بررسی دلایل اثربخش نبودن موافقت‌نامه‌های تجاری در گفت‌وگو با فعالان بخش خصوصی
توافق‌های صوری و نه «محتوایی»
گروه بازرگانی - ایران تاکنون با ۲۵ کشور جنوب غربی آسیا موافقت‌نامه همکاری بازرگانی امضا کرده است، اما این موافقت‌نامه‌ها بنا به گزارش‌های تحقیقی مرکز پژوهش مجلس و نیز اذعان کارشناسان بخش خصوصی اثر بخش نبوده و نقش بارزی در گسترش روابط برون‌مرزی کشور نداشته است. ایران از نظر موافقت‌نامه‌های چندجانبه تجاری عضوسازمان اکو عضو بوده و همچنین این موافقت‌نامه را با عنوان نظام جهانی ترجیحات تجاری با پاکستان، مصر و عراق با نام اختصاری GSTP امضا کرده، اما عمده مبادلات تجاری کشورهای عضو اکو نه با خودشان که با کشورهای دیگر است.
از دیگر سو ایران در موافقت‌نامه‌های چندجانبه جنوب غرب آسیا که مورد تایید سازمان جهانی تجارت است، عضویت ندارد. این موافقت‌نامه‌ها عبارت است از: جامعه کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS)، شورای همکاری‌های خلیج فارس (GCC)، منطقه آزاد تجاری پان عرب (PAN ARAB)، موافقت‌نامه سه جانبه، بازار مشترک شرق و جنوب آفریقا (COMEA)، جامعه اقتصادی اوراسیا (EAEC)، جامعه اروپا (EC)، پروتکل مربوط به مذاکرات تجاری بین کشورهای در حال توسعه (PTN) و منطقه تجارت ترجیحی جنوب آسیا (SAPTA).
رییس اتاق تهران با بیان اینکه مجموع موافقت‌نامه‌های دو یا چندجانبه یا کمیسیون‌های مشترک بیشتر به صورت صوری و شکلی است تا محتوایی، می‌گوید: نشست و برخاست طرفین و امضای این نوع موافقت‌نامه‌ها به عنوان قدم اولیه خوب است، اما مهم عملی شدن اینها است که تعدادی از اینها عملیاتی شده و تعدادی نه.
یحیی آل اسحاق در بیان چرایی عدم تحقق این موافقت‌نامه‌ها افزود: در هنگام امضا به الزامات اینها توجه نمی‌شود و از دیگر سو باید توجه داشت که موافقت‌نامه‌های سیاسی، فرهنگی، اقتصادی با سیاست‌های کلی نظام هماهنگی داشته باشد و با کشوری که موافقت تجاری امضا می‌شود باید توجه کرد که روابط سیاسی خوبی هم داشته باشیم.
او با بیان اینکه این موافقت‌نامه‌ها پیگیری هم نمی‌شود به تجارب خود در مقام معاون وزیر صنایع و وزیر بازرگانی اشاره می‌کند که پس از امضا، هیاتی برای پیگیری تحقق این موافقت‌نامه می‌گماشته است.
وزیر اسبق بازرگانی در پاسخ به سوال «دنیای اقتصاد» که؛ مشکل توافقات تجاری ما با ارمنستان که شما بارها بدان اشاره کرده‌اید از چه قرار است، گفت: با ارمنستان اصلا موافقت‌نامه‌ای امضا نشده است، چون بر سر نرخ تعرفه موثر بین دو کشور اختلاف وجود دارد و ارمنستان - البته به حق- می‌گوید تعرفه بر کالاهای ما نباید بیشتر از تعرفه‌ای باشد که شما برای صادرات کالاهای خود به ارمنستان انتظار دارید.
رییس اتاق ایران و چین هم تحریمات بانکی را یکی از دلایل عمده عملی نشدن این موافقت‌نامه‌ها می‌داند و در ادامه می‌گوید: از دیگر سو کشورهایی که رفته‌اند و عضو WTO شده‌اند دیگر موافقت‌نامه‌ها را اجرا نمی‌کنند، زیرا بر اساس قوانین WTO عمل کرده و دیگر نیازی به پایین آوردن تعرفه ندارند.
اسدا... عسگراولادی که به تازگی وارد ۷۶ سالگی شده اما به قول خودش ۲ سال دیگر به بازنشستگی‌اش مانده است، با بیان اینکه البته برخی از این توافقات با توفیق هم همراه بوده، افزود: واضح است که ضعف مدیریتی ما نیز یکی از دیگر عوامل بازدارنده در راستای اجرای موافقت‌نامه‌ها بوده است.
فاروق کیخسروی، رییس کمیسیون تجارت اتاق ایران هم عدم پیگیری و جدی نبودن دولت در راستای اجرای این موافقت‌نامه‌ها را مهم‌ترین دلیل ناکارآمدی آنها دانسته و به «دنیای اقتصاد» گفت: امضا کردن اسناد تجاری ابتدای کار است و پس از آن باید اجازه داد تا بخش واقعی اقتصاد یعنی بخش خصوصی وارد میدان شود، ولی چون در اقتصاد تقریبا به تمامی دولتی ما، بخش خصوصی میدان‌داری نمی‌کند، این موافقت‌نامه‌ها منجر به نتایج مثبت نمی‌شود.
رییس اتاق سنندج با بیان اینکه باید به فعالان بخش خصوصی میدان داد تا در این موافقت‌نامه‌ها به دنبال منافع خود و منافعی که عاید مملکت می‌شود، باشند، گفت: از سوی دیگر سیستم بوروکراسی دولتی ایران نه تنها در داخل بلکه در مراودات خارجی کندی و لختی خودش را نشان می‌دهد، حال آن که در راستای اجرای موافقت‌نامه‌ها به چابکی نیاز است.
نایب‌رییس کمیسیون WTO اتاق بازرگانی هم بر این باور است که به دلیل تحریم‌هایی که علیه کشور اعمال شده، ارتباطات لازم را با دنیا نداریم. احمد آزادمرد افزود: ما هنوز عضو WTO نیستیم و کشورهایی که طرف‌های ما در موافقت‌نامه‌های تجاری دو یا چندجانبه هستند، به خاطر تعهدات شان به سازمان جهانی تجارت نمی‌توانند اینها را اجرا کنند.
آزاد مرد ادامه داد: کشورهای عضو WTO باید در چارچوب تعهدات و قوانین و مقررات این سازمان عمل کنند، در غیر این صورت مورد بازخواست و جریمه واقع خواهند شد.
او در پایان برخی از قوانین داخلی را هم از دیگر عوامل بازدارنده اجرایی شدن موافقت‌نامه‌ها دانست.
مرکز پژوهش‌های مجلس از اینکه «گزارش‌های مدونی» در خصوص اثربخشی این موافقت‌نامه‌ها وجود ندارد، انتقاد کرده و در گزارش خود آورده است: ادعا بر اثربخش نبودن این موافقت‌نامه‌ها به این دلیل است که این موافقت‌نامه‌ها به شکل تیپ و کلی بوده و با توجه به تفاوت شرایط کشورها تهیه نمی‌شوند و در نتیجه از اثربخشی مطلوب برخوردار نیستند.
موافقت‌نامه‌های همکاری تجارت چند جانبه ایران نیز همگی به شکلی موافقت‌نامه ترتیبات تجارت ترجیحی است و کشور ما از دیگر همکاری‌های چندجانبه مانند منطقه تجارت آزاد، اتحادیه گمرکی، بازار مشترک و اتحادیه اقتصادی بهره‌برداری نکرده است.
ارسال نظر