هشدار دوباره به افزایش قیمت مواد غذایی

فائو خصوصی‌‌سازی صنعت غذایی را راهکار مقابله با گرانی غذا عنوان کرد

بحران غذا تا سال ۲۰۱۵ ادامه خواهد داشت

مینا یوسفی - هر چند قیمت مواد غذایی نسبت به صعود سرسام آور ماه‌های گذشته ‌اندکی رو به کاهش است، اما هشدارها در مورد ناتوانی مردم جهان در پرداخت هزینه‌های خوراک همچنان ادامه دارد تا آنجا که به تازگی همزمان ۳ سازمان جهانی مرتبط نسبت به این موضوع اعلام خطر کرده‌اند. سازمان جهانی خواربار (FAO)، سازمان جهانی توسعه کشاورزی (IFAD) و برنامه جهانی غذا (WFP) پیش‌بینی کرده‌اند که در یک دهه آینده روند افزایش قیمت مواد غذایی و در نتیجه بیشتر شدن تعداد فقرا در جهان ادامه خواهد داشت.

در این شرایط این سازمان‌ها ورود هرچه بیشتر بخش خصوصی به صنعت غذا و افزایش سرمایه‌گذاری‌ها در این زمینه را دو راهکار اصلی مقابله با فقر اعلام کرده‌اند.

گزارش جدید فائو حاکی است قیمت‌های بالا و کمرشکن مواد غذایی اقشار آسیب‌پذیر بیشتری را به دام فقر خواهد کشاند. سازمان جهانی خواربار در جدیدترین گزارش خود در مورد تاثیر قیمت مواد غذایی بر معیشت مردم جهان پیش‌بینی کرده است که قیمت‌های بالا تعداد بیشتری از کشاورزان، مصرف‌کنندگان و کشورهای فقیر را بیش از پیش با چالش تامین هزینه‌های خوراک درگیر خواهد کرد.

البته در عین حال به تازگی این سازمان از کاهش قیمت مواد غذایی در ماه آینده (سپتامبر) خبر داده و گفته بود که با این حساب اندکی مشکل تامین مواد غذایی برطرف خواهد شد.

اما آنطور که پیش‌بینی‌های بلندمدت حاکی است، این کاهش آن قدر زیاد و باثبات نخواهد بود که با روند فقیرتر شدن گرسنگان جهان مقابله کند. به گفته تحلیلگران فائو، کاهش اخیر قیمت‌ها در پی افزایش تولید در مناطق مهم تولید غلات است، اما هنوز انتظار می‌رود آشفتگی اقتصادی به افراد فقیر در کشورهای در حال توسعه آسیب بزند.

آمارها نشان می‌دهد شاخص قیمت ماهانه غذای این سازمان در ماه سپتامبر در مقایسه با آوریل، دو درصد کاهش خواهد یافت و به ۲۲۵‌واحد می‌رسد که بسیار پایین‌تر از رکورد بالای ۲۳۸ واحد ثبت شده در فوریه ۲۰۱۱ است.

اما شاخص قیمت ماهانه غذای فائو همچنان بالاتر از ۱۹۵ واحد در سپتامبر ۲۰۱۰ خواهد بود.

طبق اعلام فائو، قیمت‌های بین‌المللی برای همه غلات به جز برنج، کاهش چشمگیری یافته است و تولید بالاتر به همراه تقاضای کمتر از حد انتظار از جمله برای اتانول که در افزایش قیمت غلات نقش داشت، در کاهش قیمت مواد غذایی تاثیر خواهد داشت.

فائو همچنین پیش‌بینی می‌کند تولید جهانی غلات در سال جاری، به ۳/۲ میلیارد تن بالغ شود که سه درصد بالاتر از سال کشاورزی ۲۰۱۱-۲۰۱۰ است و شامل ۶/۴ درصد افزایش در تولید جهانی گندم نیز می‌شود.

اما با وجود پیش‌بینی رشد تولید غلات، سازمان جهانی غذا در گزارش خود هشدار داده است تاثیر کندی احیای اقتصاد جهانی و خطر افزایش یافته بحران، بر امنیت غذای جهان نامعلوم است.

این سازمان همچنین نسبت به بدتر شدن وضعیت در منطقه دچار خشکسالی شاخ آفریقا و به خطر افتادن زندگی ۷۵۰ هزار نفر از مردم این منطقه هشدار داده است.

بیشترین زیان به واردکنندگان

در این میان کشورهایی که بیشتر واردکننده مواد غذایی هستند، به ویژه در آفریقا بیش از سایران در خطر هستند.

بسیاری از این کشورها بعد از گذشت بیش از ۳ سال از بحران جهانی غذا که از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۸ شیوع پیدا کرده بود، همچنان با مشکل تامین خوراک دست و پنجه نرم می‌کنند.

بر اساس آخرین آمار اعلام شده از سوی فائو تا پایان سال ۲۰۱۰، ۹۲۵ میلیون فقیر در جهان وجود داشت که احتمالا طی ماه‌های گذشته این تعداد افزایش یافته است. این در حالی است که در سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۸، تعداد فقرای جهان ۸۵۰ نفر تخمین زده می‌شد.

پیش‌بینی‌ها همچنین حاکی است که تحمل گرسنگی در کشورهای فقیر یا آنهایی که پس از افزایش شدید قیمت مواد غذایی در دام فقر گرفتار شده‌اند تا سال ۲۰۱۵ ادامه خواهد داشت.

بر اساس گزارش‌های سه سازمان مرتبط با غذا حتی اگر تا سال ۲۰۱۵ تلاش‌های بین‌المللی برای زدودن گرسنگی در جهان به نتایجی برسد، اما باز ۶۰۰ میلیون نفر در کشورهای در حال توسعه همچنان با کمبود غذا مواجه خواهند بود. با این اوصاف کارشناسان سازمان جهانی خواربار، سازمان توسعه کشاورزی و برنامه غذای جهانی از دولت‌ها خواسته‌اند تا برنامه‌های خود را برای بهبود وضعیت دسترسی مردم به غذا با سرعت و شدت بیشتری در پیش گیرند.

به گفته این کارشناسان، دولت‌ها باید نسبت به نتیجه بخش بودن برنامه‌هایی که سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در صنعت غذا و افزایش تولیدات کشاورزی را توسعه دهد مطمئن شوند.

همچنین کاهش مازاد مواد غذایی در کشورهای پیشرفته با استفاده از سیاست‌گذاری‌های درست و آموزش همگانی از یک سو و کاهش از بین رفتن مواد غذایی در چرخه تولید در کشورهای در حال توسعه با استفاده از تقویت صنعت مواد غذایی از دیگر برنامه‌های اصلی سازمان‌های جهانی برای مقابله با پدیده گرسنگی در جهان است.

کارشناسان علاوه بر ورود هرچه بیشتر بخش خصوصی به صنعت غذایی، سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت را نیز برای بهبود وضعیت غذا در جهان ضروری می‌دانند.

اوضاع بد صنعت غذای ایران

در این میان توجه جهانی به تقویت صنعت غذایی در حالی است که به گفته کارشناسان این صنعت در ایران رو به افول است.

چندی پیش شاهرخ ظهیری که از او به عنوان پدر صنعت غذا یاد می‌شود، هشدار داد که صنعت غذای ایران در وضعیت خطیری قرار دارد. به گفته او صنایع غذایی کشور امروز در مرز نابودی قرار گرفته‌اند.

این در حالی است که دولت و بخش خصوصی توجه چندانی به صنعت غذا نداشته و پتانسیل‌های آن به خصوص در بخش صنایع تبدیلی را نادیده می‌گیرند.

رفاه در کشورهای ثروتمند گرسنگی در کشورهای فقیر

تاکید دوباره سازمان‌های ناظر جهانی بر لزوم تلاش دولت‌ها برای جلوگیری از افزایش فقر ناشی از بالا رفتن قیمت مواد غذایی در جهان در پی پیش‌بینی افزایش قیمت مواد غذایی در کشورهای مختلف مطرح شده است.

افزایش تقاضا برای غذا به ویژه در اقتصادهای رو به رشد، افزایش جمعیت جهان و تاثیر توسعه سوخت‌های بیولوژیکی بر افزایش تقاضا از جمله عواملی است که از نظر فائو بر جدی‌تر شدن رابطه قیمت مواد غذایی و مساله فقر در جهان تاثیرگذار است.

فراتر از همه اینها شواهد و قرائن نشان می‌دهد طی یک دهه آینده نیز به خاطر تاثیر تغییر منابع انرژی بر کشاورزی و تغییرات آب و هوایی مواد غذایی گران‌تر خواهد شد.

در واقع فائو علل متعددی را در افزایش قیمت مواد غذایی دخیل می‌داند، اما مهم‌ترین آنها کاهش ذخیره غلات و کاهش عرضه در برابر افزایش تقاضا و رشد فزاینده جمعیت است. آن طور که آمار این سازمان نشان می‌دهد، هر سال حداقل ۸۰ میلیون گرسنه جدید به انبوه گرسنگان فعلی جهان اضافه می‌شود.

یک عامل مهم دیگر رشد سریع اقتصادی در کشورهای ثروتمند جهان است که در این کشورها محصولات کشاورزی زیادی برای تامین سوخت سوزانده می‌شود. تغییرات آب و هوایی هم به نوبه خود در نابودی بخش زیادی از محصولات کشاورزی سهیم است.

گروهی از کارشناسان می‌گویند، علت بحران جهانی غذا کمبود محصولات کشاورزی نیست، بلکه نتیجه اقدامات و سیاست‌های شرم آور کشورهای سرمایه داری است.

این کارشناسان در توضیح دیدگاه خود به افزایش تولید گندم اشاره می‌کنند و می‌گویند: این افزایش در حالی رخ داده که صدها میلیون نفر از گرسنگی رنج می‌برند که مشکل اصلی سوء مدیریت در توزیع محصولات کشاورزی است.

برخی صاحبنظران امور اقتصادی می‌گویند، بحران جهانی غذا ساخته کشورهای ثروتمند است و مهمترین مساله سوء مدیریت در توزیع غذا و تفاوت فاحش بین وضعیت تغذیه ثروتمندان و فقرا در جهان است.

به گفته سازمان‌های ناظر جهانی، کشورهای فقیر و ضعیف به ویژه در آفریقا و آسیا که طی بحران قبلی مواد غذایی در سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ با افزایش ۸ درصدی تعداد گرسنگان خود مواجه بودند، بیش از سایر کشورها آسیب خواهند دید، اما کشورهای پیشرفته کمابیش از این تهدید در امانند و شاید بتوانند غذای مورد نیاز جمعیت خود را تامین کنند و از فرو افتادن مردم به گرداب فقر تا حدی جلوگیری کنند.