همه واکنش‌ها به گران شدن بستنی
اگر «ممدریش» زنده بود...!
مهران موسوی خوانساری- شاید اگر این روزها «ممدریش» هنوز در قید حیات بود، از تعجب درمی‌ماند که چه‌طور می‌شود یک محصول وارداتی سوغات قرن نوزدهم فرانسه که او برای نخستین‌بار در زمان ناصرالدین‌شاه، ایرانیان را با آن آشنا کرد، حالا کارش به جایی رسیده‌باشد که دست‌اندرکاران امور، فراوان درباره‌اش بگویند و مردم هم پیرامونش فکرها کنند.
عکس: آکوسالمی
مهران موسوی خوانساری- شاید اگر این روزها «ممدریش» هنوز در قید حیات بود، از تعجب درمی‌ماند که چه‌طور می‌شود یک محصول وارداتی سوغات قرن نوزدهم فرانسه که او برای نخستین‌بار در زمان ناصرالدین‌شاه، ایرانیان را با آن آشنا کرد، حالا کارش به جایی رسیده‌باشد که دست‌اندرکاران امور، فراوان درباره‌اش بگویند و مردم هم پیرامونش فکرها کنند. می‌گویند جلوی بستنی‌فروشی «ممدریش» در اواخر عهد ناصری همیشه غلغله بوده و خیلی‌ها برای اینکه آن تحفه از فرنگ آمده را مز‌مزه کنند به جنوب تهران می‌ر‌فتند.
داستان بستنی تنها محدود به عهد قجر باقی نماند، بلکه بعدها جانشینان شایسته «ممدریش» هم پای به بازار همیشه پررونق بستنی و بستنی‌سازی گذاشتند تا مردم یک‌روز با «اکبر مشدی» آشنا شوند و تحولی که او در صنعت بستی‌سازی ایران به‌وجود آورد و روزی دیگر با هزاران عرضه‌کننده بستنی در گوشه‌گوشه ایران و بعدها هم با دفتر و دستک واتحادیه و بروبیایی که نه «ممدریش» و نه «اکبرمشدی» و نه هیچکس دیگر در عهد ماضیه، خواب آن را هم نمی‌دیدند که یک روز صنعت بستنی‌سازی ایران را درنوردد و پای اظهار‌نظرهای مختلف را به این صنعت باز کند.
گرانی بی‌طرفدار
اردیبهشت‌ماه امسال مسوول یک سوپرمارکت بزرگ درباره خالی بودن قفسه‌های یخچالش از بستنی‌هایی که تا مدتی قبل‌تر از آن پر از انواع مختلف این محصول بود، می‌گفت: «چون بعضی شرکت‌های معتبر تولید بستنی، به ناگهان قیمت محصول خود را افزایش دادند، تعزیرات از آنها خواست که قیمت‌ها را به عدد و رقم قبلی بازگردانند. در نتیجه آنها هم تصمیم گرفتند فعلا از توزیع بستنی خودداری کنند؛ چون معتقد بودند که اگر بستنی‌هایشان را با همان قیمت‌های پیشین تولید و عرضه کنند با ضرر هنگفتی مواجه می‌شوند؛ بنابراین صرفه به آن است که فعلا اصلا تولید نکنند!»
البته زمزمه افزایش قیمت بستنی از اوایل امسال به گوش رسید تا به تدریج که هوا رو به گرم‌تر شدن نهاد، این شایعات هم رنگ واقعیت به خود گرفت و اردیبهشت‌ماه بود که خبر رسید همزمان با افزایش تقاضای خرید بستنی، بعضی شرکت‌های تولید کننده این محصول هم قیمت محصولاتشان را به یکباره تا ۷۰ درصد افزایش داده‌اند. به عنوان نمونه، یک شرکت بزرگ تولید بستنی در ایران قیمت بستنی یک لیتری طعم قهوه و نسکافه خود را از یکهزار تومان به ۱۷۰۰ تومان و قیمت برخی بستنی‌های چوبی خود را تا ۴۰ و ۵۰ درصد افزایش داد. یک شرکت دیگر هم با افزایش ۳۰ درصدی، قیمت بستنی‌های یک لیتری خود را به ۱۳۰۰ تومان رساند. این درحالی‌بود که مسوولان، متفق‌القول معتقد بودند افزایش قیمت بستنی غیرقانونی است و قیمت‌ها باید به میزان سابق بازگردد. سعید درخشانی رییس اتحادیه سوپرمارکت‌داران از آن جمله بود: «بستنی نباید گران می‌شد و باید قیمت آن کاهش یابد. اگر قرار است بستنی گران شود، وزارت بازرگانی باید تصمیم بگیرد که همه بستنی‌ها درصدی افزایش قیمت داشته‌باشند؛ اما نمی‌توان گفت علت اینکه چرا یک یا دو کارخانه، قیمت‌ها را بالا می‌برند چیست؟ تبعیض، فرق یا....»
این موضع رییس اتحادیه سوپرمارکت‌داران تهران را یک مقام ارشد وزارت بازرگانی نیز در آخرین روزهای اردیبهشت‌ماه تایید کرد تا مشخص شود که دولت هم مخالف افزایش قیمت بستنی بوده‌است. محمدحسن نکویی‌مهر، معاون وزیر بازرگانی هم گفت:: «هیچ موافقتی مبنی بر افزایش قیمت [بستنی] وجود نداشته و واحدهایی که بعد از تذکر سازمان حمایت، قیمت‌ها را به حالت قبل برنگردانده‌اند تعزیراتی می‌شوند؛ کما اینکه پرونده یک واحد لبنی به تعزیرات ارسال شده‌است.»
افزایش قیمت شیر؛ دلیل موجه؟
واحدهای تولیدکننده بستنی به طور کلی معتقدند که بعد از هدفمند شدن یارانه‌ها، هزینه‌های تولید آنها نیز افزایش یافته، بنابراین برای جبران این موضوع، چاره‌ای جز افزایش قیمت باقی نمی‌ماند. این درحالی است که تا امروز هیچ اظهارنظر رسمی از جانب مسوولان ارشد این شرکت‌ها پیرامون همین موضوع عنوان نشده است مضافا بر اینکه در علت افزایش ناگهانی قیمت بستنی در بهار امسال، گفته می‌شد شایعه حذف یارانه شیر تا پایان خردادماه و به تبع آن افزایش قیمت موجب شده تا شرکت‌های تولید بستنی، پیشاپیش قیمت محصولاتشان را افزایش دهند؛ موضوعی که اواسط خردادماه امسال توسط معاون سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان تکذیب شد: «تا این لحظه [یازدهم خردادماه] هیچگونه توافقی برای افزایش قیمت لبنیات در کشور صورت نگرفته‌است و تولیدکنندگانی که بدون هماهنگی با سازمان حمایت اقدام به افزایش خودسرانه قیمت کنند به شدت مورد برخورد قرار می‌گیرند.»
محمد قبله در عین حال به نقش استان‌ها در افزایش احتمالی قیمت محصولات لبنی نیز اشاره می‌کند تا به این ترتیب بر صحت گفته‌های خویش هرچه بیشتر تاکید کرده‌باشد: «ما به استان‌ها اعلام کرده‌ایم که اگر کارخانه‌ای تقاضای افزایش قیمت دارد، [این موضوع] را بررسی کنند، اما تاکنون نیز در استانی افزایش قیمتی تصویب نشده‌است.»
در همین راستا رییس سازمان بازرگانی استان اصفهان به عنوان یکی از استان‌هایی که مخاطب معاون سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان بود، بر صحبت‌های «قبله» صحه گذاشت. مظفر انصاری گفت: «از نظر سازمان بازرگانی، افزایش قیمت محصولات لبنی منطقی نیست، در صورتی که قیمت شیر در آینده افزایش پیدا کند باتوجه به قیمت حامل‌های انرژی، افزایش قیمت لبنیات نیز از طرف سازمان قابل بررسی‌است.»
اما ادعای رییس سازمان بازرگانی اصفهان درحالی مطرح می‌شود که به نظر می‌رسد در همه استان‌ها، موضع واحدی در قبال افزایش قیمت بستنی وجود ندارد. اوایل خردادماه امسال، رییس اتحادیه صنف قناد و بستنی‌فروشی اهواز ضمن موضع‌گیری شدید در برابر سازمان‌های بازرگانی، با اشاره به قانون هدفمند شدن یارانه‌ها، تنها شیر و شایعات پیرامون افزایش قیمت آن را در بالارفتن بهای بستنی موثر ندانست. سیامک جعفریه خاطرنشان کرد: «با توجه به افزایش قیمت مواد مصرفی در تولید شیرینی و بستنی مانند شکر، مواد اولیه پلاستیکی، همچنین افزایش دستمزد کارگر و هزینه‌های حامل‌های انرژی، قیمت شیرینی و بستنی باید۵۰ درصد نسبت به سال گذشته افزایش یابد... سازمان بازرگانی باید با اصناف تعامل داشته‌باشد نه اینکه بگوید همین است. پس ادعای احترام به اصناف چه می‌شود؟ درحالی‌که سازمان بازرگانی هیچ اهمیتی برای اتحادیه‌ها قابل نیست و ا صلا آنچه اتحادیه مطرح می‌کند برایش مفهومی‌ندارد.»
البته آنچنان که به سخنان رییس اتحادیه سوپرمارکت‌داران تهران اشاره شد، به نظر نمی‌رسد که همه اتحادیه‌ها، موضعی مشابه با صنف قناد و بستنی‌فروشی اهواز (که از قضا بستنی در آن شهر، بیشتر هم مورد مصرف است) داشته‌باشند. در همین‌باره، رییس هیات مدیره اتحادیه لبنی کشور نیز با اهوازی‌ها هم آوا نیست: «براساس مذاکرات با وزارت بازرگانی و کارخانه‌های لبنی، قیمت بستنی مجددا به قیمت قبل باز می‌گردد.» اما آیا در این صورت مشکل تولیدکنندگان بستنی حل شده یا می‌شود؟ یا آنها اصلا مشکلی ندارند و افزایش ناگهانی قیمت بستنی در بهار سال جاری، تنها ترفندی بوده‌است برای کسب سود بیشتر؟
تاریخ چه می‌گوید؟
افزایش قیمت بستنی موضوعی نیست که تنها مختص امسال بوده‌باشد. بلکه هر سال با گرم شدن هوا، شایعات و بحث‌ها در این‌باره روندی صعودی به خود می‌گیرد تا بالاخره با تثبیت افزایش قیمت این مهم‌ترین نشانه رها شدن از گرمای تابستان، همه چیز آرام گیرد! البته هرسال برای گران شدن بستنی علتی باب می‌شود که امسال به جهت اجرایی شدن قانون هدفمندی یارانه‌ها، طبیعتا، تیرها به سمت همین امر نشانه رفته‌است. اما باید پذیرفت که سال‌های پیش که سخنی از اجرای این قانون در بین نبوده هم باز با آغاز سال جدید بر قیمت بستنی افزوده می‌شد آن هم با چاشنی انواع و اقسام توجیه‌ها.
به نوشته خبرگزاری‌ها، در اردیبهشت ۱۳۸۷ قیمت بستنی افزایش ۴۰ درصدی را شاهد بود و آنچه در آن زمان به عنوان علت این موضوع اعلام شد، در صحبت‌های اسکندر آزموده رییس اتحادیه آبمیوه و بستنی تهران در سال ۸۷ مشهود است: «تولید بستنی در برخی از کافی‌شاپ‌ها و واحدهای تولید و عرضه بستنی به دلیل افزودن خامه، کاکائو و اسمارتیز قیمت تمام شده بالاتری دارد به همین دلیل این واحدها بستنی‌های خود را گران‌تر می‌فروشند... [همچنین] تحولات اقتصادی ایران و بالا رفتن قیمت مواد اولیه از جمله شکر، زعفران و... باعث شده تا قیمت بستنی نیز افزایش یابد.»
خردادماه همان سال مدیرعامل اتحادیه شرکت‌های تعاونی لبنی، علت افزایش قیمت بستنی را افزایش قیمت جهانی شیر خشک دانست. اما افزایش قیمت بستنی در سال ۸۸ هم خبرساز شد و کار به جایی رسید که در فروردین‌ماه همان سال، سیدرضا کرمی‌نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی‌در مورد لزوم «جلوگیری از افزایش بی‌دلیل بهای بستنی» به وزیر بازرگانی تذکر دهد درحالی‌که رییس اتحادیه آبمیوه و بستنی‌فروشان، بر افزایش ده تا ۱۵ درصدی نرخ انواع بستنی در سال ۸۸ اذعان کرده‌بود. یک سال بعد یعنی در تابستان سال ۸۹، همین مقام مسوول ضمن اعلام نرخ‌های جدید بستنی در آن سال، علت افزایش قیمت این محصول را «براساس آنالیز قیمتی که اتحادیه به دست می‌آورد» توجیه کرد.
... و اما سال ۱۳۹۰... سال جدید را در حالی آغاز کردیم که قیمت بستنی به علت آنچه افزایش هزینه‌ها خوانده شد، به یکباره تا ۷۰ درصد افزایش یافت، اما از دولت گرفته تا بسیاری از اتحادیه‌ها این افزایش قیمت را قابل قبول ندانستند و خواستار بازگشت قیمت‌ها به میزان سابق شدند. این درحالی بود که اواخر خردادماه، رییس اتحادیه آبمیوه وبستنی‌فروشان، خود از توافق برسر افزایش قیمت بستنی سنتی خبر داد! اسکندر آزموده: «براساس توافق با وزارت بازرگانی، قیمت بستنی سنتی از امروز دوشنبه [۲۳ خرداد ماه] تا ۱۲ درصد افزایش یافت.»
سه راس مثلث افزایش قیمت بستنی را، تولیدکننده‌ها، دولت و اتحادیه‌ها تشکیل می‌دهند به طوری‌که به نظر می‌رسد آنچه در بالا بردن قیمت بستنی توسط تولیدکننده بیش از هر عامل دیگری اثرگذار است، نقش اتحادیه‌ها و البته توافق آنها با دولت و به‌طور خاص وزارت بازرگانی بر سر افزایش بهای بستنی است؛ بنابراین نمی‌توان نقش هیچ‌یک از این سه راس را در بالارفتن قیمت بستنی به تنهایی تفسیر کرد.
ارسال نظر