تقویت شود به نفع کشور است.

سرپرست مناطق آزاد و ویژه ادامه داد: به عنوان مثال قشم و چابهار برای سرویس دادن به شرق دنیا در نظر گرفته شود و از این طرف اروند به همسایگان غربی اختصاص داده شود که این امر یک مزیت است، زیرا قشم نمی‌تواند به عنوان مثال عراق و یا آسیای میانه را پوشش دهد. به طور کلی تعداد مناطق آزاد ارتباطی به عملکرد آنها ندارد، بلکه نکته این است که ما باید مناطق آزاد را در جاهایی ایجاد کنیم که به لحاظ سوق‌الجیشی توانایی تبادلات ترانزیتی ما را تقویت کنند.

با جاده ابریشم شرق و غرب را به هم دوخته بودیم

وی این دیدگاه خود را چنین تشریح کرد: اگر به نقشه نگاه کنیم، می‌بینیم که ایران محور ارتباطی شرق و غرب و شمال و جنوب است. اطراف ما ۱۷ کشور با ما ارتباط دارند و جمعیتی که ما می‌توانیم به آنها سرویس دهیم، بالغ بر یک میلیارد نفر است. در طول تاریخ هم ما با جاده ابریشم شرق و غرب را به هم دوخته بودیم و کشورهای نظیر آمریکا و انگلیس هم در این خصوص نمی‌توانند هیچ کاری بکنند و نمی‌توانند ایران را به عنوان مثال از مسیر خط لوله حذف کرده و راه جایگزینی پیدا کنند، زیرا در این صورت هزینه آنها بسیار بالا می‌رود. راه ایران امن بوده، راحت‌ و ارزان‌تر است. ما در مناطق آزاد باید به سمت ترانزیت رفته و ایران را باید به یک قطب ترانزیتی تبدیل کنیم.

به آنها گفته‌ایم تا به سمت ترانزیت بروند

رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ادامه داد: ترانزیت کالا از ایران بسیار مقرون به صرفه است و ما باید در این حوزه فعالیت بیشتری انجام دهیم. ما اکنون در مناطق آزاد نیز این امر را شروع کرده و به آنها گفته‌ایم تا به سمت ترانزیت بروند.

وی تاکید کرد: به اعتقاد من ترانزیت در ایران طی چند سال آینده می‌تواند جایگزین نفت شود و این امر حتی می‌تواند از گردشگری جلوتر باشد.

بقایی در خصوص پیشرفت نامتوازن مناطق آزاد نیز گفت: ‌یکی از دلایل این است که مناطقی همچون ارس و انزلی در مقایسه با کیش و قشم جدیدتر هستند و به تازگی فعالیت خود را آغاز کرده‌اند. نکته دوم اینکه به لحاظ امتیازی برخی مناطق آزاد همچون قشم، کیش و اروند از موقعیت جغرافیایی بهتری برخوردار بوده و امتیاز بالاتری می‌گیرند.

ترک‌ها به ارس علاقه نشان داده‌اند

وی افزود: البته در خصوص منطقه آزاد ارس باید بگوییم که ترک‌ها به این منطقه علاقه نشان داده‌اند و شروع به سرمایه‌گذاری نیز کرده‌اند. در همین حال ما به دنبال این هستیم که نخجوان را که تقریبا یک منطقه‌ آزاد است، به ارس وصل کنیم تا هم بتوانیم از فرودگاه آنجا استفاده کنیم و هم از خط آهن. در غیر این صورت ما باید خودمان هزینه کرده و فرودگاه و خط آهن بسازیم. این موضوع با طرف آذری مطرح شده و استقبال نیز به عمل آمده و منتظر جواب قطعی آنها هستیم.

هر مشکلی را اگر قابل حل باشد حل می‌کنم

معاون رییس‌جمهور در بخش دیگری از اظهارات خود در خصوص مشکلات اداری و بوروکراسی گفت: اولا الان در مناطق آزاد من حاضرم به صورت کتبی تعهد دهم که هر مشکلی را با هر دستگاهی اگر قابل حل باشد حل می‌کنیم و این مشکل را در مدت زمان خیلی کوتاه حل خواهیم کرد؛ به عنوان مثال در این پنج ماهی که من اینجا بودم توانستم کارهای زیر را انجام دهم:

سال‌هاست که به دنبال آن بودند تا هندورابی را به کیش ملحق کنند ما دو ماه پیش رفتیم‌ آنجا و دیدیم که منطقه آن جواب می‌دهد و طی دو ماه این امر محقق شد. در همین حال ما در بحث گمرکات چالش‌های زیادی داشتیم و طی روزهای گذشته مدیران مناطق و رییس کل گمرک و معاون آن را دور هم جمع کردیم و به آنها گفتیم تا مشکلات خود را مطرح کنند. همچنین بودجه مناطق آزاد هر ساله اواخر سال مصوب می‌شود؛ اما امسال برای اولین بار هم بودجه ۸۸ را ظرف یک ماه جمع کردیم و هم بودجه ۸۹ را در حال بستن هستیم.

کیش باید رقیب استانبول شود نه دبی

وی سپس در خصوص رقابت کیش با مناطقی همچون دبی گفت: کیش نباید رقیب دبی شود، بلکه کیش باید رقیب شهرهایی مثل استانبول، آستانه و شرم الشیخ شود، جاهایی که محل گردشگری و برگزاری سمینارهای بین‌المللی است. ما در کنار کیش جزیره قشم و اروند را داریم که نزدیک به راه‌آهن بوده و اسکله‌های خوبی دارند اینها می‌توانند رقیب دبی شوند؛ اما این امر نیز راه دارد. بقایی ادامه داد: راهش این است که جنس ایرانی را که می‌رود به دبی و از آنجا دوباره به ایران صادر می‌شود باید شرایطی ایجاد شود که تاجر ما به دبی نرود و به صرفه‌ اقتصادی باشد که این جنس را از قشم وارد کند. کاری که در صادرات مجدد شروع کرده‌ایم، این است که گفته‌ایم باید عوارض کاهش یابد سپس باید امکانات زیر ساختی را توسعه دهیم. در حال حاضر نیز لیست یک سری کالا را در حال تهیه هستیم تا با آنها شروع کنیم. ان‌شاءا... تا یک سال دیگر قیمت واردات کالا از مناطق آزاد را آن قدر اقتصادی خواهیم کرد، به گونه‌ای که دیگر واردات این کالاها از طریق دبی به صرفه نباشد. به گفته این مقام مسوول، ‌اگر از مجموع کالاهایی که به طور رسمی وارد کشور می‌شوند بتوانیم ۳۰ تا ۴۰ درصد آن را که به عنوان مثال از دبی وارد می‌شود به سمت مناطق آزاد بکشانیم، کار بزرگی انجام داده‌ایم.

وی در ادامه از انجام اقداماتی جهت دور زدن تحریم‌ها خبر داد؛ ولی جزئیات آن را اعلام نکرد.

ماموریت می‌رویم نه سفر تفریحی

معاون رییس‌جمهور در ادامه اظهارات خود گفت: کاری که من در مناطق آزاد به دنبال آن هستم این است که مدیریت ما به صورت مدیریت کاملا غیر دولتی در بیاید. به عنوان مثال ما در نمایشگاه میلان شرکت کرده بودیم، دیدیم که بعضی از مناطق دو یا سه نفر معرفی کرده‌اند که از این امر ممانعت به عمل آمد؛ زیرا این نمایشگاه از نظر ما جنبه تفریحی نداشت و به آنها گفتیم که باید در غرفه ایستاده و کالا بفروشند، زیرا این نمایشگاه‌ها فرصت‌های ما است و باید از آن استفاده کنیم. حتی یکی از مدیران گفت که من نمی‌توانم به این نمایشگاه بروم که با او برخورد شد و گفته شد که این یک ماموریت است نه یک سفر تفریحی.

مشکل موجود در ارزش افزوده شفاف‌تر شد

سرپرست مرکز امور مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در خصوص پیش‌بینی‌های انجام شده در قانون برنامه پنجم توسعه گفت: اولا در بحث ارزش افزوده یک بند آورده شد و مشکل موجود در ارزش افزوده شفاف‌تر شد. دوم اینکه کل جزیره قشم به منطقه آزاد تبدیل شد، حال آن که خودمان ۵/۱ ماه قبل در کمیسیون اقتصادی این را مصوب کردیم. سوما اسکله‌های چابهار در منطقه آزاد قرار گرفت و چهارم اینکه بحث واگذاری اختیارات دستگاه‌های دولتی به روسای مناطق آزاد در قانون بود، اما کامل اجرا نشد که در قانون برنامه پنجم این امر تسریع شد. من خودم هم به مناطق آزاد اعلام کرده‌ام که هر دستگاهی را که با شما هماهنگ نیست اعلام کنید تا مشکل حل شود. تا به این لحظه خبری نشده است و این امر نشان‌گر این است که هماهنگی وجود داشته و روابط خوب است.

دیدار با سفرا بازاریابی اولیه بود

بقایی در ادامه به دیدار اخیر خود با سفرای کشورهای اسلامی اشاره کرد و گفت: این دیدار بازاریابی اولیه در جهت جذب سرمایه‌گذاری خارجی بوده است تا در فرصت‌های بعدی آنها را به مناطق آزاد برده و با توانمندی‌های آن جا آشنا کنیم. بعد از این تازه داستان شروع می‌شود و در این مرحله باید با مقامات این کشورها ارتباط بگیریم و سفرا نیز در این امر به ما کمک می‌کنند.

از سازمان میراث گردشگری نمی‌روم

وی در ادامه برخی شایعات در خصوص انتقال کامل وی به مرکز امور مناطق آزاد و ویژه اقتصادی و خروجش از سازمان میراث فرهنگی و گردشگری را رد کرده و گفت: این امر صحت ندارد و به جای پرداختن به این موضوعات باید روی موضوعات اجرایی وقت گذاشت. ‌ما کارهایی را که باید در مناطق آزاد انجام دهیم، در حال انجام هستیم و خیلی از آن کارها اتفاقا از زاویه این جایگاه بهتر انجام می‌شود. علاوه بر این صنعت گردشگری خود یک صنعت اقتصادی است.

وی در بخش‌های پایانی اظهارات خود گفت: تولید برخی از کالاها همچون کامپیوتر و هواپیما در ایران توجیه اقتصادی ندارد و تا ما بیاییم یک هواپیما یا کامپیوتر تولید کنیم، کشورهای دیگر مدل‌ جدیدتری از آن را می‌سازند؛ بنابراین ما باید یک سری کارهایی را که جهش ایجاد می‌کند، انجام دهیم. به عنوان مثال ما در صنعت خودروسازی هر کاری که بکنیم باز هم عقب هستیم ما نباید سراغ تولید کالاهایی برویم که بازار آن اشباع شده، محصول آن وجود داشته و تجربه و صنعت آن دست دیگران است، بلکه باید به سمتی برویم که بتوانیم جهش ایجاد کنیم؛ به عنوان مثال می‌توان به بحث گیاهان دارویی اشاره کرد و این صنعت می‌تواند واقعا ما را در دنیا جلو بیاندازد، به شرط اینکه درست و حسابی سراغ آن برویم.