میانگین تعرفه‌ها، 28 درصد

گروه بازرگانی- مدیرکل دفتر مقررات صادرات و واردات با اعلام خبر انتشار کتاب مقررات واردات و صادرات، میانگین تعرفه‌های واردات به کشور در سال ۹۰ را حدود ۲۸ درصد ارزیابی کرد که نسبت به سال گذشته تفاوت فاحشی نداشته است. به گفته ابوالفضل محمدی، تغییرات تعرفه‌ای کتاب مقررات صادرات و واردات سال ۹۰ نسبت به سال ۸۹ مربوط به ۱۲۲ ردیف است که عمده تغییرات با در نظر گرفتن حمایت‌های تعرفه‌ای از تولیدات داخلی صورت گرفته است. البته تغییراتی هم در شرح ردیف یا ایجاد ردیف‌های تعرفه وجود دارد که در مجموع ۲۱۲ ردیف تغییرات را شامل می‌شود. ایران در حال حاضر عضو ناظر سازمان تجارت جهانی است که میانگین تعرفه در میان کشورهای عضو این سازمان ۱۵ درصد اعلام شده است. طی چند سال گذشته نرخ تعرفه واردات در ایران رو به افزایش گذاشته؛ به طوری که میانگین تعرفه‌ها در سال‌های ۸۵ و ۸۶ به ترتیب ۲۴ و ۵/۲۶ درصد بود که در سال‌های ۸۷ و ۸۸ به حدود ۲۸ درصد رسید.

مسوولان وزارت بازرگانی معتقدند تا زمانی که فرآیند الحاق به سازمان تجارت جهانی کلید نخورده تعهدی نسبت به کاهش یا تعدیل تعرفه‌ها وجود ندارد و حتی اعمال تعرفه‌های اضافی در شرایط قبل از الحاق می‌تواند برای حفظ مانور مذاکرات ما در ارتباط با تغییر تعرفه و چانه‌زنی‌ها منطقی باشد. یادآور می‌شود که نتایج بررسی مقایسه‌ای نرخ تعرفه‌های وارداتی در میان ۱۵۳ کشور عضو رسمی سازمان تجارت جهانی و ۳۰ کشور عضو ناظر این سازمان نشان می‌دهد که کشور‌های باهاما و جیبوتی به ترتیب با ۹/۲۹ و ۸/۲۷ درصد و ایران با نرخ میانگین ۲۶ درصدی، دارای بیشترین نرخ تعرفه‌های وارداتی هستند.

دفتر نمایندگی تام الاختیار تجاری ایران سال گذشته با بررسی میانگین نرخ تعرفه موثر در کشورهای مختلف گزارش داد که زیمبابوه، بوتان، تونس، مراکش و مالدیو نیز به ترتیب با ۵/۲۵، ۹/۲۱، ۵/۲۱، ۴/۲۱ و ۴/۲۰ درصد، در گروه کشورهایی قرار دارند که از بالاترین تعرفه‌های وارداتی برخوردارند.

کشورهای هنگ‌کنگ، سنگاپور و گرجستان به ترتیب با نرخ‌های صفر، صفر و ۴/۱ درصد در سال ۲۰۰۸ کمترین نرخ‌های تعرفه را در میان کشورهای جهان وضع کرده‌اند.

آمریکا، کانادا و عربستان نیز به ترتیب با ۵/۳، ۷/۴ و ۲/۵ درصد در ردیف کشورهای دارای کمترین نرخ میانگین تعرفه‌های وارداتی در جهان هستند. همچنین میانگین کل تعرفه‌ها در اتحادیه اروپا ۶/۵ درصد است که در گروه کمترین میانگین تعرفه‌ها قرار می‌گیرد.

درباره میانگین تعرفه‌ها در محصولات کشاورزی نیز ایران در گروه کشورهایی قرار دارد که دارای نرخ‌های نسبتا بالا هستند و میانگین نرخ‌های تعرفه محصولات کشاورزی ایران در سال ۲۰۱۰ معادل ۲۹ درصد بوده است.

کارشناسان، افزایش قاچاق، فرآیند تقلیل کیفی تولید داخلی و کاهش درآمدهای گمرکی را از جمله پیامدهای افزایش نرخ تعرفه قلمداد می‌کنند.

تعدد نرخ‌های تعرفه از جمله ویژگی‌های منفی نظام گمرکی ایران به شمار می‌رود. کاهش تعداد نرخ‌ها و محدودسازی آنها به چند نرخ متناسب با چگونگی سیاست‌های حمایتی، از رویه‌های مرسوم کشورها در اصلاح نظام تعرفه‌ای در جهت پیوستن به WTO است.

به اعتقاد کارشناسان تجارت خارجی، اعمال سیاست‌های تعرفه‌ای همواره در ادبیات اقتصادی به عنوان یکی از ابزارهای موقت دولت‌ها برای حمایت از صنایع نوزاد تلقی می‌گردد، اما استفاده مستمر از این ابزار بدون توجه به سایر ابزارهای حمایتی و سیاست‌های کنترلی می‌تواند موجب ایجاد کانال‌های غیررسمی ورود کالاهای خارجی و توسعه قاچاق کالا در کشور و در نهایت بسط اقتصاد زیرزمینی و شکل‌گیری رفتارهای اقتصادی انحصارگرانه شود.