فرود دوم بوئینگ در ایران

دنیای اقتصاد: ایران قرارداد خرید ۶۰ فروند هواپیمای باریک پیکر «۷۳۷ مکس» بوئینگ را که از مشهورترین تولیدات این غول هواپیماساز آمریکایی است، روز گذشته امضا کرد. این دومین خرید ایران از این شرکت بعد از برجام و رفع تحریم‌های بین‌المللی است. البته اجرایی شدن این قرارداد مشروط به اخذ مجوز از اوفک (اداره کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا) است که گفته می‌شود تا یک ماه دیگر صادر خواهد شد. این قرارداد شامل سفارش قطعی ۳۰ فروند هواپیما به ارزش سه میلیارد دلار است که حق خرید ۳۰ فروند دیگر نیز برای ایران وجود دارد.

قرارداد خرید هواپیما از شرکت بوئینگ ازسوی شرکت هواپیمایی آسمان روز گذشته امضا و نهایی شد. این قرارداد به منظور خرید حداکثر ۶۰ فروند هواپیما منعقد شده که ۳۰ فروند آن خرید نهایی و ۳۰ فروند دیگر نیز قابلیت سفارش دارد. ارزش این قرارداد ۳ میلیارد دلار است و قرار است ۵ درصد آن را شرکت هواپیمایی آسمان پرداخت کند. بنابراین شرکت بوئینگ مابقی قرارداد (۹۵ درصد) را فاینانس می‌کند. بر این اساس قرار است شرکت لیزینگ‌کننده و بانک عامل را خود شرکت بوئینگ تعیین کند. با توجه به اینکه فروش هواپیما ازطرف بوئینگ به ایران نیازمند اخذ مجوز از اوفک است، این شرکت آمریکایی اعلام کرده درخواست خود را برای اخذ مجوز به اوفک ارسال کرده است، بنا بر این این قرارداد به صورت مشروط امضا شده است. مسوولان شرکت هواپیمایی آسمان می‌گویند این مجوز طی یک ماه آینده صادر خواهد شد. از سوی دیگر تحویل هواپیماها توسط بوئینگ از سال ۲۰۲۲ آغاز خواهد شد و طی دوسال به پایان خواهد رسید. البته این بازه زمانی برای تحویل ۳۰ فروند هواپیما تعریف شده است. هرچند حدود یک‌سال و نیم از مذاکرات تیم ایرانی و آمریکایی برای خرید این هواپیما می‌گذرد، اما این رایزنی‌ها حتی با امضای قرارداد نهایی هنوز ادامه دارد. مذاکرات کنونی درخصوص مسائل فنی، تخصصی، آموزشی و... است. گفته می‌شود هریک از هواپیماهایی که براساس این قرارداد خریداری شده، هزار شغل مستقیم و غیرمستقیم ایجاد می‌کند. بنابراین مسوولان هواپیمایی آسمان علاوه بر نوسازی ناوگان هوایی خود و افزایش دارایی‌های بازنشستگان، ایجاد اشتغال را نیز مد نظر قرار داده‌اند. اما در این میان همچنان با سوال‌های بی‌جواب مواجه هستیم. اول اینکه آیا با توجه به اینکه هنوز مجوز نهایی از سوی اوفک صادر نشده، این قرارداد یک قرارداد مشروط خواهد بود؟ دوم اینکه نحوه خدمات پس از فروش و تامین قطعات بوئینگ به چه صورت است؟ و سوم اینکه پرداخت‌ها چه زمانی صورت خواهد گرفت؟

این شرکت آمریکایی پیش از این قرارداد فروش ۸۰ فروند هواپیما را به ایران ایر در آذرماه سال گذشته امضا کرده بود. در نتیجه این قرارداد دومین قرارداد بوئینگ با ایرانی‌ها محسوب می‌شود. شرکت بوئینگ همزمان با امضای قرارداد خود با شرکت هواپیمایی آسمان، بیانیه‌ای را نیز صادر کرد. البته اقدام این شرکت هواپیمایی در سایت رسمی‌اش نیز به نوبه خود جالب است. سایت شرکت بوئینگ، همزمان با امضای این قرارداد، بسته تصویری از هواپیمای ۷۳۷ منتشر کرده است. این مدل هواپیما همان مدل خریداری شده از سوی آسمان است.

متن بیانیه بوئینگ به این شرح است: «شرکت بوئینگ از انتخاب هواپیمای بوئینگ ۷۳۷ مکس توسط هواپیمایی آسمان به‌عنوان ناوگان جدید خود بر مبنای تفاهم‌نامه اعلام شده اظهار رضایت می‌کند. خانواده مکس با هدف ارائه نهایت انعطاف‌پذیری، قابلیت اتکا و بهره‌وری در بازار هواپیمای بدنه باریک طراحی شده است. تکمیل قرارداد حاضر مانند قرارداد منعقد شده با ایران‌ایر، مستلزم اخذ تاییدیه از دولت ایالات‌متحده آمریکا است.» پاسخ رسمی رسانه‌ای شرکت بوئینگ، متعاقب اعلام از سوی هواپیمایی آسمان به شرح زیر خواهد بود: «بوئینگ در تاریخ ۱۰ ژوئن، قراردادی قطعی با شرکت هواپیمایی آسمان برای خریداری حداکثر ۶۰ فروند هواپیمای تجاری مسافربری ۷۳۷ مکس منعقد کرده است. این قرارداد شامل سفارش قطعی ۳۰ فروند هواپیمای ۷۳۷ مکس با ارزش ۳میلیارد دلار به قیمت اعلام شده و حق خرید ۳۰ فروند دیگر از همین نوع هواپیما است. اقدامات مذکور متعاقب امضای تفاهم‌نامه‌ای (MOA) با آسمان در پی اعلام آن شرکت مبنی بر تمایل به خریداری هواپیماهای مذکور صورت پذیرفت. بوئینگ درخواستی برای اخذ مجوز اداره نظارت بر اموال برون‌مرزی ایالات‌متحده آمریکا برای انجام این معامله، ارائه کرده است.» «بوئینگ ۷۳۷ مکس» نسل جدید هواپیماهای باریک پیکر بوئینگ است که با اندکی تغییر جایگزین سری «بوئینگ نکست جنریشن» این شرکت شده است. طراحی این مدل که نسل چهارم خانواده ۷۳۷ محسوب می‌شود از آگوست ۲۰۱۱ آغاز شد و پیش‌بینی می‌شود در سال جاری میلادی اولین سفارش آن تحویل داده شود. براساس آمار، تا دسامبر ۲۰۱۶ شرکت بوئینگ سفارش ۳۶۰۵ فروند هواپیماهای سری «۷۳۷ مکس» را از مشتریان خود دریافت کرد. مدل‌های «۷۳۷ مکس»، به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که کاهش چشمگیر در هزینه‌های سوخت و نگهداری آنها ایجاد شده است.

افزایش تصدیگری شبه دولتی‌ها

در مراسم امضای قرارداد شرکت هواپیمایی آسمان و شرکت بوئینگ، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز به‌عنوان رئیس هیات امنای صندوق بازنشستگی حضور داشت. شرکت هواپیمایی آسمان در سال ۱۳۸۱ به صندوق بازنشستگی واگذار شده و شرکتی شبه‌دولتی محسوب می‌شود.

اعلام موضع سیاست‌های صندوق بازنشستگی در این برنامه نیز ارزش خبری کمتر از امضای قرارداد بوئینگ نداشت. علی ربیعی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی از افزایش حضور صندوق‌ها در بخش‌ها و بنگاه‌های سود ده مانند حمل‌ونقل و هتلداری(گردشگری) و کاهش تصدیگری آنها در برخی از بخش‌ها و بنگاه‌های دیگر خبر داد. ربیعی اعلام کرد که استراتژی چندگانه‌ای را در برنامه‌های خود در نظر گرفته‌ایم. استراتژی‌های انبساطی و انقباضی را برای حضور در بازارها مشخص کرده‌ایم. بر این اساس از برخی از بنگاه‌ها خارج می‌شویم و حضور خود را در جاهایی که منفعت داشته باشد، افزایش می‌دهیم. این تصمیم وزارت کار برای صندوق‌های بازنشستگی، در حالی است که یکی از دلایل رکود بنگاه‌های صنعتی از زبان صاحبان کسب‌وکار حکایت از وابستگی آنها به صندوق‌های بازنشستگی دارد. در این‌باره کارشناسان اعتقاد دارند اگر جابه‌جایی حوزه‌ها به لحاظ تصدیگری به روند سابق انجام شود، در عمل موجب بروز ناکارآمدی‌های جدید می‌شود. از سویی ورود شرکت‌های شبه‌دولتی در اقتصاد، زمینه رقابت را کاهش می‌دهند. به عبارتی، شرکت‌های شبه‌دولتی در هر حوزه‌ای که وارد می‌شوند، امکان رقابت را برای بخش‌خصوصی کاهش می‌دهند. در حال حاضر با توجه به اعلام موضع صندوق بازنشستگی درخصوص تعیین تکلیف تصدیگری در حوزه‌های مختلف، به نظر می‌رسد نحوه مدیریت بنگاه‌های اقتصادی این صندوق نیز باید مشخص شود. پیش از این بنگاه‌های تحت پوشش صندوق بازنشستگی دارای مدیریت‌های غیرتخصصی و غیرحرفه‌ای بوده‌اند، به همین دلیل نتوانسته‌اند سودده باشند بنابراین اعمال سیاست‌های جدید در بنگاهداری صندوق، نیازمند اصلاح نحوه مدیریت است، اگرنه تجارب گذشته مبنی بر زیانده شدن بنگاه تکرار می‌شود. وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در بخشی دیگر از سخنان خود در این مراسم عنوان کرد که در سایر صندوق‌ها، افزایش سهم درآمد از سرمایه‌گذاری‌ها جزو برنامه‌های اصلی ما است. وی همچنین اعلام کرد که در صندوق‌های بازنشستگی، وام‌ها سه برابر شده‌اند. وی همچنین از تدوین سند سالمندی براساس برنامه ششم خبر داد. سهامدار شدن بازنشستگان نیز از دیگر خبرهایی بود که این عضو کابینه دولت در مراسم امضای قرارداد به آن پرداخت. به گفته ربیعی، قرار است بازنشستگان را در شرکت‌ها و مراکز اقتصادی که سودآوری دارند، سهامدار کنند. این اقدام از سال گذشته با واگذاری بخشی از سهام بیمه ملت به این قشر کلید خورده و در ادامه قرار است سهام بانک رفاه نیز به این افراد واگذار شود. البته پول سهام از محل مستمری و حقوق بازنشستگان پرداخت خواهد شد.

از سوی دیگر براساس گفته وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، سال ۱۳۹۲ حدود ۸۰۰ میلیارد تومان آورده سرمایه‌گذاری‌ها برای صندوق بازنشستگی کشوری بود. در سال ۱۳۹۶ این رقم به حدود ۳ هزار میلیارد تومان افزایش یافت. وی افزود: یکی از برنامه‌هایی که در دولت یازدهم دنبال شد افزایش قدرت خرید بازنشستگان است؛ به نحوی که کاهش قدرت خرید بازنشستگان طی برنامه‌ای دنبال شود. ربیعی درخصوص وضعیت شرکت هواپیمایی آسمان نیز با بیان اینکه وضعیت شرکت هواپیمایی آسمان روز به روز به سمت تثبیت بیشتر می‌رود، عنوان کرد:‌ سال ۹۲ این شرکت ۸ فروند هواپیما در اختیار داشت و در حال حاضر این تعداد به ۲۱ فروند رسیده است. در آمارهایی هم که اخیرا منتشر کرده‌اند این شرکت بیشترین پروازها را در کشور دارد. استراتژی ما نظم در آینده برای شرکت هواپیمایی آسمان با خدمات باکیفیت‌تر خواهد بود.