سرگردانی گزارش رژیم تجاری در راهروهای دولت
محبوبه فکوری- ۴۱ روز از وعده وزیر بازرگانی به رسانه‌ها برای ابلاغ گزارش رژیم تجاری توسط معاون اول رییس‌جمهوری می‌گذرد و هنوز هیچ خبری از سرنوشت این گزارش حیاتی اقتصاد ایران به گوش نمی‌رسد. ۲۱ مردادماه سال جاری وزیر بازرگانی با حضور در جمع خبرنگاران با اشاره به مذاکرات خود با پرویز داوودی معاون اول رییس‌جمهوری اعلام کرد: «در صحبتی که با آقای داوودی معاون رییس‌جمهوری داشتم، وی گفت: رژیم تجاری ایران برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی تکمیل شده و به زودی ابلاغ می‌شود» اما اکنون پس از گذشت ۴۱ روز از این جلسه هیچ خبری از سرنوشت این گزارش منتشر نشده است.
پرسشی که در شرایط فعلی مطرح است این است‌که چرا گزارش رژیم تجاری ایران در راه مانده و مسوولان دولتی به رغم تصویب این گزارش، رغبتی به آغاز مراحل هفت‌گانه سازمان جهانی تجارت از خود نشان نمی‌دهند؟ البته باید اشاره کرد که حتی مسوولان وزارت بازرگانی و دفتر نمایندگی تام‌الاختیار تجاری ایران نیز حاضر به ارائه توضیحات در این رابطه نیستند.۳سال و نیم از عضویت ناظر ایران در سازمان جهانی تجارت می‌گذرد و متاسفانه هنوز گام‌های ابتدایی برای شروع مذاکرات الحاق از سوی ایران برداشته نشده است، در حالی که به گفته مقامات مسوول، مذاکرات ایران از تشکیل گروه کاری گرفته تا تعیین رییس و سایر مراحل ۷ سال به طول می‌انجامد و ایران هنوز در ابتدای این راه ۷ ساله نیز قرار نگرفته است.ایران در حالی نسبت به ارائه گزارش رژیم تجاری خود به سازمان جهانی تجاری تعلل می‌کند که هدف قدرت برتر شدن در منطقه را مطابق سند چشم‌انداز بیست ساله دنبال می‌کند، غافل از آنکه بسیاری از کشورهای منطقه و شرکای تجاری ایران یا به عضویت این سازمان درآمده یا در حال طی مراحل نهایی هستند و این خود مزیتی را برای آنها در تجارت با ایران فراهم می‌کند تا سودهای هنگفتی را از تبادلات تجاری با کشورمان نصیب خود کنند.
پیشینه تدوین گزارش رژیم تجاری
اولین ویرایش یادداشت نظام تجارت خارجی (گزارش رژیم تجاری ایران) در سال ۱۳۷۸ یعنی نه سال قبل در مجموعه وزارت بازرگانی تهیه شده که طی سنوات بعد متناسب با تغییرات در قوانین و مقررات گزارش اولیه به طور مکرر مورد بازبینی و تکمیل قرار گرفته است.
دو ماه پس از پذیرش درخواست الحاق ایران توسط شورای عمومی سازمان جهانی تجارت در پنجم خردادماه سال ۱۳۸۴، آخرین ویرایش گزارش رژیم تجاری جهت بررسی و ارائه نظرات دستگا‌ه‌ها، انجام بررسی‌ها و اعمال تغییرات و تعدیل لازم در سال ۸۵ به دولت ارائه شد.
بررسی درخواست عضویت ایران در سازمان جهانی تجارت ۹ سال به طول انجامید، به نحوی که تا پنج سال تقاضای عضویت ایران در شورای عمومی سازمان مطرح نشد و پس از طرح نیز تا چهار سال اجماع در این زمینه صورت نگرفت و در نهایت پس از ۹ سال درخواست ایران در پنج خرداد ۸۴ با اجماع کشورها مواجه و پذیرفته شد.
این درحالی است که تحقق عضویت ایران نیازمند طی مسیری طولانی است و همانطور که گزارش‌ها نشان می‌دهد، ۲۲ کشوری که از سال ۱۹۹۵ به عضویت سازمان جهانی تجارت درآمده‌اند، نهایی شدن عضویتشان به طور متوسط بیش از ۷ سال به طول انجامیده به عنوان مثال روسیه بیش از ۱۳ سال است که در حال مذاکره بوده و هنوز عضو دائم نشده است.
البته برخی از خبرها حاکی از تصویب این گزارش در ۲۰ تیرماه در هیات دولت و ارسال آن به وزارت خارجه است که متاسفانه به دلیل عدم اطلاع‌رسانی شفاف وزارت بازرگانی نمی‌توان صحت این موضوع را تایید کرد.
مراحل الحاق
با ارائه گزارش رژیم تجاری ایران به سازمان جهانی تجارت(WTO)، کارگروه الحاقی ایران در اولین نشست خود به بررسی این نظام تجاری خواهد پرداخت و کشورهای عضو کارگروه، سوالات خود را در خصوص این گزارش از تیم مذاکره کننده ایرانی خواهند پرسید.
پس از بررسی تمامی جنبه‌های نظام تجاری و قانونی ایران در کارگروه الحاقی، مرحله سوم که یکی از حساس‌ترین مرحله‌ها است، آغاز می‌شود. کارگروه الحاقی ایران در مرحله سوم به بخش اصلی الحاق یعنی مذاکرات چند جانبه با اعضاء می‌پردازد و در این مذاکرات شرایط و ضوابط الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی مشخص خواهد شد. این شرایط و ضوابط شامل تعهداتی است که ایران باید در خصوص رعایت قوانین سازمان تجارت جهانی به محض عضویت در این سازمان ارائه دهد. مرحله چهارم الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی که همزمان با مرحله سوم اجرا می‌شود، انجام مذاکرات دوجانبه ایران با تک تک اعضای کارگروه در خصوص توافقات تجاری دوجانبه است و در این مرحله کشورمان باید با تک تک اعضای کارگروه در خصوص امتیازها و تعهدات مبادلات تجاری کالا و خدمات و دسترسی دو کشور به بازار یکدیگر به توافق برسد. نتایج مذاکرات ایران در مراحل سوم و چهارم شامل سه سند جداگانه است که باید در مرحله پنجم به تصویب نهایی اعضای کارگروه برسد. سند اول عبارت از گزارش خلاصه اقدامات، شرح مذاکرات و شرایط الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی خواهد بود که در کارگروه تهیه شده است. سند دوم پروتکل الحاقی است که شامل شرایط و ضوابط مورد قبول ایران و دیگر اعضای کارگروه جهت عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی است که در مذاکرات چند جانبه کارگروه تدوین شده است. سند سوم نیز عبارت از توافقات دوجانبه بین ایران و تک تک اعضای کارگروه در خصوص امتیازها و تعهدات مبادلات تجاری کالا و خدمات و دسترسی دو کشور به بازار یکدیگر است. سه سند مذکور در قالب یک مجموعه اسناد الحاقی در مرحله پنجم باید در نشست پایانی کارگروه به تصویب نهایی اعضای کارگروه برسد. مرحله ششم عضویت دائم ایران در سازمان تجارت جهانی، ارائه گزارش نهایی کارگروه به شورای عمومی سازمان جهانی تجارت و تصویب این گزارش در شورای عمومی یا نشست وزیران است. تمامی اسناد مربوط به الحاق ایران به سازمان جهانی تجارت در تمامی مراحل مورد بررسی در کارگروه محرمانه بوده و تنها پس از تصویب شورای عمومی این سازمان قابل انتشار است. پس از تصویب نهایی اسناد الحاقی ایران به سازمان تجارت جهانی در شورای عمومی یا کنفرانس وزیران این سازمان، سه ماه به ایران مهلت داده می‌شود تا مصوبه شورای عمومی سازمان تجارت جهانی را در مجلس شورای اسلامی به تصویب برساند. پس از گذشت مهلت ۳۰ روزه، دولت باید این تائیدیه را به اطلاع دبیرخانه این سازمان رساند.پس از گذشت این مراحل، ایران به عضویت کامل و دائم در سازمان تجارت جهانی در خواهد آمد، اما این آرزو چند سال دیگر محقق شود بر همگان پوشیده است.به هرحال، شاید به جرات بتوان گفت که هر لحظه تعلل در عضویت ایران و ارائه این گزارش به عنوان اولین گام در شروع مذاکرات الحاق ایران به سازمان جهانی تجارت، میلیون‌ها دلار ضرر را برای اقتصاد کشور به همراه دارد، بنابراین ضروری به نظر می‌رسد که مسوولان با جدیت بیشتری این قصه را پیگیری و به سرانجام رسانند.
منبع:خبرگزاری مهر
ارسال نظر