تولید گندم کاهش یافت، واردات آغاز می‌شود
دو روایت از مصائب تولید در سال ۹۰
مینا یوسفی- آمار تولید و خرید گندم پس از اعلام پایان فصل خرید امسال چندان دلگرم کننده نیست. مسوولان می‌گویند تاکنون بیش از ۵ میلیون و ۴۰۰ هزار تن گندم از کشاورزان خریداری شده است؛ اما این در حالی است که سال گذشته در همین مدت بیش از ۸ میلیون تن گندم به صورت تضمینی از سوی دولت خریداری شد. در این شرایط، برخی کارشناسان بیم آن دارند که از یک سو چشم انداز خودکفایی گندم با چالش‌هایی مواجه شود و از سوی دیگر، روند فعالیت گندمکاران به مخاطره افتد.
به گفته معاون بازرگانی داخلی شرکت بازرگانی دولتی، از ابتدای سال جاری تا کنون ۵ میلیون و ۴۰۰ هزار تن گندم به ارزش هزار و ۹۲۰ میلیارد تومان از سوی دولت از گندمکاران خریداری شده است که با احتساب خرید یک میلیون تنی گندم از سوی بخش‌خصوصی در مجموع میزان خرید گندم از کشاورزان به کمتر از ۷ میلیون تن می‌رسد.
البته احمد عبدوس کاهش میزان خرید تضمینی گندم را چندان تایید نمی‌کند و معتقد است که تا پایان سال نباید به مقایسه آمار امسال با سال گذشته پرداخت.
او در عین حال کاهش میزان خرید را ناشی از تمایل کم کشاورزان به فروش می‌داند و به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: پس از هدفمندی یارانه‌ها به خاطر افزایش قیمت آرد کشاورزان بیشتر گندم تولیدی خود را برای خود مصرفی و خود تامینی ذخیره‌سازی و انبار می‌کنند.
خود مصرفی، نتیجه مثبت هدفمندی یارانه‌ها؟
این عضو هیات‌مدیره شرکت مادر تخصصی بازرگانی دولتی اصطلاح‌های «خود مصرفی» و «خود تامینی» را که پس از اجرای قانون یارانه‌ها در بخش کشاورزی رایج شده است، این گونه توضیح می‌دهد؛ «در واقع خود مصرفی به استفاده از گندم از سوی کشاورزان برای مصرف روزانه اطلاق می‌شود و آن بخش از گندمی که صرف خوراک دام می‌شود نیز به خودتامینی معروف است.»
عبدوس البته خود مصرفی و خود تامینی را ناشی از تاثیر مثبت هدفمندی یارانه‌ها بر شبکه زندگی کشاورزان می‌داند و در حالی که برخی نگران بی‌میلی گندمکاران به فروش محصولات خود هستند، می‌گوید: هیچ نگرانی از این بابت وجود ندارد و میزان گندم مورد نیاز بازار از ذخیره گندم موجود در کشور تامین می‌شود.
اظهارات عبدوس در حالی است که به تازگی نیز دولت تعرفه واردات گندم را کاهش داده که این به نوعی نشان دهنده نیاز بازار به واردات گندم است.
مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی ایران چند روز پیش از کاهش تعرفه واردات گندم از ۴۵ درصد به ۱۰ تا ۲۰ درصد خبر داده و گفته بود: در راستای حمایت از صادرات فرآورده‌های آردی و برای استفاده از ظرفیت کارخانه‌های آرد و با توجه به پایان فصل خرید تضمینی گندم، تعرفه واردات گندم از ۴۵ درصد فعلی به ۱۰ تا ۲۰ درصد تا دو هفته آینده در کارگروهی که به همین منظور تشکیل شده است، تصویب و اعلام می‌شود.
به گفته عباس قبادی، ظرفیت تولید آرد در کشور ۲۴ میلیون تن است؛ اما کارخانه‌های ما با ظرفیت ۸ و ۹ میلیون تن در حال فعالیت هستند.
قبادی معتقد است واردات گندم در این شرایط هیچ آسیبی به کشاورز نمی‌زند؛ چراکه گندم تولید شده به صورت کامل خرید تضمینی شده است.
اما آن طور که عبدوس با تاکید می‌گوید از ابتدای سال تاکنون هیچ واردات گندمی نیز انجام نشده و هر مقدار گندم نیز وارد کشور شود فقط برای افزایش کیفیت آرد و نان بازار خواهد بود.
هشدار نسبت به خروج گندم از کشور
البته برخی کارشناسان پدیده خودمصرفی از سوی کشاورزان را چندان قبول ندارند و می‌گویند: مسوولان دولتی این اصطلاح نوپدید را با هدف توجیه کاهش خرید گندم از کشاورزان ابداع کرده‌اند.
عیسی کلانتری، وزیر پیشین جهاد کشاورزی که کاهش خرید را ناشی از کاهش تولید گندم می‌داند به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: کشاورزان برنامه‌ای برای خودمصرفی ندارند، بلکه کاهش خرید گندم به خاطر افت میزان تولید بوده است.
آن طور که کلانتری می‌گوید: سیل‌زدگی و آفت‌زدگی موجب شده تا بخشی از تولید کشاورزان از بین برود یا قابلیت خود را برای مصرف آرد از دست بدهد. از این رو گندمکاران به ناچار گندم‌های تخریب شده را برای علوفه دام مصرف می‌کنند.
وزیر سابق کشاورزی در این شرایط پیش‌بینی می‌کند که میزان تولید گندم در کشور حداکثر به ۷ میلیون تن در سال ۹۰ برسد. این در حالی است که سال گذشته کشاورزان ۹ میلیون تن گندم تولید کرده بودند.
با این حساب و با در نظر گرفتن نیاز ۹ میلیون تنی گندم در کشور به نظر می‌رسد که امسال با کمبود گندم مواجه هستیم.
البته کلانتری نیز بهره‌گیری از سیلوهای گندم را برای تامین نیاز گندم کشور تایید می‌کند. نگرانی دیگری نیز در مورد وضعیت تولید و خرید گندم در کشور وجود دارد؛ در حال حاضر دولت هر کیلوگرم گندم را به مبلغ حدود ۳۵۰ تومان خریداری می‌کند در حالی که رقم جهانی خرید گندم حدود ۵۰۰ تومان است.
این همان نکته‌ای است که کلانتری، وزیر سابق کشاورزی از آن به عنوان یکی از دلایل کاهش رغبت کشاورزان به فروش گندم به دولت نام می‌برد.
با این اوصاف کلانتری هشدار می‌دهد که ادامه این رویه یعنی اختلاف شدید قیمت داخلی و خارجی خرید گندم موجب می‌شود که در آینده شاهد خروج گندم مورد نیاز کشور و فروش آن به بازارهای جهانی باشیم.
سود دولت در واردات گندم
البته در مورد کاهش خرید گندم داخلی یک فرضیه دیگر هم مطرح است، گفته می‌شود دولت هر کیلوگرم گندم را به مبلغ ۳۰۰ تومان وارد کشور می‌کند که با در نظر گرفتن هزینه ۳۵۰ تومانی خرید تضمینی از کشاورزان داخلی به نظر می‌رسد که واردات این محصول برای دولت سودآور باشد.
با وجود تمام اینها وزیر سابق کشاورزی به مسوولان دولت توصیه می‌کند تا با افزایش حمایت‌ها از گندمکاران، سرمایه‌گذاری بر آب‌رسانی به مزارع گندم و آزادسازی قیمت خرید گندم، از کاهش بیشتر تولید این محصول در کشور جلوگیری کنند.
افزایش تولید جهانی در سال ۲۰۱۱
به هر حال کاهش تولید گندم ایران در حالی است که به تازگی سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) پیش‌بینی کرده است که تولید جهانی گندم در سال جاری میلادی افزایش می‌یابد.
فائو با انتشار تازه‌ترین گزارش خود اعلام کرد که تولید جهانی گندم در سال ۲۰۱۱ میلادی با افزایش ۴/۳ درصدی نسبت به سال ۲۰۱۰ به ۶۷۶ میلیون تن می‌رسد.
این در حالی است که در سال جاری میلادی افزایش قیمت مواد غذایی در بازارهای جهانی و همچنین رشد واردات محصولات غذایی به کشورهای فقیر ادامه پیدا می‌کند.
بر اساس گزارش فائو کاشت گندم در بسیاری از کشورهای جهان افزایش یافته یا دست‌کم پیش‌بینی می‌شود که امسال افزایش یابد.
اگرچه تخمین زده می‌شود که کاهش تولید گندم روسیه در سال ۲۰۱۰ روی آمار سال ۲۰۱۱ نیز تاثیر بگذارد.
البته این شرایط در همه کشورها یکسان نیست.
در حالی که روسیه سال ۲۰۱۰ را با کاهش شدید تولید گندم پشت سر گذاشت، اما دیگر تولیدکنندگان گندم شرایط بهتری را پیش رو دارند. به طور مثال، اوکراین در ماه‌های سپری شده از سال ۲۰۱۱ یک میلیون تن افزایش در تولید این محصول را تجربه کرده است. برزیل و مراکش نیز همچون اوکراین روزهای پررونقی را پشت سر می‌گذارند و هر دو کشور به ۲ میلیون افزایش تولید گندم دست یافته‌اند.
اما در این میان، خبرهای مرتبط با اوضاع کشورهای خاورمیانه به ویژه ایران و ترکیه چندان خوشایند به نظر نمی‌رسد.
پیش‌بینی جهانی از کاهش تولید گندم ایران
با وجود امید مسوولان به ادامه روند سابق تولید گندم، پیش‌تر برخی مراجع جهانی از کاهش تولید گندم در ایران به دلیل خشکسالی خبر داده بودند.
یک موسسه تحقیقاتی معتبر هشدار داده بود، خشکسالی و کمبود شدید بارندگی در سال ۲۰۱۱ به شدت تولید گندم در منطقه خاورمیانه از جمله ایران را تهدید خواهد کرد. بر اساس گزارش موسسه «مارتل» میزان بارندگی در جنوب ترکیه، سوریه، عراق و شمال ایران که مناطق مهمی برای تولید گندم به شمار می‌روند در یک ماه گذشته ۲۰ درصد بارندگی نرمال سال‌های گذشته را پشت سر گذاشته که این مساله کشت گندم در این منطقه را با چالش‌های زیادی روبه رو خواهد کرد.
بر اساس این گزارش، خشکسالی و کمبود شدید تولید گندم بحران بزرگی را برای تولید جهانی گندم به وجود خواهد آورد. این در حالی است که میزان تولید گندم در روسیه، قزاقستان و اوکراین نیز در سال زراعی آینده با کاهش چشمگیری روبه‌رو خواهد شد.
ارسال نظر