همه به دنبال گردشگری

عبدالرسول خلیلی: مراسم معارفه حمید بقایی در هتل لاله برگزار شد. در این مراسم که دو تن از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، مدیران مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، مشاور سابق رییس جمهور در امور مناطق آزاد و ویژه، مشاور و رییس دفتر رییس جمهور، معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست حضور داشتند، ابتدا نماینده مدیران مناطق، چالش‌های برون‌سازمانی را عامل رکود مناطق و برآورده نشدن توقعات موجود از آنها دانست و اذعان داشت: با ارتقای ساختار، قوانین و جایگاه مناطق آزاد و ویژه، آنها می توانند با اهتمام دولت به نقش‌آفرینی بپردازند.

سپس دلخوش، نماینده مجلس شورای اسلامی با اشاره به انفال و بخش‌های مربوط به آن، مناطق آزاد و ویژه اقتصادی را چشم اقتصادی کشور و حوزه گردشگری را همخوان و هم‌خون با مناطق آزاد دانست. در این مراسم پس از اظهارات محمود صلاحی، رحیم مشایی با اشاره به اینکه مناطق آزاد، احتیاج به فضای ملی دارند، عدم وجود فضای کسب و کار به مثابه شاخص توسعه را مشکل کشور دانست. او گفت: رتبه ما در مقیاس جهانی رتبه نامطلوبی در رتبه‌های پایین دست در حوزه فضای کسب و کار جهانی است. در برنامه‌های اصلاحات کاربردی باید در حوزه کسب و کار فکر اساسی کرد، زیرا مانع بزرگ جذب سرمایه‌گذاری جهانی در کشور است.

مشایی این موضوع را در دستور کار دولت دانست، هرچند به گفته وی، رقابت همگانی است و کار سختی است که شماره رتبه را افزایش دهیم. به لحاظ ایجاد رتبه بالا باید مقررات را اصلاح کرد تا روند تصمیم سازی برای فرصت‌ها تا مرحله شرایط تولید به نحو مطلوب‌تری صورت گیرد. گفتنی است، رتبه کسب و کار کشور در حال حاضر یکصد و سی و هفتم است. مشایی تاکید کرد این اتفاق باید در کشور و مناطق آزاد بیفتد.

هرچند هنوز یک دغدغه فراگیر ملی نشده، ولی دغدغه لازم برای اصلاحات آن باید صورت گیرد. وزارت دارایی و امور اقتصادی باید فرهنگ‌سازی کسب و کار را انجام دهد.

مشایی درباره ایجاد مرکز امور مناطق آزاد و ویژه اقتصادی گفت: بعد از تعطیلی شورای عالی مناطق آزاد، این بحث مطرح شد که چگونه دبیرخانه شورای عالی مناطق اداره شوند و مناطق آزاد چگونه و با چه رویکردی اداره شوند؟و این نتیجه حاصل شد که یکی از وجوه را به عنوان وجه غالب و بقیه وجوه را در کنار آن قرار دهیم.از این رو گردشگری در مناطق آزاد وجه غالب شد، به طوری که رقیب صنعت، تجارت و کشاورزی هم نیست. همه وجوه ظرفیت‌های گردشگری هستند، یعنی همه به گردشگری کمک می کنند.به هر حال، این ایده در پایان دولت نهم وجود داشت تا اینکه دستور ایجاد مرکز امور مناطق آزاد و ویژه اقتصادی صادر شد.

مشایی اظهار امیدواری کرد که با حمایت‌های بیشتر و عزم ملی بیش از آنچه اتفاق می‌افتد، بتوان دستاوردهای بیشتری را شاهد بود.او گفت: این مرکز باید فکرش سازمان‌دهی باشد و کارش در دست هزاران. همچنان‌که در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و امور گردشگری چنین بود. او قول داد تا پس از سفر نیویورک و سخنرانی در شورای امنیت سازمان ملل متحد، رییس جمهور به مناطق آزاد بیایند و تصمیمات جدی‌تر و اساسی‌تری انجام گیرد. مشایی با امیدواری از اثرگذاری و پیگیری برنامه‌های طراحی شده و اجرایی بقایی دو توصیه کرد: ۱) باید از ظرفیت‌های فعالان حوزه اقتصادی استفاده کرد. به گونه‌ای که در چگونگی مدیریت مناطق آزاد که فرابخشی است، استفاده از تجربیات کارشناسی در حوزه‌های گوناگون مهم است. با طراحی سازوکارهایی در حوزه مرکز امور مناطق آزاد و ویژه در تهران باید ایجاد فرصت کرد تا کارشناسان در بخش‌های اقتصادی و صاحبنظران دانشگاهی مورد استفاده قرار گیرند. ۲)پیشرفت و توسعه در مناطق آزاد جز از مسیر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی صورت نمی‌گیرد. وی خاطرنشان کرد که در کشور کار شروع شده و آنها هم اثر خواهند گذاشت. او سرمایه‌گذاری برای خطوط ریلی در مسیر بندر چابهار را از جمله فعالیت‌های بخش خصوصی دانست. مشایی افزود: نگاه دولت برای برنامه‌ریزی مناطق آزاد باید اصلاح شود. نیاز است سرمایه‌گذاری خارجی و ملی در مناطق آزاد انجام شود و سرمایه‌گذاری از مناطق آزاد به داخل کشور راه یابد. وی به نقل از دکتر احمدی‌نژاد اظهار کرد که مناطق آزاد ظرفیت بسیار بزرگی است که ظرفیت همه آنها محقق نشده است و این ربطی به مدیریت‌ها ندارد. باید در عرصه ملی تلاش گسترده‌ای برای توسعه مناطق آزاد صورت گیرد.

مشایی اظهار امیدواری کرد که در دولت دهم شاهد تعالی و پیشرفت و رشد فزاینده و اثرگذاری هرچه بیشتر و مطلوب‌تر در مناطق آزاد در اقتصاد ایران باشیم.

در پایان حمید بقایی، سرپرست جدید مرکز امور مناطق آزاد و ویژه اقتصادی گفت: مشایی محوریت کار را مشخص کرد. نگاه حوزه سرمایه‌گذاری در جذب سرمایه‌گذار باید تغییر کند. بخش خصوصی را باید درگیر کار کرد. دولت توان آن را ندارد که زیرساخت‌ها ساخته شوند، زیرساخت‌ها را باید از طریق بخش خصوصی ایجاد کرد. مناطق آزاد باید مینیاتوری از مناطق نمونه گردشگری باشند که در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به وجود آمده‌اند. او گردشگری را یک صنعت درآمدزا دانست. بقایی با اشاره به اینکه نگاه اجتماعی این است که مناطق آزاد سرگل واردات است افزود: این نگاه باید تغییر کند. ماموریت مناطق باید صادرات باشد که کار بسیار سختی است، در این‌باره باید به حل مشکلات، زیرساخت‌ها و مقررات توجه کرد. وی تعادل واردات و صادرات و انجام زیرساخت‌ها را ضامن بقای مجموعه اقتصادی مناطق آزاد دانست. به نظر او موضع گردشگری را باید تقویت کرد. بقایی با نگاهی به عملکرد سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و امور گردشگری گفت: باید ورود خارجیان با صدور ویزا ۱۴روزه در مبادی ورودی که از سوی سازمان یاد شده انجام گرفته را در مناطق آزاد نیز افزایش داد، هرچند مناطق آزاد دارای این مزیت هستند. بقایی با اشاره به تقویت موضع بخش صنعت و تجارت افزود: باید جذب سرمایه‌گذاری را در اولویت قرار داد. خط آهن مهم است و از طریق جذب سرمایه‌گذاری باید انجام شود.

وی با اشاره به قدرت اقتصادی کشورهای آسیای میانه گفت: چابهار باید روزی بندر کشورهای آسیای میانه که به آب‌های آزاد راه ندارند، شود. سرمایه‌گذاران این کشورها باید خط آهن چابهار را احداث کنند، زیرا بندر چابهار محل واردات کالاهای آنها است پس احداث زیرساخت‌ها هم باید به عهده آن‌ها باشد. این کار البته نیاز به انجام هماهنگی‌ها و لابی‌های سیاسی دارد.

این فرصت‌ها را بقایی فرصت‌های مناطق آزاد دانست. فرصت‌هایی که بحران مالی جهانی برای کشور ایجاد کرده است و باید با استفاده از تجربیات و سازوکارها به سرانجام برسد.وی همچنین تاکید کرد: باید از مزایای کشورهای عضو wto مانند قرقیزستان برای سرمایه‌گذارانی که به دنبال جای آماده و بکر می‌گردند، استفاده کرد. ایران کشوری است بکر و آماده سرمایه‌گذاری. اقتصاد مهم است و خیر آن باید به همه مردم برسد، فقر باید از مناطق رخت بربندد.

سرپرست مرکز امور مناطق آزاد و ویژه در پایان افزود: با بررسی ساختار دبیرخانه شورای عالی، ساختار جدید مرکز امور مناطق آزاد و ویژه اقتصادی نهایی می‌شود. ساختار جدید ستادی و پشتیبان مناطق آزاد خواهد بود. کارها را باید تفویض و مساله اصلی و کلان را پیگیری کرد.

در بررسی معارفه حمید بقایی چند موضوع قابل تامل است:

۱ - توجه اکید به جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ایرانیان خارج کشور برای رونق فعالیت‌های مناطق آزاد به صورت B.O.T یا از طریق تامین منابع مالی به صورت فاینانس.

۲ - استفاده از مدیران کارآ و کارآمد بدون توجه به سفارشات مدیران بالادستی دولت برای القای دوستان و آشنایان لاحق. بی‌توجهی به آن یعنی باید فاتحه رونق مناطق آزاد و ویژه را خواند. شاخص‌های کلیدی انتخاب مدیران مناطق آزاد مشخص است، توجه به آنها راهگشا خواهد بود و فرصت‌های مناطق آزاد را هزینه نخواهد کرد.

۳ - توجه به ایجاد خوشه‌های تلفیقی صنعتی و گردشگری در قالب بسته‌های سیاستی و حمایتی از طریق سازمان‌دهی صنایع کوچک و متوسط و صنایع بزرگ برای افزایش رقابت‌پذیری در حوزه‌های گوناگون در مناطق.

۴ - اقدام برای اعطای وام‌ به بنگاه‌‌های زودبازده در مناطق آزاد همانند داخل کشور با این تفاوت که مزیت‌های مناطق آزاد و ویژه لحاظ شود. حل مشکلات تولیدکنندگان در زمینه‌های مسائل بانکی و تقویت موسسات بیمه‌‌های داخلی و خارجی بسیار مهم است.

۵ - ظرفیت‌سازی برای ایجاد زیرساخت‌های مناطق آزاد در لایحه برنامه پنجم توسعه که از سوی دولت آماده ارائه به مجلس شورای اسلامی است با لحاظ کردن اصل ۱۳۸ قانون اساسی.

۶ - توجه اساسی به اجرایی کردن مصوبه‌های دولت درباره مناطق آزاد به ویژه مصوبه مورخ ۱۰/۵/۸۴ برای توسعه محور شرق.

۷ - توجه به زیرساخت‌های لازم و کلیدی در مناطق آزاد از جمله پل خلیج فارس در قشم، احداث راه‌آهن چابهار سرخس دیدگاه‌های فرابخشی و تعامل با وزارتخانه‌های راه‌و ترابری و غیره.

۸ - بازنگری اساسی در محدوده مناطق آزاد و ویژه و پرهیز از پراکندگی محدوده آنها. عوامل دیگری نیز وجود دارد که فقدان آنها، مناطق آزاد را مورد انتقاد قرار داده است.