م.ر. بهنام رئوف بازار تلفن همراه بر اساس آنچه که به تازگی از سوی موسسات تحقیقاتی اعلام شده است تا سال 2017 روندی نزولی را در عرضه گوشی شاهد خواهد بود به طوری که براساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته در آن سال در مجموع ممکن است تنها 140 میلیون دستگاه تلفن همراه به بازارهای جهانی عرضه شود.
این خبر در نگاه اول حکایت از اشباع بازار گوشی در چند سال آینده خواهد داشت. البته گوشی‌هایی با قابلیت‌های ساده و معمولی و نه گوشی‌های هوشمند. عرضه تلفن‌های همراه در گستره جهانی در سال 2011 میلادی رکورد تاریخی از خود برجای گذاشت و در آن زمان در مجموع 4/250 میلیون دستگاه تلفن‌همراه به دست کاربران جهانی رسید، اما از ابتدای سال گذشته این بازار رو به افول رفت و فرآیند یاد شده تا آنجا دنبال شد که در سال قبل مجموعا 5/221 میلیون دستگاه تلفن‌همراه عرضه شد. کارشناسان پیش‌بینی کرده‌اند که روند نزولی در بازار جهانی تلفن‌های همراه امسال هم دنبال می‌شود و در مجموع تا پایان سال‌جاری میلادی تعداد گوشی‌های عرضه شده به 6/194 میلیون دستگاه می‌رسد و در سال 2014 با ادامه یافتن روند یاد شده 8/173 میلیون دستگاه تلفن همراه عرضه می‌شود. اما از سوی دیگر کارشناسان اعلام کردند که بازار گوشی‌های هوشمندی که با قیمت بین ۷۵ تا ۱۰۰ دلار فروخته می‌شوند، در سال جاری میلادی رشد ۷۵۰ درصدی را پیش‌ روی خود می‌بیند. مرکز تحقیقاتی IDC براساس آخرین بررسی خود پیش‌بینی کرده است که طی سال جاری میلادی بیش از یک میلیارد گوشی هوشمند در سراسر جهان فروخته خواهد شد. این رقم گویای آن است که میزان فروش گوشی‌های هوشمند در سال 2013 میلادی نسبت به سال قبل آن 33 درصد افزایش می‌یابد و در این میان بازارهای نوظهور قلب این تحول بزرگ محسوب می‌شوند. آنچه که میزان علاقه‌مندی ساکنان بازارهای نوظهور را برای خرید نسل جدید گوشی‌های هوشمند افزایش می‌دهد، کاهش قابل ملاحظه قیمت این محصولات است. طبق گزارش موجود میانگین قیمت 37 درصد از تمام گوشی‌های هوشمندی که در سال 2012 میلادی در سراسر جهان فروخته شدند بدون هرگونه قرارداد مخابراتی کمتر از 250 دلار بوده است.
بر همین اساس کارشناسان آینده بازار تلفن همراه را از آن گوشی‌های هوشمند می‌دانند. اما با این حال معتقدند که این بازار نیز در چند سال آینده به حد اشباع خود خواهد رسید؛ چرا که نسل کنونی گوشی‌های هوشمند در حال حاضر تمامی امکانات و سخت افزارهای مورد نیاز کاربران را در خود جا داده است. در این بین و با گسترش عرضه گوشی‌های هوشمند، اما بازارهای نوظهور دیگری شکل گرفته است که از بین آنها می‌توان به بازار لوازم جانبی و گجت‌های جذاب و وابسته به گوشی و همچنین نرم‌افزارهای کاربردی برای سیستم عامل‌های موبایل نام برد.

نرم‌افزارهای میلیاردی
گسترش برنامه‌های کاربردی برای سیستم عامل‌های دستگاه‌های قابل حمل همچون تلفن‌های هوشمند یا تبلت‌ها یا همان رایانه‌های لوحی امروزه باعث شده تا بسیاری از فارغ‌التحصیلان رشته‌های کامپیوتری به سمت نگارش این برنامه‌ها روند. به عنوان مثال، بر اساس آخرین آمارهای منتشر شده تعداد برنامه‌های کاربردی موجود در آپ استور اپل به ۹۰۰ هزار برنامه رسیده است که در مجموع تاکنون ۵۰ میلیارد بار دانلود شده‌اند. همچنین اپل از این میزان دانلود تا به حال ۱۰ میلیارد دلار به نویسندگان این برنامه‌ها پرداخت کرده است. گوگل نیز بر اساس آخرین آمارها تعداد برنامه‌های کاربردی در فروشگاه خود را یک میلیون برنامه و تعداد دانلود آنها را ۴۸ میلیارد بار اعلام کرده است.
درحالی که حجم بالایی از برنامه‌های ارائه شده برای گوشی‌های هوشمند پولی هستند، اما در این بین، بررسی جدید مرکز تحقیقاتی Analysys Mason با عنوان «مطالعه کاربران آمریکایی و اروپایی متصل به اینترنت» نشان داد ۵۳ درصد صاحبان گوشی‌های هوشمند تاکنون هیچ ابزاری را برای خود خریداری نکرده‌اند و همیشه ابزارهای رایگان را مورد استفاده قرار داده‌اند.افرادی که صاحب رایانه لوحی هستند نسبت به کسانی که به جای رایانه لوحی گوشی هوشمند دارند پول بیشتری برای خرید ابزارهای موبایلی پرداخت می‌کنند.

ایران و برنامه‌های فارسی
اما سهم ایران از برنامه‌های کاربردی دستگاه‌های هوشمند چقدر است؟‌ این سوالی است که پاسخ به آن دشوار است. چرا که به دلیل تحریم‌های تکنولوژیکی که بر کشورمان تحمیل شده است کاربران ایرانی امکان دسترسی به فروشگاه‌های برنامه‌های کاربردی را ندارند. در این بین اما برنامه نویسان ایرانی خود اقدام به راه‌اندازی بسترهایی برای استفاده از برنامه‌های کاربردی موبایل کرده‌اند. فروشگاه‌هایی که هم در آنها برنامه‌های کاربردی پولی قرار دارد و هم برنامه‌های رایگان.
محمود لیائی، مشاور وزیر ارتباطات در این باره به دنیای اقتصاد می‌گوید: با تحریم آمریکا و قطع دسترسی ایرانی‌ها به سایت‌های فروش برنامه‌ سیستم‌عامل‌های‌ آندروید و iOS، سایت‌‌های ایرانی پا گرفتند و ‌اکنون ۱۰ درصد پهنای باند ایران صرف فروش برنامه‌ موبایل می‌شود. وی ادامه می‌دهد: پس از آنکه در نتیجه اعمال تحریم‌های آمریکا علیه ایران، این کشور شرکت‌های اروپایی و آسیایی را مجبور به خروج از ایران کرد،‌ دسترسی ایرانی‌ها به خدمات برخی سایت‌ها از جمله فروشگاه‌های آنلاین برنامه‌های iOS و آندروید قطع شد. مشاور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در امور فناوری و صنعت گفت: با مسدود شدن این سایت‌ها، سایت‌های جایگزین توسط ایرانی‌ها راه‌اندازی شد که از آن جمله می‌توان به سایت‌های کافه‌بازار و کندو، مایکت و پلی استور، برای فروش برنامه‌های آندروید و سایت سیبچه، برای فروش برنامه‌های سیستم‌عامل اپل اشاره کرد. لیائی با اظهار خوشحالی از این موضوع، پیام شرکت سامسونگ مبنی بر حذف دسترسی کاربران ایرانی به بازار فروش نرم‌افزار سامسونگ (سامسونگ اَپز) را به فال نیک گرفت و گفت: بار عدم دسترسی کاربران ایرانی به بازار برنامه‌های کاربردی خارجی را سایت‌های ایرانی کشیدند و بر تعداد بازدیدکنندگان سایت‌های ایرانی اضافه شد.
مشاور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در امور فناوری و صنعت گفت: در این مدت روش کار سایت‌های ایرانی برای دور زدن تحریم‌ها این بود که اپلیکیشن‌های مورد نیاز کاربران ایرانی را از سایت‌های اصلی دانلود کرده و در سایت خود می‌گذاشتند و از این راه آمار بازدید خود را بالا بردند. وی تصریح کرد: این کار سایت‌های ایرانی علاوه بر رفع نیاز کاربران، یک حسن بزرگ دیگر نیز داشت؛ اینکه با مشخص شدن میزان علاقه ایرانی‌ها به اپلیکیشن‌ها، برنامه‌نویسان ایرانی سعی در بازتولید بومی این نرم‌افزارها کردند. وی تصریح کرد: در نهایت با فراگیر شدن سیستم‌عامل آندروید و iOS در گوشی‌ها و تبلت‌ها، متناسب با نیاز بازار، این سایت‌های ایرانی نیز به شدت رشد کردند و بازار رقابتی بین آنها تشکیل شد. لیائی اظهار کرد: هم‌اکنون در ایران نزدیک به ۴ میلیون نفر گوشی آندرویدی دارند و این افراد به طور مدام در حال دانلود از این فروشگاه‌های آنلاین برنامه هستند به طوری که این سایت‌ها حدودا ۱۰ درصد کل پهنای باند ایران را به خود اختصاص می‌دهند. وی با اشاره به هزینه‌های جاری این سایت‌ها عنوان کرد: اخیرا جلسه‌ای با فعالان این صنف داشتیم که به موجب آن قرار شد بستر فعالیت‌های این شرکت‌ها را روی شبکه ملی اطلاعات از یک سو و دیتا سنترهای داخلی از سوی دیگر فراهم کنیم تا با این کار بتوانیم در قالب سوبسید هزینه‌های تمام شده این سایت‌ها را کاهش دهیم. به گفته لیائی این کار می‌تواند هزینه‌های جاری این فعالان را کاهش دهد تا به جای آن سرمایه گذاری روی ساخت برنامه‌های فارسی با سرعت بیشتری پیگیری شود.

فروشگاه‌های جدید در راه بازار
اما سعید رسول اف، رییس هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان نرم‌افزار تلفن همراه در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد می‌گوید: آمار درستی از میزان مصرف نرم‌افزارهای کاربردی توسط کاربران ایرانی در اختیار نیست. او ادامه می‌دهد: متاسفانه به‌رغم آنکه نسل استفاده‌کننده از گوشی‌های هوشمند در کشور ما جوان و تحصیلکرده بوده که طبیعتا انتظارات فرهنگی از آنها بیشتر از سایرین است، اما همچنان مشاهده می‌شود که این کاربران تمایلی به استفاده از نرم‌افزارهای کاربردی تلفن همراه به عنوان یک کالای اقتصادی ندارند. رییس هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان نرم‌افزار تلفن همراه علاوه بر ضعف فرهنگی، مشکلات زیرساختی ارتباطی را نیز از دیگر دلایل عقب ماندگی نرم‌افزارهای موبایلی عنوان می‌کند و می‌گوید: نرم‌افزارهای جدید برای جذابیت و کارآیی نیازمند دسترسی به شبکه‌های اطلاعاتی و اینترنتی هستند، اما آیا اینترنت همراه اپراتورهای ما می‌تواند سرعتی مناسب را برای کاربران به ارمغان بیاورد؟ در نتیجه زمانی که چنین زیرساخت‌هایی فراهم نباشد نمی‌توان انتظار رشد استفاده از نرم‌افزارهای ایرانی را هم داشت. او اما ادامه می‌دهد:‌به رغم فعالیت‌های صورت گرفته در بخش فرهنگسازی متاسفانه هنوز فرهنگ استفاده از برنامه‌های کاربردی از یک سو و پرداخت وجه برای دراختیار گرفتن این برنامه‌ها از سوی دیگر شکل نگرفته است. رسول اف به راه‌اندازی یک فروشگاه نرم‌افزار کاربردی در آینده‌ای نزدیک اشاره می‌کند و می‌گوید: صرف پرداخت سوبسید از سوی نهادهای دولتی یا پخش تیزرهای تبلیغاتی نمی تواند منجر به فرهنگسازی در این بخش شود. کاربران ایرانی باید در این زمینه تجربه کنند و تمام نیازهای خود را از یک بستر امن و کامل فراهم سازند که با توجه به این امر به زودی سایتی در قالب یک اکوسیستم کامل تلفن همراه کار خود را آغاز می‌کند که کاربر می‌تواند با مراجعه به آن از تمام امکاناتی که یک گوشی هوشمند می‌تواند برای او فراهم سازند استفاده کند. وی در پایان می‌گوید: به نظر می‌رسد بازار برنامه‌های کاربردی تلفن همراه هر چند با سرعتی کند، اما با روندی امیدوار کننده در بین کاربران ایرانی در حال رشد است که همین امر می‌تواند در آینده‌ای نزدیک زمینه اشتغال بسیاری از فارغ‌التحصیلان در این بخش را با سرمایه‌ای اندک فراهم سازد و حتی منجر به افزایش صادرات نرم‌افزار هم شود.