تامین مالی و مدیریت طرح در قراردادهای عاملیت بانکی وجوه اداره‌شده
نقش بانک در تامین مالی از طریق وجوه اداره‌شده
منظور از وجوه اداره‌شده، جمعآوری منابع مالی از تعداد مشخص و معینی از تامین‌‌‌‌‌کنندگان است که مایل هستند منابع تجمیع شده صرفا در یک پروژه مشخص (متقاضی مشخص) صرف شود و مسائل مربوط به عواید، بازپرداخت، ریسک اعتباری و کلیه مسائل مربوط به توجیه‌‌‌‌‌پذیری از پیشرفت و بهره‌‌‌‌‌برداری پروژه مربوط به قراردادی معین فی‌مابین واگذارنده منابع مالی و مصرف‌کننده منابع است. در این میان بانک تنها به‌عنوان کارگزار، با دریافت کارمزد توافق‌شده، وظایفی دارد که هرکدام باید بهطور صریح در «قرارداد عاملیت» گنجانده شود. قرارداد عاملیت بانکی می‌تواند به‌صورت موردی و ساده یا جامع و پیچیده باشد، از این‌رو انواع خدمات عاملیت بانکی با کارمزدهای متفاوت به‌صورت زیر تعریف میشود.
۱- بانک به‌عنوان کارگزار در نظارت بر مصرف منابع پروژه
۲- بانک به‌عنوان کارگزار در پذیرش و سپرده‌‌‌‌‌گذاری وثایق مربوط به پروژه
۳- بانک به‌عنوان کارگزار در حسابداری و گردش وجوه روزانه در پروژه
۴- بانک به‌عنوان کارگزار در مدیریت مالی و ریسک پروژه
۵- بانک به‌عنوان کارگزار در خدمات اعتبارسنجی و امکان‌‌‌‌‌سنجی پروژه
۶- بانک به‌عنوان کارگزار در خدمات پرداخت و اعتبار اسنادی تدارکات پروژه.
در ساده‌‌‌‌‌ترین قرارداد عاملیت بانک عامل، وظیفه هدایت درست و موثر وجوه در پروژه را از جانب واگذارنده مطابق با رعایت «ضوابط و مقررات مربوط به پولشویی و مبارزه با تروریسم» برعهده دارد و در صورتی‌که در قرارداد عاملیت، هریک از وظایف فوق از جانب واگذارنده منابع به بانک برون‌سپاری شود، بانک به‌عنوان کارگزار در حدود وظایف تعیین‌شده، خدمات مرتبط را بهطور صرف در موضوع قرارداد (پروژه) عهده‌‌‌‌‌دار است. بهطور کلی مسوولیت‌های اعتباری از قبیل تعیین و ارزیابی کفایت وثایق، ضمانت یا پذیرش ریسک نکول، تعیین سقف و کفایت وجوه در پروژه، دوره بازپرداخت و نرخ موثر بهره در مسوولیت بانک نیست. بهطور ویژه، تعیین دوره بازپرداخت و میزان نرخ بهره متعلقه به واگذارنده منابع، در تصمیم شورای پول و اعتبار است.
خدمات مدیریت طرح در تامین مالی از وجوه اداره‌شده
باتوجه به اینکه بانک در فرآیند تامین مالی پروژه‌ها در نقش کارگزار است، انجام هریک از وظایف مقرر در قرارداد عاملیت مستلزم اطمینان از حسن اجرا، تسلط کامل بانک بر دیسیپلین‌‌‌‌‌های مهندسی در پروژه است. یکی از خدمات متمایزکننده‌‌‌‌‌ای که خدمات بانک کارگزار را از دیگر بانک‌ها و نهادهای مالی متمایز می‌کند، برخورداری از تیم مشاوران مدیریت طرح است که موجب همگام‌کردن گزارش‌های مهندسی در مدیریت گردش وجوه جمعآوری شده و هدایت مصرف و رعایت بهینگی آن خواهد شد، به‌‌‌‌‌گونه‌‌‌‌‌ای که تمامی عملیات بانکی مقرر در قرارداد عاملیت، منوط به تایید و دستور پرداخت از جانب مشاوران مدیریت طرح استناد میشود. بانک با چنین رویکردی قادر خواهد بود خدمات اختصاصی و در اصطلاح «Bespoke» به متقاضیان وجوه و واگذارندگان وجوه ارائه دهد.
مزایای بانکی در تامین مالی از وجوه اداره شده
۱- در این روش بانک خارج از قرارداد عاملیت هیچگونه مسوولیتی در قبال جمعآوری و اداره شده نخواهد داشت و از مقررات ناظر بر فعالیت بانک از جمله مقررات احتیاطی مستثنی است.
۲- بانک هیچگونه ضمانتی نسبت به وجوه واگذارندگان به متقاضیان ندارد.
۳- قراردادهای وجوه اداره شده میان بانک و واگذارنده وجوه، مستلزم تایید بانک‌مرکزی نیست.
۴- مطابق دستورالعمل، در صورت تخلف متقاضی از عدم‌مصرف وجوه اداره‌شده در موضوع قرارداد تسهیلاتی، بانک مجاز به اقدامات حقوقی و اداری است.
۵- بانک در این فرآیند قادر خواهد بود تا در مقایسه با خدمات تامین مالی جمعی و انتشار صکوک شرکتی در بازار سرمایه، رقابت موثر و پررنگی داشته‌باشد و همچنین طیف گسترده‌ای از واگذارندگان وجوه و قراردادهای عاملیت متعدد و متفاوت را جذب کند.
۶- توانایی بازاریابی و معرفی انواع پروژه‌های متعدد به واگذارندگان وجوه، با اطمینان از هدایت و مدیریت وجوه از طریق بانکداری اختصاصی و مشاوران مدیریت طرح مزیت رقابتی محسوب میشود.
۷- در پیشبرد اهداف کلان پولی و رسالت بانکی، بانک قادر خواهد بود تامین مالی هدایت شده و موثر را به پروژه‌ها و صنایع مختلف در کارنامه نظام بانکی به ارمغان آورد.
۸- در این روش تامین مالی، پیچیدگی و ملاحظات بانک‌مرکزی بسیار ساده‌‌‌‌‌تر خواهد بود و آزادی عمل واگذارنده، بانک عامل و متقاضی به‌مراتب بیشتر است.
۹- تعریف خدمات مدیریت طرح در قرارداد عاملیت در این روش، برگ برنده‌‌‌‌‌ای برای بانک کارگزار، طرفین تامین مالی و نظام بانکی خواهد بود.
۱۰- بانک می‌تواند در عملیات وجوه اداره شده مشارکت مالی داشته‌باشد و در اصطلاح «وجوه تلفیقی» به پروژه تزریق کند که در اینصورت جدای از قرارداد عاملیت، مستلزم رعایت آیین‌نامه‌‌‌‌‌ها، حدود و مقررات بانک‌مرکزی در تخصیص تسهیلات و مشارکت بانکی است.
نتیجهگیری
همان‌طور که اشاره شد، با به‌کارگیری وجوه اداره شده در تامین مالی و نقش بانک به‌عنوان کارگزار در قرارداد عاملیت و از طرفی بهره‌‌‌‌‌گیری از مشاوره خدمات مدیریت طرح موجب میشود تا حوزه بانکداری پروژه محور به شکل اختصاصی و تخصصی‌‌‌‌‌تر ارائه شود و مسیر تامین مالی پروژه‌ای توسط بانک‌ها در بستر مهندسی و مشروط بر دریافت مستندات و گزارش‌های مهندسی باشد که در اینصورت اطمینان و کاهش ریسک عملیاتی را برای واگذارندگان وجوه به‌‌‌‌‌همراه خواهد داشت. در این روش همچنین خدمات کارمزدی بانک مطابق قرارداد عاملیت، فاقد هرگونه ریسک اعتباری خواهد بود و ریسک عملیاتی «بانک به‌عنوان کارگزار» در این فرآیند در صورت همگام‌شدن خدمات مدیریت طرح به صفر می‌رسد زیرا همان‌طور که اشاره شد هرگونه عملیات بانکی در پروژه منوط به ارائه مستندات و گزارش‌های مدیریت طرح است. در این روش همچنین بانک با داشتن اطلاعات کافی از واگذارنده / واگذارندگان و وجوه اداره شده در پروژه، اختیار در تصمیم‌گیری اطمینان یافته‌‌‌‌‌ای مبنی‌بر مشارکت در قالب وجوه تلفیقی اداره شده از منابع خود خواهد داشت.
