بررسی مبادلات ایران با کشورهای مشترک المنافع در گفت‌و‌گو با عبدالحمید اسدیان
۱۲ بازار مقصد، ۵/۱ میلیارد دلار صادرات!
در این سال‌ها بارها شنیده‌ایم که بازار کشورهای مشترک المنافع (CIS) از دست رفته، چنان که بسیاری بازارهای دیگر نیز چنین سرنوشتی برای صادرکنندگان کشورمان داشته‌اند، اما به راستی مبادلات تجاری با کشورهایی که پس از یک فروپاشی بزرگ، در پی ساختن دوباره خود بوده‌اند به کجا رسیده است؟ گفته می‌شود که از سال‌های نخستین دهه ۱۹۹۰ تا سال ۲۰۰۷ مبادلات تجاری ترکیه با کشورهای مشترک المنافع ۲۰ برابر بیشتر شده. در این میان وضعیت کشور ما به عنوان یکی از بزرگ‌ترین همسایگان این تازه به استقلال رسیده‌ها چیست؟
سارا صفاری
در این سال‌ها بارها شنیده‌ایم که بازار کشورهای مشترک المنافع (CIS) از دست رفته، چنان که بسیاری بازارهای دیگر نیز چنین سرنوشتی برای صادرکنندگان کشورمان داشته‌اند، اما به راستی مبادلات تجاری با کشورهایی که پس از یک فروپاشی بزرگ، در پی ساختن دوباره خود بوده‌اند به کجا رسیده است؟ گفته می‌شود که از سال‌های نخستین دهه ۱۹۹۰ تا سال ۲۰۰۷ مبادلات تجاری ترکیه با کشورهای مشترک المنافع ۲۰ برابر بیشتر شده. در این میان وضعیت کشور ما به عنوان یکی از بزرگ‌ترین همسایگان این تازه به استقلال رسیده‌ها چیست؟ برای اطلاع دقیق‌تر از آمار صادرات و مبادلات تجاریمان با کشورهای CIS به سراغ عبدالحمید اسدیان مدیرکل اروپا، آمریکا و کشورهای CIS سازمان توسعه تجارت رفتیم از این سمت همین بس که مبادلات تجاریمان با این کشورها چنان محدود است که توان یک مدیرکل و زیرمجموعه‌اش برای اداره و برنامه‌ریزی آن کافی است.
***
آمار موجود در خصوص صادرات غیرنفتی به کشورهای CIS مبهم است. علت این امر چیست؟
در آغاز بگویم که ۱۲ کشور؛ آذربایجان، ارمنستان، اوکراین، بلاروس، تاجیکستان، ترکمنستان، روسیه، قرقیزستان، قزاقستان، ازبکستان،گرجستان و مولداوی از مجموعه کشورهای CIS هستند و صادراتمان به برخی کشورها قابل توجه است و به برخی دیگر نیز کم است.حجم صادرات کالاهای غیرنفتی به کشورهای CIS تقریبا یک‌ونیم میلیارد دلار است.
این آمار جدای از میعانات گازی است؟
بله، صادرات میعانات گازی به این منطقه نداریم و بیشتر واردات داریم. در مورد آمارهای موجود، این آمارها رسمی است که نشان‌دهنده حجم صادرات ۵/۱میلیارد دلاری است، اما در سایر کشورهای هدف، آمارشان با آمار کشورمان به دلیل تفاوت‌های اندک در ارزش‌گذاری فرق می‌کند.
به طور مثال محموله‌ای در ایران ۵۰هزار دلار برای اظهار در گمرک قیمت‌گذاری می‌شود، اما در کشور مقصد ممکن است ۱۰ درصد بیشتر یا کمتر اظهار شود.
ما شرایط را تسهیل می‌کنیم تا حجم صادرات افزایش داشته باشد، اما وجود تفاوت‌های آماری امری طبیعی است.
این حجم از صادرات در سال‌جاری نسبت به سال گذشته چه تغییراتی داشته؟
نسبت به سال‌های گذشته افزایش پیدا کرده، به طوری که در سال ۱۳۸۰ حجم صادراتمان تقریبا ۷۵۰میلیون دلار بوده، در سال ۸۱ به ۷۰۰میلیون دلار رسید، سال ۸۲، ۸۸۵میلیون دلار، سال ۸۳ نزدیک به یک‌میلیارد، سال ۸۴ یک‌میلیارد و ۱۰۰میلیون دلار و در سال ۸۵ افزایشی حدود ۳/۱میلیارد دلار داشته و در سال ۸۶ خوشبختانه حجم صادراتمان به ۵/۱میلیارد دلار رسیده است.
چه کالاهایی بیشتر به کشورهای CIS صادر می‌شود؟
به دلیل تنوع صادرات کالایی که به این کشورها داریم نوع کالاها متفاوت است، اما مواد مصرفی، لوازم خانگی، مواد غذایی، پوشاک و منسوجات و در برخی کشورها، میوه و تره‌بار بیشترین حجم صادراتی را داشته است.
طی چند سال اخیر صادرات خدمات فنی و مهندسی افت‌وخیزهای چشم‌گیری داشته، آیا برنامه مدونی برای صادرات این نوع کالاها وجود دارد؟
در سال‌های اخیر، حجم قراردادهای خدمات فنی و مهندسی کشورمان افزایش پیدا کرد. بر اساس آمار موجود در سال ۸۶ حجم قراردادهای امضا شده برای اجرای خدمات فنی و مهندسی ۲میلیارد دلار بوده که کار اجرایی برخی از قراردادها شروع شده و برخی نیز در حال اجرا است. این حجم مربوط به کل کشورهای جهان است و تعدادی از این پروژه‌ها به کشورهای CIS مربوط می‌شود.
چه میزان از این ۲میلیارد دلار قرارداد مربوط به کشورهای CIS است؟
ارزش قراردادهای کشورهای CIS نزدیک به ۳۰۰میلیون دلار است.تمامی این قراردادها در کمیسیون ماده ۱۹ به تصویب می‌رسد، مرحله بعد قراردادهای نهایی و برای انجام کار اجرایی منعقد می‌شود.
بخش‌خصوصی از اینکه دولت زمینه بازاریابی در کشورهای CIS را فراهم نکرده انتقاد می‌کند، آیا برنامه‌ای برای توسعه بازاریابی دارید؟
سازمان توسعه تجارت در مرحله نخست زیرساخت‌های قراردادهای حقوقی را با سایر کشورها فراهم می‌کند، یعنی موافقت‌نامه‌هایی که به تسهیل روابط تجاری می‌انجامد مانند موافقتنامههای بازرگانی تعرفه ترجیحی، اجتناب از اخذ مالیات، همکاری‌های گمرکی، استاندارد، حمایت از سرمایه‌گذاری و موافقتنامههای کنسولی برای تسهیل دریافت ویزا را فراهم می‌کند و اگر نیاز به موافقتنامههای جدید باشد مجددا به امضا می‌رسد. مرحله دوم این است که هر ساله تعدادی هیات تجاری به کشورهای مقصد اعزام می‌کنیم که قریب به اتفاق هیات‌های همراه از بخش خصوصی، شرکت‌های تولیدی و تجاری هستند. این شرکت‌ها در مذاکرات حضور دارند و ما به عنوان نماینده بخش دولتی زمینه مذاکرات را فراهم می‌کنیم. برگزاری همایش‌های مختلف در کشورهای هدف تحت عنوان روز اقتصاد ایران، برگزاری سمینارهای فرصت‌های شغلی برای شناخت دو طرف و برپایی کمیسیون‌های مشترک به ویژه برای کشورهای CIS از اقدامات عملیاتی است و سعی می‌کنیم نمایندگانی از بخش خصوصی و اتاق‌های بازرگانی برای افزایش زمینه‌های کاری حضور داشته باشند. در سال جاری در آذربایجان، ازبکستان، ارمنستان، اوکراین، بلاروس، تاجیکستان، ترکمنستان، روسیه، قرقیزستان، قزاقستان و گرجستان نمایشگاه برگزار می‌کنیم، یا در نمایشگاه این کشورها غرفه داریم.
برنامه‌های اعزام هیات‌های تجاری با چه رویکردی است؟
اعزام هیات‌ها برای کشورهای هدف با تعیین مجری از سوی بخش‌خصوصی مشخص می‌شود. مجری فراخوان می‌دهد و شرکت‌های خصوصی علاقه‌مند با توجه به رشته فعالیتشان برای حضور اعلام آمادگی می‌کنند.
گفته می‌شود قراردادهایی که برای اجرای پروژه با کشورهای CIS منعقد می‌شود، اغلب به نتیجه نمی‌رسد، دلیل این امر چیست؟
قرارداد به ۲ صورت است؛ اگر قرارداد مربوط به بخش‌خصوصی باشد ممکن است در عمل اتفاقی بیافتد و دچار مشکل شود، در قراردادهایی که بین شرکت‌ها وجود دارد کمک به اجرای درست تعهدات می‌کنیم، اما احتمال لغو قرارداد وجود دارد و این طبیعی است. بخش دیگر مربوط به قراردادهایی است که بین دولت‌ها در قالب یادداشت تفاهم و موافقتنامه بسته می‌شود و قراردادهای دولتی از این ۲ قالب خارج نیست. موافقتنامه‌ها، بعد از انجام مذاکرات تصویب می‌شود، به امضای ۲ تن از مقامات می‌رسد، بعد از تصویب در مجلس دو کشور به عنوان قانون لازم‌الاجرا است و بدون شک اجرایی می‌شود.
سازمان توسعه تجارت نظارتی بر اجرای قراردادها دارد؟
ما فقط در حد مشورت کمک می‌کنیم، اما نحوه اجرای صحیح قراردادها برعهده شرکت‌ها است.
اما عدم اجرای قراردادها توسط شرکت‌های ایرانی، اعتبار کشورمان را زیر سوال می‌برد، آیا اجرای درست تعهدات یا نظارت بر عملکرد شرکت‌ها را پیگیری می‌کنید؟
معمولا اگر قراردادی بسته شود شرکت‌ها باید قراردادشان را با وکیل حقوقی تنظیم کنند و بعد از تصویب طرح در کمیسیون ماده ۱۹ و معرفی به بانک برای اجرای پروژه، تعهدات مورد نیاز از شرکت توسط بانک دریافت می‌شود.
اگر قراردادها حالت پیمانکاری داشته باشد سازمان توسعه تجارت برای اجرای پروژه کمک می‌کند، اما شرکت باید توانایی اجرایی داشته باشد. متاسفانه برخی شرکت‌ها هستند که توانایی اجرایی ندارند و نمی‌توانند منابع مالی پیش‌بینی شده در پروژه را تامین کنند که در عمل دچار مشکل می‌شوند. کسی که می‌خواهد وارد پروژه شود باید توانایی مالی را در خودش ببیند.
وضعیت حضور بانک‌ها و ارائه خدمات به شرکت‌های ایرانی پیمانکار در کشورهای CIS به چه صورت است؟
کشورهای CIS از اهداف اقتصادی ما است و به دلیل نزدیکی و قرابت فرهنگی، بازار بزرگی برای صادرات کشورمان است. بدون شک حضور نهادهای اقتصادی دولتی در این کشورها از جمله بانک بسیارموثر است. سازمان توسعه تجارت نیز برای رونق حضور بانک‌ها در کشورهای هدف کمک می‌کند. خوشبختانه در بعضی از کشورها بانک تاسیس شده و در برخی دیگر نیز در حال تاسیس بانک هستیم، اما تاسیس بانک در برخی کشورها به دلیل حجم کم مبادلات تجاری و افزایش هزینه‌های مازاد بر درآمد توجیه اقتصادی ندارد.
اولویت تاسیس بانک در کشورهای هدف براساس مبادلات تجاری مشخص می‌شود؟
بله، تا حد زیادی چند و چون و ارزش مبادلات تجاری در این میان تعیین‌کننده است؛ یعنی با حضور شرکت‌های ایرانی در کشورهای هدف و نیاز به نقل‌و‌انتقالات پول، گشایش اعتبارات، برگشت سرمایه و عملیات مالی.
طی یک سال گذشته چه اقداماتی برای افزایش مبادلات با کشورهای CIS انجام دادید؟
جهش خوبی در ارتباط با کشورهای CIS داشتیم. افزایش اعزام هیات‌های تجاری، برگزاری نمایشگاه‌های متعدد، انجام اقدامات اولیه برای ایجاد چند مرکز تجاری در ارمنستان و تاجیکستان و استقرار رایزن‌های بازرگانی در کشورهای CIS از اقدامات یک سال اخیر برای افزایش مبادلات تجاری با این کشورها است. آمار صادراتمان موید بهبود عملکرد نسبت به گذشته است، اما این آمار نسبت به ظرفیت‌های موجود در ایران کافی نیست و امیدواریم حجم تجارت را با این کشورها افزایش دهیم.
مشکلات حمل‌و‌نقل یکی از مسائل پیش روی صادرکنندگان است، برای رفع این مشکل برنامه‌ریزی صورت گرفته؟
ارائه طرحی پیشنهادی به دولت برای تجارت با کشورهای CIS از اقداماتی است که انجام شده و مباحث حمل‌و‌نقل یکی از موارد مطروحه در این طرح است که شامل پروازهای هوایی به همه کشورهای CIS حداقل هفته‌ای یک بار، ارائه یارانه به کشتیرانی برای حمل منظم کالاهای دریایی و تسریع در عبور و مرور قطارها و ... می‌شود. امیدواریم تا چند ماه آینده ارائه این تسهیلات موجب تخفیف مشکلات حمل‌و‌نقل شود.
واردات از کشورهای مشترک‌المنافع بیشتر شده، دلیل آن چیست؟
نسبت به سال گذشته حداقل ۲۰درصد افزایش صادرات و واردات بین ایران و کشورهای حوزه‌ای CIS داشته‌ایم. دلیل افزایش واردات این است که آن کشورها تامین‌کننده مواد اولیه صنایع ما هستند و کالاهایی نظیر چوب، فولاد، کاغذ و پنبه از این مناطق وارد و طبعا کالاهای ساخته‌شده صادر می‌شود.
ارسال نظر