در گفت‌وگو با معاون طرح و برنامه گمرک ایران مطرح شد؛
ضربه سنگین تعرفه‌های غیر‌منطقی
سارا صفاری - در روزهایی که از یک سو خبر کشف محموله قاچاق ۵ و نیم تنی سفیر آرژانتین (عتیقه‌های ذی قیمت!) و از سوی دیگر خبر اختلاس و دستگیری تعدادی از ماموران بزرگ‌ترین گمرک کشور که همان گمرک شهید رجایی است را شنیدیم. درخواست گفت‌وگو با «رییس کل» گمرک ایران را بارها به صورت شفاهی و کتبی مطرح کردیم که به دلیل عدم‌تمایل رییس کل انجام نشد، چندی بعد با رضا جمهوری، معاون طرح و برنامه گمرک ایران قرار گفت‌وگو گذاشتیم که متن آن در پی از نظرتان می‌گذرد:
پیشرفت سیستم آسیکودا در ایران تا دو سال گذشته خوب بود، به طوری که ایران به عنوان مرکز آموزش گمرکات سایر کشورهای معین مثل افغانستان در نظر گرفته شد، اما در دو سال اخیر، آموزش و نصب این سیستم در گمرکات با کندی مواجه بوده، دلیل این کندی چیست؟
سیستم آسیکودا یکی از ۸ پروژه طرح تحول اقتصادی است، این سیستم سابقه حدود ۱۰ ساله در گمرک دارد، اما آسیکودایی که در گذشته در گمرک اجرا شده و در حال حاضر در ۷۵ گمرک کشور رویه‌های گمرک را تحت‌سیستم خودکار ثبت اطلاعات قرارداده آسیکودا پلاس - پلاس است. در حال حاضر نسخه بالاتر، یعنی آسیکودا ورد با همکاری برنامه عمران سازمان ملل متحد UNDP و آنکتاد و گمرک ایران در دستور کار قرارگرفته و از حدود یک سال قبل با اعتباری بالغ‌بر یک میلیارد و پنجاه میلیون تومان در گمرک شروع شد که به عنوان یک روش پیشرفته در حال حاضر در ۳ کشور که ایران سومین کشور اجرا‌کننده این رویه است در حال اجرا است. آسیکودا ورد یک رویه تحت‌وب و آنلاین است. در حالی که نسخه پلاس - پلاس، کلاین سرور بوده و ثبت خودکار رویه‌های گمرکی را به صورت آف‌لاین انجام می‌دهد.
سیستم پیشنهادی سازمان جهانی گمرک و آنکتاد پیاده‌سازی نسخه جدید (آسیکودا ورد) بود. ما در مقطعی ۳ ساله تاخیرهای طولانی در ارتباط با تصمیم‌گیری‌های مدیریتی داشتیم. در حال حاضر موضوع پروژه آسیکودا ورد را با جدیت بیشتری پیگیری می‌کنیم. ما وارد اجرای فاز سوم پروژه آسیکودا ورد شده‌ایم و امیدواریم تا یک ماه آینده بتوانیم ۱۳ گمرک مهم‌ترانزیتی کشور را تحت‌وب و آنلاین کنیم.
آسیکودا ورد در چه گمرکاتی نصب شده؟
به صورت پایلوت در گمرک سرخس و شهید باهنر نصب شده و گمرک شهید رجایی نیز به عنوان گمرک میانی این عملیات را راهبری و هدایت می‌کند.
سیستم آسیکودا ورد قرار است در تمامی گمرکات فعال نصب شود؟
ما ۱۶۷ گمرک داریم و ایده‌آل این است که آسیکودا در تمام گمرکات نصب شود با توجه به اینکه ۹۸ درصد از حجم واردات از حدود ۴۰ گمرک کشور انجام می‌شود، اولویت اول ما اجرای آسیکودا ورد در ۴۰ گمرک مهم کشور است که گمرک شهید رجایی قطعا به عنوان گمرک مهم کشور اولویت ما است تا کلیه رویه‌ها در این گمرک تحت‌وب باشد.
آسیکودا در رویه‌های ترانزیتی چه کارکردی دارد؟
در این زمینه می‌توان به اظهار از راه دور صاحبان کالا، استفاده از تضمین جمعی، جلوگیری از مراجعات مکرر و کاهش هزینه‌های ترانزیتی، جلوگیری از جعل اسناد گمرکی، ارتباط سیستمی بین سازمان‌های متولی ترانزیت، تسویه اتوماتیک پروانه‌های ترانزیتی و مدیریت یکپارچه و واحد و... اشاره کرد.
پس اجرای این سیستم می‌تواند در کاهش قاچاق موثر باشد؟
قطعا می‌تواند موثر باشد از ویژگی‌های اقتصادی و سیاسی این سیستم می‌توانیم به بحث کنترل قاچاق ترانزیت و رسوب ترانزیتی نیز اشاره کنیم، زیرا این رویه باعث می‌شود ما خروج و تسویه‌های ترانزیتی مان را به صورت آنلاین رصد کنیم و دیگر بلاتکلیفی محموله‌های ترانزیتی اتفاق نخواهد افتاد.
گمرک علاوه‌بر سیستم آسیکودا برای کنترل قاچاق کالا از چه روش‌های دیگری استفاده می‌کند؟
قبل از پاسخ به این سوال باید به نکته‌ای اشاره کنم که شاید مهم‌ترین محور این گفت‌وگو باشد و آن این است که رویکرد تمام پروژه‌های طرح تحول، الکترونیکی کردن گمرک و توانمند‌سازی آن است. یکی از وظایف گمرک دنبال کردن فرآیندی برای جلوگیری از قاچاق کالا است. گمرک باید با کاهش دخالت‌های نیروی انسانی و کاهش سلیقه‌های ترخیص کالا از وقوع تخلفات جلوگیری کند و به سمت سیستم‌های مکانیزه و کنترلی و پیشرفته برود که این اتفاق، دخالت‌های نیروی انسانی در ترخیص کالا و اجرای رویه‌های گمرکی را کاهش می‌دهد، اولین نکته مثبت این رویکرد، کاهش جعل پذیری اسناد گمرکی است، بنابراین با توجه به اینکه اسناد الکترونیکی می‌شود و رویه تحت‌وب در کلیه رویه‌های گمرکی حاکم می‌شود طبیعتا با کاهش جعل اسناد و کاهش دخالت نیروی انسانی در ترخیص کالا، ما کاهش قاچاق و تخلفات را خواهیم داشت.
با این تفصیل آیا می‌توان از قاچاق کالا توسط کسانی که مصونیت دارند، جلوگیری کرد؟ آیا شما هم قاچاق محموله عتیقه‌جات از سوی سفیر آرژانتین را نشانه‌ای به ناکارآمدی سیستم موجود می‌دانید؟
البته، عنوان کردن این موضوعات ممکن است مقداری تنش سیاسی به دنبال داشته باشد، اما واقع امر این است که اتفاقاتی که در حوزه ماموران خارجی می‌افتد به دلیل برخورداری این افراد از مصونیت سیاسی است و همکاری‌هایی که در دیپلماسی بین‌الملل بایستی با این کشورها داشته باشیم، در واقع ما از این قضیه نمی‌توانیم به این نتیجه برسیم که در گمرک قاچاق وجود دارد، هر چند نمی‌توانیم انکار کنیم که وجود ندارد. از جنبه اقتصادی طبیعتا انگیزه وارد‌کنندگان این است که به نوعی حقوق ورودی کمتری پرداخت کنند و از طرفی گمرک موظف است حقوق دولت را به صورت کامل استیفا و دریافت کند و دیدگاه دیگری که وجود دارد این است که گمرک باید برای توسعه تجارت، تسهیلات تجاری قائل شود، بنابراین دو رویکرد متناقض در این خصوص وجود دارد. از همین رو جمع بین این دو ضد کار راحتی نیست و گمرک از این باب وظیفه سنگینی دارد، اما گمرک برای موفقیت در عرصه داخلی و بین‌المللی باید به فن‌آوری‌های روز مجهز شود و یکی از این فن‌آوری‌ها سیستم‌های ایکس ری است، بنابراین تا زمانی که اعتبارات مربوط به این فن‌آوری‌ها و تجهیزات آن به گمرک داده نشود، امکان اینکه یک شبه گمرک را به همه سیستم‌های روز مجهز کنیم، نیست و این انتظار دور از ذهن است. اما گمرک تلاش کرده با هزینه‌های جاری و امکانات موجود سایر پروژه‌های تحول را تا حد امکان پیش برد. به عنوان مثال بحث اصلاح قانون امور گمرکی یکی از پروژه‌های موفق گمرک است که انجام شده و لایحه قانون امور گمرکی در حال تقدیم شدن به مجلس است که تا یک ماه آینده این اتفاق خواهد افتاد، بحث اختصاصی کردن گمرکات که با امکانات و اعتبارات جاری پیش بردیم، و موضوع ارزش گذاری کالا تحت‌وب یکی دیگر از مهم‌ترین پروژه‌های گمرک است، به این مفهوم که کلیه گمرکات کشور ارزش واحدی که در دفتر ارزش گمرک ایران به تصویب می‌رسد، اعمال می‌کنند.
بنابراین می‌توانیم به این نتیجه برسیم که هنوز آن اتفاقی که باید بیفتد، نیفتاده و امکان قاچاق همچنان وجود دارد؟
ما راهی بس دراز را برای رسیدن به یک گمرک ایده‌آل داریم و برای رسیدن به این هدف باید سیستم‌های فن‌آوری روز را در گمرکات کشور استقرار دهیم و رویکرد گمرک باید رویکرد ایجاد گمرک الکترونیک باشد، اگر غیر‌از این باشد موفق نخواهیم شد بنابراین گمرک چاره‌ای به جز اجرای گمرک الکترونیک ندارد و پی رسیدن به این هدف بزرگ است، اما یکی از مهم‌ترین مقولاتی که در حوزه تجارت باید به آن اشاره کرد، منطقی کردن تعرفه‌ها و حمایت واقعی از تولید و صنعت است و تا زمانی که تعرفه‌ها غیر‌منطقی و غیر‌کارشناسی است و با نیاز روز جامعه، تقاضای واقعی و ظرفیت‌های تولیدی ما مطابقت چندانی ندارد نمی‌تواند ضریب مناسبی برای دریافت حقوق و عوارض باشد؛ بنابراین غیر‌منطقی بودن تعرفه‌ها به جز اینکه مزیت‌های نسبی قاچاق را در کشور افزایش می‌دهد به نظر من حمایت خوبی را از صنعت و تولید نمی‌تواند داشته باشد، ضمن اینکه مصرف‌کننده نیز از این ناهماهنگی بسیار متضرر می‌شود؛ دلیل ورود کالاهای غیر‌کیفی در کشور بالا بودن غیر‌واقعی تعرفه برخی کالاها است یا در جاهایی غیر‌منطقی بودن شرایط ورود برخی کالاها است که نیاز به کار کارشناسی دارد و باید متناسب با شرایط سیاسی و اقتصادی، نیاز صنعت، نیاز مصرف داخلی تغییر کند و منطقی شود.
مدیران گمرک ایران بارها به کمبود نیروی انسانی اشاره کرده‌اند به نظر شما اختلاس در گمرکات مثل ماجرای اختلاس در بندر شهید رجایی می‌تواند ناشی از نقص نیروی انسانی در بدنه گمرک باشد؟
موضوع تخلف در گمرک ناشی از عدم‌استقرار کامل سیستم‌های مکانیزه است و اگر بتوانیم این سیستم‌ها را به طور کامل در گمرک اجرایی کنیم دخالت نیروی انسانی کمتر می‌شود. تخلف چیزی نیست که به کشور ما محدود شود، در همه کشورها هست و همیشه در کنار گمرک مفهومی به اسم قاچاق وجود دارد، بنابراین ما باید خود را توانمند کنیم برای نظارت بیشتر.
ارسال نظر